August Strindberg (1849 – 1912) wordt tot op heden nog steeds beschouwd als een van de meest invloedrijke Zweedse schrijvers. Als toneel- en romanschrijver, dichter en essayist domineerde hij vier decennia lang de Zweedse letterkunde. Ofschoon hij voornamelijk als toneelschrijver naam en faam maakte, leverde hij vrijwel in elk literair genre baanbrekend werk af. Vooral door de toegankelijkheid van zijn werken, zijn eenvoudig taalgebruik en zijn moderne standpunten omtrent klassenverschillen en moraal is zijn magistraal oeuvre, met als uitschieter Fröken Julie uit 1888, nog opvallend actueel. Hoewel zijn werk nog regelmatig wordt opgevoerd en verfilmd, waagt Liv Ullmann, de Zweedse schrijfster, topactrice, regisseuse, icoon uit de jaren zeventig én ex-muze van Ingmar Bergman, zich aan een copieuze verfilming van Strindbergs gekende theaterstuk Fröken Julie onder de titel Miss Julie.
Tijdens een zwoel midzomernachtfeest in de jaren tachtig van de negentiende eeuw, flirt op een Iers landgoed – de graaf is er even tussenuit – de jonge adellijke Julie met haar knecht Jean in het landhuis. Jean, die Julie een mooie vrouw vindt, speelt het spelletje mee. Ze drinken en dansen, verleiden en manipuleren elkaar. Het is een spel van aantrekken en afstoten, soms grof, dan weer teder. Als de twee in hun onderonsje betrapt dreigen te worden door Kathleen, de keukenmeid en tevens verloofde van Jean, vluchten ze naar Jeans kamer waar ze de liefde bedrijven. Beseffend hoezeer ze zichzelf daarmee in nesten hebben gewerkt, probeert Jean er een financieel slaatje uit te slaan door Julie te overtuigen om samen, maar met haar vaders geld, op de vlucht te slaan. Hoewel een gezamenlijke toekomst door de klassenverschillen onmogelijk lijkt, groeit hun verlangen gestaag. Julie wordt echter wanhopig als ze beseft dat haar vrije omgang met Jean haar eer en positie wezenlijk heeft aangetast. Uiteindelijk laat ze Jean haar bevelen zelfmoord te plegen, waarna ze met een scheermes de schuur inloopt. Kan een wanhoopsdaad hen bevrijden van de sociale conventies?
Strindberg beschouwde Fröken Julie als een van zijn meest naturalistische toneelstukken. Dankzij haar eigen Scandinavische roots merk en voel je in Ullmanns Miss Julie dat ze respect en voeling heeft met Strindbergs humane eenakter. Toch zet de regisseuse het naar haar eigen hand: ze behoudt de tijdsperiode, maar ze lokaliseert het verhaal in Noord-Ierland ter vervanging van Zweden. Op de pro- en epiloog na houdt ze de kijker binnen de muren van het landhuis, meer bepaald in de keuken. Ullmann creëert daardoor – en ook door de strak gekadreerde beelden van camera-virtuoos Mikhail Krichman – een claustrofobische sfeer waarin haar door merg en been snijdende dissectie van complexe wezens die niet alleen met elkaar een psychologische machtsstrijd aangaan, maar ook met zichzelf, nog confronterender wordt. De relatie tussen Jean en Julie is een metaforische machtsworsteling tussen man en vrouw, tussen arm en rijk, tussen verstand en emotie, tussen eerbesef en lust of m.a.w. een bijtende doorsnede van het echte leven.
Miss Julie is (soms een beetje te statisch) verfilmd toneel, maar dat levert in Ullmanns bekwame handen toch nog schitterende en beklijvende cinema op omdat ze een rake psychologische pas de deux van het allerhoogste niveau weet te ensceneren met een pijnlijk voelbare intensiteit tussen de drie vertolkers – Jessica Chastain, Colin Farrell en Samantha Morton – die zowel individueel als samen for-mi-da-bel zijn!
Ullmann vrolijkt het loodzware verhaal op met speelse klassieke muziek (Arve Tellefsen, Truls Mørk, Håvard Gimse) die nog weken in je hoofd blijft ‘riedelen’. “Love between a man and a woman is war” beweerde Strindberg ooit en of hij het bij het rechte eind had, kan je zelf nagaan in Miss Julie.
GENRE: drama, biografie
JAAR: 2014
REGISSEUR: Liv Ullmann
CAST: Jessica Chastain, Colin Farrell, Samantha Morton
LAND: Noorwegen, UK, Frankrijk, Ierland
