Scanners, een zeldzame groep mensen met buitengewone telepathische en psychokinetische vermogens. Voor zover experts weten zijn er zo’n 237 scanners in Noord-Amerika en ze zijn dan ook erg gegeerd door bepaalde partijen. Partijen zoals het private militaire bedrijf ConSec. Scanners zouden heel wat vermogens hebben die wel eens interessant kunnen zijn voor hun plannen, maar ze behoren meteen ook bij de gevaarlijkste personen op de planeet.
Geen verder bewijs hiervan is nodig dan wanneer een moordenaar een demonstratie van één van hun geaffilieerde scanners dwarsboomt op uiterst brute wijze. Een moordenaar die aan het hoofd staat van een ondergrondse groep en zeker een doorn in het oog van de ConSec-organisatie is. Iemand moet iets doen aan deze killer en daarvoor heeft Dr. Paul Ruth al de perfecte persoon in gedachten. Een voor het doelwit onbekende speler in de vorm van Cameron Vale zou wel hun oplossing kunnen zijn…
Als er één naam synoniem is met het concept van body horror in de Westerse wereld, is dat toch echt wel David Cronenberg. Deze regisseur is ondertussen al 5 decennia een hofleverancier van de meest macabere, lichaamsveranderende angstdromen en ongetwijfeld één van de eerste belangrijke opstapstenen voor deze reputatie is Scanners uit 1981. De vroege jaren ’80 sciencefiction horror is een duister cultwerk dat mede geholpen heeft Cronenberg op de kaart te zetten en één van de eerste in Canada geproduceerde films was die zich succesvol kon meten met Amerikaanse producties aan de internationale box office.
En dit allemaal met een spannend en zeker bevreemdend verhaal van een kat-en-muisspel tussen twee begaafde telepaten. Volledig vertrouwend op de leuze van tonen eerder dan vertellen, doet Scanners niet aan expositie-dumpen maar vertelt gewoon rustig wat het te vertellen heeft met beeld en klank. De film verwacht van de kijker dat die wel zullen volgen en dat is best verademend. Veel producties tegenwoordig houden nog al eens graag het handje van hun publiek vast (tot het punt dat het publiek haast niks anders meer gewoon is en we dus ook meteen horrorfilms hebben van een vaak onnodige 2 uur), maar deze doet dit dus niet.
Het creëert ook een erg interessante wereld, zeker omdat het bestaan van deze zogenaamde scanners geen absoluut geheim blijkt te zijn voor de grotere wereld. Nee, er worden zelfs demonstraties meegegeven en dat komt dan ook meteen met de meest beruchte scène van de hele film. Een wonder van simpele maar effectieve praktische effecten, bestaande uit goede props, heel wat doorzetting en een special effects supervisor met een shotgun, het is werkelijk mind blowing om te zien.
Het is een scène die heel lang heeft verder geleefd in horrorcompilaties op YouTube en het is niet moeilijk te zien waarom. Het is een hoogtepunt van de film en er is weinig in de rest van de film die die spectaculaire hoogtes weet te behalen. Althans tot aan de finale. Die maakt deze film op perfecte, smerige wijze af en bestendigt deze film als een waardige cultklassieker voor de eeuwen.
Maar het eindigt niet hier, er is ook nog de geweldige acteerprestaties. De grootste pluim gaat hier ongetwijfeld naar de erg overtuigende en angstwekkende Michael Ironside. De acteur, die later ook zijn stem zou uitlenen aan één van comics grootste slechteriken, Darkseid, voor de DC animated Universe, is hier duidelijk helemaal in zijn element als de grote tegenstander van onze held. In elke scène komt hij over als een schaakspeler die elke keer opnieuw een paar stappen vooruitdenkt ten opzichte van anderen.
Zijn tegenspeler en held van het verhaal, Stephen Lack als Cameron Vale, is anderzijds ook geweldig om bezig te zien. Eerlijk gezegd, er zijn eigenlijk niet onmiddellijk slechte personages in deze sciencefiction horror vol verrassingen en met een killer soundtrack, allen hebben een leuke rol en een duidelijk doel in het verhaal, dus wat kan je meer wensen?
Misschien wat meer expliciete kills… Na de executie waarmee deze film zo groot geworden is, zien we wel nog regelmatig wat bloed in het rondspatten, maar zoals eerder al verteld nooit meer in dezelfde grootorde als voorheen. Hoeft dit? Nee, het zal zo al budgetonvriendelijk geweest zijn voor één zo’n scène, maar wel jammer is dat er heel wat van de moorden offscreen gebeuren. We zien vaak de dader de trekker van een zwaar geweer (meestal een shotgun) overhalen, maar terwijl de aandacht op diens gezicht is gericht, zien we eigenlijk niet meteen de schade die ze aan het aanrichten zijn noch keren we daar naar terug.
Scanners is één van de eerste body horrors waarover je zal horen als beginnende horrorfan, ofschoon zo was het toch in de beginjaren van YouTube waar de film met één scène steevast een plaatsje wist te veroveren in horrorfilmcompilaties. Maar nu iets meer dan 40 jaar na datum is dit een film die zijn reputatie nog steeds erg waard is. Het heeft geholpen om David Cronenberg op de kaart te zetten en wordt al heel lang beschouwd als een cultklassieker (die succesvol genoeg was om twee sequels en twee spin-off sequels voort te brengen) en het is niet moeilijk om te zien hoe.
De effecten blijven een wonder van praktischeaard en zien er nog steeds erg smerig uit, maar evengoed blijft het verhaal sterk overeind, samen met erg overtuigende acteerprestaties van o.a. een fenomenale Michael Ironside. Tuurlijk, het is allemaal best atypisch en op geen enkel vlak zal de film je handje vasthouden, maar de enige echte bemerking die we zo direct kunnen geven, is dat een paar meer moorden in vol zicht van de kijker ook leuk waren geweest. Dat is eigenlijk het enige jammere, naast het feit dat de focus regelmatig meer op de schutter ligt dan op het slachtoffer, maar voor de rest is dit een geslaagde sciencefiction horror in een wereld die meerdere bezoekjes wel waard lijken.
GENRE: Horror, Science Fiction, Thriller
JAAR: 1981
REGISSEUR: David Cronenberg
CAST: Stephen Lack, Michael Ironside, Jennifer O’Neill, Patrick McGoohan
LAND: Canada
