Wei Shujun (Ripples of Life) maakt deel uit van een nieuwe golf cineasten gespecialiseerd in auteursthrillers die de laatste jaren uit China naar Europa overwaaien. Het zijn doorgaans speelfilms die sterk beïnvloed zijn door het documentaire realisme van de zogenaamde ‘Zesde Generatie’ waarvan filmmakers als Jia Zhangke (Ash is Purest White), Lou Ye (Mystery) en Tian Zhuangzhuang (Us and Them) in het Westen de meest gekende uithangborden zijn. Hun kwaliteitsfilms zijn thematisch vaak realistisch en soms scherp in hun kritiek op de snel veranderende Chinese samenleving. In zijn derde langspeelfilm Only the River Flows, schopt Wei ook hard tegen de schenen van het sterk gecentraliseerde en autoritaire establishment van zijn land. Het is dan ook verwonderlijk dat de Chinese censuur niets aan te merken had op Wei’s laatste wapenfeit.
We noteren het rurale China van de jaren 90. In het ingedommelde dorp Banpo waar slechts vijftig gezinnen wonen, wordt een oudere vrouw vermoord aangetroffen aan de oever van de rivier. Het onderzoek naar deze zaak wordt geleid door Ma Zhe, de inspecteur van de lokale recherche. Zijn overste zet hem en zijn team sterk onder druk om snel resultaat te boeken en de zaak af te ronden. Wanneer de dorpsgek de dader blijkt te zijn, moet Ma – met felicitaties van zijn superieuren, maar ferm tegen zijn zin – de zaak afsluiten. Na meerdere moorden en diverse aanwijzingen, vindt Ma dat hij dieper moet graven om de ware dader op te sporen, al krijgt hij daartoe een verbod op van zijn meerderen.
Wei Shujun en coscenarist Chunlei Kang bewerkten hun scenario op basis van het verhaal ‘Mistakes by the River’ van de Chinese avant-garde-schrijver Yu Hua. De film opent met een onheilspellend citaat van Albert Camus dat direct de mysterieuze en wrange toon zet van deze dubbelzinnige thriller. Er wordt een sombere sfeer gecreëerd door donker kleurgebruik, versterkt door een korrelige 16mm-filmtextuur wat Only the River Flows een authentieke weergave van het China van de jaren ’90 geeft. Beelden van verlaten en verwaarloosde huizen, smalle verpauperde straten en voortdurende regen dragen bij aan deze melancholieke stemming die perfect past bij een fim-noir-detectiveverhaal, waarin je wordt meegesleept in een verhaal vol moord, wanhoop en waanzin. De locaties en decors zijn markant zorgvuldig (het politiekantoor verhuist naar een bioscoop die al jaren leegstaat omdat mensen toch geen films meer willen zien!) gekozen en domineren metaforisch de desolate sfeerschepping. Wei is op Beethovens Mondscheinsonate spaarzaam met een Howard Shore-muziekscore, maar hanteert een subtiel geluidsontwerp waarin vooral de voortdurend kletterende neerslag uit de grijze hemel en omgevingsgeluiden een prominente rol spelen.
Hoewel het verhaal aanvankelijk het vertrouwde patroon van een klassieke detective volgt waarbij een moord plaatsvindt en de dader wordt opgespoord, ontplooit het zich al snel tot een boeiend en gelaagd plot vol intriges waarbij de geheimen van de kleine gemeenschap worden blootgelegd en waar veel aandacht wordt geschonken aan de psychische draaikolk waarin het hoofdpersonage verzeilt raakt.
Neem daarbij de uitstekende – bewust emotieloze – vertolking van Zhu Yilong (Lighting up the Stars) in de huid van de dolgedraaide detective, de grens aftastende visuele flair, de perfectie benaderende mix van een ragfijne film-neo-noir-hommage en scherpe (verdoken) politieke kritiek die in ondoorgrondelijke tristesse is gedipt en de uitstekende regie, en je krijgt een visueel sterk, fascinerend, gelaagde en filosofische – doch wat complexe – arthouse-misdaadthriller die met één been in het surrealisme staat. Only the River Flows sleepte tal van prijzen in de wacht en was in China verrassend een gigantisch succes. In minder dan een maand na de bioscooprelease behoorde de film al tot een van China’s meest bezochte arthousefilms.
Genre: misdaad, thriller, drama, mysterie
Jaar: 2023
Regisseur: Wei Shujun
Cast: Yilong Zhu, Zeng Meihuizi, Tianlai Hou, Chloe Maayan, Tong Linkai
Land: China
Speelduur: 101 minuten
