Helikopters van een Amerikaanse legereenheid zoeven door het luchtruim op de aanstekelijke song met als sarcastische titel Suicide Is Painless van Johnny Mandel en Michael Altman. De medische legerchoppers zetten koers naar het grote tentveldhospitaal van het Mobile Army Surgical Hospital (M*A*S*H) nabij de frontlinies van de Koreaanse Oorlog. De aanvoer van gruwelijk gekwetste en dodelijk gewonde soldaten is onvoorstelbaar. De twee hoofdchirurgen Hawkeye Pierce en Trapper John McIntyre, staan paraat om te redden wat er te redden valt, doch ondertussen proberen ze de verschrikkelijke gruwelen van de oorlog te doorstaan door middel van gitdonkere humor en anarchistische guitenstreken.
M*A*S*H is een vlijmscherpe, baanbrekende satirische anti-oorlogsfilm van grootmeester Robert Altman en geschreven door scenaristen Ring Lardner Jr en Richard Hooker, gebaseerd op diens gelijknamige roman, met een verhaal zonder traditionele plotstructuur, maar die bestaat uit een reeks losse, komische en soms schrijnende episodes die het dagelijks leven en de interacties binnen het ziekenhuis illustreren en zich afspeelt tijdens de Koreaanse Oorlog, maar werd uitgebracht in 1970 op het hoogtepunt van de Vietnamoorlog, waardoor de politieke en culturele resonanties van de film nog werden versterkt. Het is een van de eerste komedies die de waanzin en absurditeit van oorlog op zo’n zwarte, komische manier aan de kaak stelt.
M*A*S*H is beroemd omwille van zijn unieke mix van komedie en drama. Regisseur Altman (Short Cuts, The Player, A Wedding, 3 Women, Nashville, The Long Goodbye) gebruikte een verhalende techniek die afweek van de traditionele Hollywood-stijl, inclusief overlappende dialogen, geïmproviseerde scènes en een losse, episodische structuur. De film balanceert op het scherp van de snede tussen humor en de rauwe realiteit van oorlogsvoering. Altman bekritiseert niet alleen de militaire bureaucratie en de nutteloosheid van oorlog, maar ook bredere maatschappelijke normen. Het gebruik van satire maakt de kritiek scherper en effectiever. De hoofdpersonages verzetten zich tegen de absurditeit van hun situatie door te spotten met autoriteit en conventies.
De zwarte humor in M*A*S*H wordt door de personages aangewend als overlevingsmechanisme om met de constante druk en het trauma van hun omgeving blijvend te kunnen omgaan. Bepaalde scènes zoals de tandarts zinnens is om zelfmoord te plegen, illustreren hoe humor kan worden ingezet om de donkerste aspecten van menselijk lijden te verlichten.
Alle M*A*S*H-personages zijn bovendien heel kleurrijk en complex. Hawkeye en Trapper, onvergetelijk vertolkt door respectievelijk Donald Sutherland en Elliot Gould die met deze film instant wereldwijd doorbraken, zijn briljante chirurgen, maar ook cynische loltrappers die met picaresk genoegen constant botsen met de autoritaire figuren zoals Majoor Houlihan en Majoor Burns. De dynamiek tussen de personages levert zowel grappige als dramatische momenten op.
Robert Altmans gebruik van een natuurlijke, quasi documentairestijl draagt bij aan de authenticiteit van het door merg en been snijdende drama met ogenschijnlijke frivoliteit. Het handheld-camerawerk, de natuurlijke verlichting en de keuze om scènes te laten overlappen met dialogen, geven dit eigenlijk zielig en bikkelhard oorlogsdrama dat sterk ironisch wordt ondersteund door de schitterende melancholische muziek (en de wereldberoemde reeds vernoemde song) van Johnny Mansel, een gevoel van spontaniteit en realisme.
Bij de release was M*A*S*H zowel een kritisch als commercieel succes. De film won de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes in 1970 en kreeg vijf Oscar-nominaties, waarvan er onbegrijpelijk (de VS was toen zeker nog niet ontvankelijk voor oorlogscynisme) slechts één wist te verzilveren voor het Beste Aangepaste Scenario. De impact van de film strekte zich uit tot de gelijknamige langlopende serie M*A*S*H (1972-1983) een van de meest populaire en invloedrijke televisiereeksen ooit die ook de carrière van de acteurs Alan Alda, Wayne Rogers, Loretta Swift en Gary Burghoff lanceerden.
Ondanks de lovende kritieken, veroorzaakte dit meesterwerk ook controverse vanwege zijn donkere humor en de manier waarop het militaire establishment en oorlog werden afgebeeld. Sommige critici vonden de film te respectloos, terwijl wij met vele anderen de satirische benadering juist als krachtig en noodzakelijk beschouwden. M*A*S*H is een dijk van een film, een mijlpaal in de geschiedenis en dus een niet te missen meesterwerk die iedere filmliefhebber – van 7 tot 77 jaar – moet hebben gezien.
Genre: komedie, drama, oorlog
Jaar: 1970
Regisseur: Robert Altman
Cast: Donald Sutherland, Elliott Gould, Tom Skerritt, Sally Kellerman, Robert Duvall
Land: USA
Speelduur: 116 minuten
