Leni Riefenstahl (1902–2003) was een Duitse filmregisseur, actrice, danseres en fotografe, bekend om haar invloedrijke, maar controversiële werk tijdens het Derde Rijk. Haar creatieve talent, innovatieve camera en montagetechnieken en het capteren van massaorganisaties als verbluffend visueel spektakel (Triumph des Willens (1935), Olympia (1938)), hebben van haar een cinematografisch pionier gemaakt die haar een prominente plek opleverde in de filmgeschiedenis. Haar nauwe samenwerking (ook amoureus?) met Adolf Hitler die haar aanbad, volledige creatieve vrijheid gaf, en haar dure projecten integraal financierde, en haar propagandistische attitude jegens de nazi-ideologie overschaduwden grotendeels haar artistieke nalatenschap.
De opmerkelijk geëngageerde Duitser Andres Veiel pakt na Die Spielwütigen en Wer wenn nicht Wir, boeiend uit met de documentaire Riefenstahl die zijn première beleefde tijdens het Filmfestival van Venetië vorig jaar. Zijn docu is een diepgaand portret geworden van de beruchte en felomstreden Leni Riefenstahl als persoon, en over haar controversiële nalatenschap in de filmgeschiedenis.
Veiel maakt gebruik van een schat aan archiefmateriaal, waaronder ongepubliceerde interviews, brieven en filmfragmenten om Riefenstahls leven en carrière te belichten. Hij onderzoekt eveneens haar opkomst als pionier in de filmindustrie, haar samenwerking met het naziregime en haar pogingen na de oorlog om haar reputatie te herstellen. Bijzonder opvallend is de onthulling van een onafgemaakt project getiteld Sol y Sombra, geïnspireerd op Spanje, dat nooit werd gerealiseerd.
Hoewel Riefenstahl een grondige en informatieve documentaire is, valt het wel op dat er van het volgen van een strikt chronologische volgorde absoluut geen sprake is waardoor het voor sommige kijkers die niet volledig vertrouwd zijn met het titelpersonage en haar omstreden doch geniaal oeuvre, kan leiden tot verwarring. Ofschoon Veiel heel bewust voor deze aanpak kiest met de bedoeling de complexiteit van Riefenstahls leven speciaal te benadrukken, had een meer lineaire structuur wellicht bijgedragen tot een beter begrip van de talrijke belangrijke historische gebeurtenissen in haar leven.
Bovendien worden vele feiten en onthullingen op een vrij klinische manier gepresenteerd. Dat maakt het voor het publiek moeilijker om effectief emotionele betrokkenheid met de charismatische Riefenstahl te ontketenen waardoor ook de impact van bepaalde historische gebeurtenissen minder sterk overkomen dan in se bedoeld. De Riefenstahl-kenners zullen wellicht deels op hun honger blijven omdat Veiel voornamelijk uitpakt met al eerder bekende en al veel besproken controverses rond haar in plaats van te komen aanzetten met nieuwe perspectieven of revelaties.
Niettegenstaande de aangestipte bemerkingen, is Riefenstahl toch een zorgvuldig samengestelde en diepgravende documentaire die een uitgebreid overzicht biedt van het leven en lange opmerkelijke carrière van Leni Riefenstahl. Documentarist Andres Veiel doorploegde trouwens zo’n 700 dozen vol persoonlijk archief van Riefenstahl en slaagt er oeverloos fascinerend in om de blijvende controverse rondom haar nalatenschap – zij vocht meer dan een halve eeuw als een verbeten en diep gekwetste akela tegen de zogenaamde verbinding tussen haar artistiek oeuvre en label als propagandiste van nazi-monsters als Goebbels en Hitler – intensief te belichten en je als kijker uit te nodigen tot reflectie over de ethische verantwoordelijkheden van kunstenaars in tijden van politieke repressie.
Genre: documentaire
Jaar: 2024
Regisseur: Andres Veiel
Cast: Leni Riefenstahl, Ulrich Noethen, Albert Speer, Joseph Goebbels, Adolf Hitler
Land: Duitsland
Speelduur: 116 minuten
