De twee mariniers Buddusky (Jack Nicholson) en Mulhall (Otis Young) krijgen de moeilijke taak om de 18-jarige Seaman Larry Meadows (Randy Quaid) van Virginia naar de gevangenis van Portsmouth te brengen. De jonge Meadows werd door de krijgsraad veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf voor het stelen van (jawel) 40 dollar. Geld dat bedoeld was voor een liefdadigheidsfonds dat beheerd werd door de vrouw van een hoge officier. Buddusky en Mulhall krijgen een week om deze taak te vervullen. Slagen ze daar niet in, dan worden ze uit de marine gezet en verliezen ze alle legale voordelen. Tijdens de tocht beginnen Billy en Mule de veroordeelde aardig te vinden en besluiten ze om hem nog eens een goede tijd te bezorgen vooraleer hij de gevangenpoort binnenwandelt.
Geef toe, een betere premisse kon niet en dat begreep ook producent Gerry Ayres die nadat hij de gelijknamige roman van Darryl Ponicsan las er meteen de rechten van opgekocht. Het boek had echter te veel issues die niet naar de gebruikelijke Hollywoodnormen waren en Robert Towne die in diezelfde periode ook het scenario van Polanski’s Chinatown (volgens velen het beste filmscript ooit) zou schrijven, kreeg de opdracht om het boek in een pasklaar scenario te gieten voor Jack Nicholson en Rupert Crosse.
Ayres wist Columbia Pictures wel te overtuigen om met hem in zee te gaan, maar hij werd onmiddellijk op het matje geroepen door de studiobonzen die zich stoorden aan het grove taalgebruik van Townes script. Die weigerde om toe te geven, maar Nicholson die met Five Easy Pieces een Oscar-kanon had afgeleverd, had genoeg macht om de studio’s te sussen.
Ayres stuurde het scenario door naar Robert Altman en Hal Ashby. Ashby zat in een zo goed als onmogelijke situatie. Zijn vorige film Harold And Maude was een flop (de cultstatus en het succes van deze grappige film zouden pas later komen) en hij had ook beloofd aan MGM om Three Cornered Circle te draaien, maar hij trok zich terug uit zijn deal met MGM en hij zou zich over The Last Detail buigen.
Pittig detail: bij het lezen van het script vond Ashby er niet veel aan, maar hij liet zich overtuigen door Nicholson, tot groot ongenoegen van Columbia dat met argusogen het zaakje bekeek en de film slechts een budget van 2,3 miljoen dollar gaf. Ongegrond, zo bleek later, want in Noord-Amerika alleen al bracht de controversiële film 5 miljoen dollar op en werd hij genomineerd voor drie Academy Awards waaronder Beste Acteur waarmee Nicholson definitief een Hollywood-icoon was geworden. Voor de rol van Meadows waren zowel Robert Englund, John Travolta als Randy Quaid in de running. Ashby koos verstandig voor Quaid, die hiermee doorbrak en eveneens een Oscarnominatie voor Beste Mannelijke Bijrol kreeg.
Ashby stond bekend als een moeilijk ventje en toen het filmproject 18 maanden stil lag, dreigde Columbia ermee om de film uit de handen van Ashby te halen, maar Ayres wist de studiobazen gelukkig om te praten. Nicholson had geen zin om zijn tijd te verprutsen en in afwachting maakte hij met Bob Rafelson The King of Marvin Gardens (met wie hij eerder Five Easy Pieces deed, en later ook Blood & Wine en Man Trouble).
De problemen bleven zich maar opstapelen. Ashby wilde de film draaien op een Amerikaanse marinebasis, maar kreeg geen toestemming van de Amerikaanse marine. De Canadese marine was wel bereid mee te werken, maar tijdens het verkennen van de locaties in Canada werd hij opgepakt wegens het bezit van marihuana. Columbia wilde zich opnieuw terugtrekken, gelukkig bleef Nicholson hem steunen, wat wellicht de reden is waarom The Last Detail kon gemaakt worden.
En de saga rond deze film was nog niet gedaan, want net op het moment dat de filmopnames van start konden gaan, liet hoofdrolspeler Rupert Crosse weten dat hij terminale kanker had. De acteur besloot om de film niet te doen (hij overleed nog voor de film in première ging) en holderdebolder werd Otis Young als vervanger gekozen, een acteur die daarvoor voornamelijk in televisieseries speelde.
Eind goed, al goed zou je denken. Maar neen, ook na de opnames was het onheil nog lang niet weg. Toen Ashby zag wat de editor met zijn film had gedaan, schrok die zo van de resultaten dat hij hem onmiddellijk ontsloeg. Ayres zorgde ervoor dat Robert C. Jones zich om de editing zou bekommeren, maar hoewel Ashby onder de indruk was van diens kunde, bleef Ashby maar lanterfanten en dit tot groot ongenoegen van Columbia. Ashby trok er zich niets van aan en vloog naar Londen om er met Peter Sellers over zijn droomproject Being There te gaan praten, een film die hij in 1979 zou maken. Na veel gezaag besloot men om in augustus 1973 The Last Detail af te ronden en de rest is zoals men vaak zo mooi zegt: geschiedenis!
Deze film uit 1973 is een typisch New Hollywood-verhaal. Regisseurs luisterden niet naar de studio’s, zij waren baas en uiteindelijk hadden ze ook iets te zeggen. Niet dat The Last Detail een oplossing biedt, zeker niet door zijn slot, maar het staat wel loodrecht tegenover het soort films die we de laatste jaren in de maag gestompt krijgen. Films waar je over nadenkt en waar je na afloop een mening over hebt, waarmee we niet willen gezegd hebben dat entertainment niet kan of mag.
Het was ook de eerste film waarin we Nicholson zien zoals we hem ons altijd zullen herinneren: een duivelse rebel die in deze film altijd maar loopt te kauwgommen. De revelatie uit Easy Rider die na Five Easy Pieces nog maar eens onderstreepte wat voor charisma hij had, ook al speelt hij in feite (alweer) een onuitstaanbare etter met vrouwonvriendelijke neigingen, maar dat zal wel het stereotiep geweest zijn van een doorsnee matroos denken we dan. Ook het vermelden waard is dat deze film ook het debuut werd voor Nancy Allen die later de leading lady in veel Brian De Palma-films zou worden en er in 1979 mee trouwde om er dan na vijf jaar later weer van weg te gaan.
Naast Nicholson is Randy Quaid de strafste van de hoop. Quaid werd ontdekt door Peter Bogdanovich, die hem onmiddellijk een rol aanbod in The Last Picture Show. Later zou Quaid ook in de Bogdanovich-films What’s Up, Doc? en Paper Moon een rol krijgen, maar bij ons werd de oudere broer van Dennis Quaid vooral bekend door zijn rol in Midnight Express van wijlen Alan Parker.
GENRE: drama
JAAR: 1973
REGISSEUR: Hal Ashby
CAST: Jack Nicholson, Randy Quaid, Clifton James, Carol Kane, Michael Moriarty, Luana Anders
LAND: USA
