Een mirakelbehandeling voor kanker. Het is iets waar de wetenschap al jaren van droomt. Kankerpatiënten zelf nog meer. Het nieuws dat je terminaal bent wil niemand krijgen en éénmaal je toch een dergelijke, gruwelijke diagnose hebt gekregen, zou je alles doen om de ziekte toch in remissie te dwingen. Dat is nu exact de belofte van Dr. Cecilia Pederson en haar team. Als enige in de wereld hebben zij een revolutionaire drugcocktail weten te ontwikkelen, die in combinatie met een chirurgisch ingrijpen zelfs de slechtste prognoses kan omdraaien en ongelooflijke slaagkansen belooft.
Het enige probleem is dat de behandeling in veel landen nog niet legaal is, omdat grote farmaceutische bedrijven de goedkeuring zouden tegenwerken. Maar sommigen hebben gewoon niet de tijd om te wachten tot de goedkeuring er toch komt. Voor die mensen wil Dr. Pederson dan ook een uitzondering maken door ze uit te nodigen naar Mexico. Zo ook voor John Kramer. Getroffen door een hersentumor waardoor zijn resterende tijd op Aarde te tellen is in maanden, ondergaat hij de behandeling, hopend op een nieuwe kans op het leven. Het kost een smak geld, maar is het leven het dat niet waard?
Wel voor John. En John is hoopvol op z’n herstel. Tot hij ontdekt dat het enige dat de “dokters” verwijderd hebben zijn geld is. Dr. Pederson en haar team zijn oplichters die teren op de meest wanhopige mensen. Ze hadden werkelijk geen slechter slachtoffer kunnen kiezen dan John. John was ooit een ingenieur en architect, maar nu vooral een leraar en een mentor en met deze kleine stunt hebben ze zichzelf net gegarandeerd van een persoonlijk lesje van de man die in de media de bijnaam Jigsaw Killer heeft gekregen. Hun spel is uit, maar Jigsaws is nog maar net begonnen….
In 2021 werd er met Spiral geprobeerd om nieuw leven te blazen in de Saw franchise. Dit 9de deel was een soort spin-off waarin een nieuwe moordenaar, geïnspireerd door de Jigsaw Killer, orde op zaken ging stellen. Het was absoluut geen geslaagd experiment en ook aan de box office-resultaten zou je niet zeggen dat dit deel uitmaakte van een franchise die in 2010 nog het wereldrecord voor meest succesvolle horrorfilmreeks op zijn naam mocht schrijven (en nu nog steeds bij de meest lucratieve horrorfranchises behoort, zeker als we budget tegenover opbrengst zetten).
Dus terug naar de tekentafel, terug naar wat deze reeks zo succesvol maakte. Wel, je hoeft geen genie te zijn om te beseffen dat dit zonder twijfel kankerpatiënt en sadistische ingenieur John Kramer was. Zelfs na zijn vroege vertrek uit de franchise en het leven, bleef zijn geest door de franchise waren en werd hij regelmatig via flashbacks teruggehaald om zijn verleden en motieven verder uit te spitten. Dus wat doen ze voor het 10de deel? Ze nemen de logische volgende stap en keren terug in tijd naar een moment waarop John nog actief betrokken was bij zijn spelletjes, voor één met een heel persoonlijke inzet voor de “technisch gezien geen moordenaar”.
Een briljante zet zo blijkt, want dit is zonder twijfel één van de beste delen uit de reeks tot nu! Ja, we gaan het gewoon zeggen. Dit is een terugkeer van kwaliteit die je niet vaak ziet en dat is voor een groot deel te danken aan één man. John Kramer-acteur, Tobin Bell. In een featurette voor Saw X liet Bell optekenen dat het voor deze film zijn job was om de menselijkheid van het personage te brengen. Wel, dit is een performance of a lifetime! Het is voor het eerst dat John Kramer optreedt als een protagonist, samen met protegé Amanda en beide slaan de bal uit het park!
Deze aanpak, vertrekken vanuit het standpunt van onze testers in plaats van uit die van de testsubjecten zou weleens exact kunnen zijn wat de reeks nodig heeft. Nooit eerder kwam de geslepen vallenmaker namelijk zo breekbaar over, zo fragiel, zowel mentaal als fysiek en daardoor net zo meeslepend over. En toch is hij sterk in zijn verdict, sterk voor Amanda Young die op haar beurt voortreffelijk gespeeld worden door nog steeds Shawnee Smith. Hier nog wat twijfelend, nog wat onzeker over het proces en Johns methode, Amanda is al even geweldig om hier te zien als haar mentor.
Ook omdat ze anderzijds wel ook erg daadkrachtig kan optreden. Ze doet wat er van haar verwacht wordt en meer. De droge onverschilligheid waarmee ze zich aan toch wel één van de smerigste aspecten van haar taken kwijt, maken het des te leuker en des te indrukwekkender als alles haar toch even weet aan te grijpen en haar aan het wankelen brengt. Ja, hun protagonistenpositie levert hen enorm veel mogelijkheden op, die erg goed benut worden. Zo biedt het een erg unieke kijk in de psychologie van dit duo, maar toch in het bijzonder in die van John.
Vooral de inkijk over hoe hij zijn potentiële slachtoffers ziet, komt met griezelige implicaties. Evengoed demonstreert de film wel dat John, op z’n eigen manier ook echt wel gelooft in tweede kansen en af en toe ook eens twijfelt. Ja, Saw X gebruikt zijn personages optimaal, zelfs diegenen waarvan we niet veel zien en het bevat tevens ook heel wat leuke referenties naar vorig verschenen films. Maar niemand kijkt naar een Saw-film voor een briljante karakterstudie van één van de meest inventieve horroriconen van de laatste 20 jaar. We willen bloed en andere lichaamssappen zien vloeien en liefst in een belachelijke overvloed.
Maar ook daar mag je op je twee oren slapen (of je NA deze film nog zal kunnen slapen, kunnen we wel niet garanderen). Terwijl Tobin zijn job omschreef als de menselijkheid van John brengen, liet hij zich ook ontvallen dat de monsterlijkheid van de man tentoonspreiden een taakje was voor het vallenteam en die hebben geweldig smerig werk geleverd. Saw X bestendigt de franchise reputatie als de folterfilmserie die nooit verlegen is om de grenzen op te zoeken. Niet één van de vallen in deze film kan je omschrijven als een gemakkelijke kijkbeurt en zelfs doorgewinterde horrorfans zullen af en toe eens onder hun adem vloeken jegens het sadisme waaraan deze film de slachtoffers onderwerpt.
Gevarieerd, gruwelijk én in één geval eigenlijk bizar mooi, dit wordt de gore-hit van het najaar. En het is niet dat we echt zoveel medeleven voor de slachtoffers hoeven op te brengen. Een regelmatig terugkerend verwijt aan het adres van John Kramer, is dat hij soms erg kleinzielig slachtoffers uitkiest (het is maar hoe je het bekijkt) maar zelden heb je meer het gevoel gehad: deze mensen verdienen het gewoon. Kankerpatiënten geld aftroggelen met valse hoop, hoe laag kan je vallen?
Deze film kent dan ook één van de meeste duivelse personages uit heel de franchise, Dr. Cecilia Pederson. Lief aan de buitenkant maar zelfs in een kamer met John “ik wil je oogleden op mijn bureau binnen de minuut of anders” Kramer is Cecilia nog steeds het grootste monster. Het is echter niet de enige verrassing in Saw X. Het zou geen Saw film zijn zonder maar ook dit 10de deel zit vol geweldige bochten en verrassingen waarvan je, al dan niet schoorvoetend, moet toegeven, dat ze best slim zijn gevonden en zeker als een franchisefan moet je ze zien om te geloven.
Is er dan niks aan te merken aan deze nieuwste telg in de Saw reeks? Dat ook weer niet. De film heeft een paar kleine probleempjes en die zijn bijna allemaal terug te brengen op het feit dat dit een interquel is. Een film die zich afspeelt tussen twee vorige films in de franchise. Het eerste probleem hierbij is dat de exacte situering bijzonder ingewikkeld is. De makers zelf zeggen dat het zich afspeelt tussen Saw en Saw II. Maar door bepaalde uitspraken later in de film, hebben we een canonprobleem. Het lijkt dan ook iets waarschijnlijker dat het zich rond Saw II afspeelt, met alles voor de operatie, de meetings, de planning en de rest tussen Saw en Saw II plaatsgrijpen én alles vanaf de operatie korte tijd er na. (We weten dat er sowieso enkele maanden tussen Saw II en Saw III zitten, dus het kan én zou veel verklaren).
Vanuit een narratief standpunt zit interquelformule echter altijd met een nog groter probleem. Het maakt een film voorspelbaarder. Je weet namelijk dat bepaalde personages niet kunnen sterven omdat ze canoniek in later afspelende delen nog meededen. Niet het einde van de wereld, maar het remt de spanning. En over canoniek gesproken, ongeacht waar in de tijdlijn deze film moet geplaatst worden, de terugkerende personages zien er uiteraard ouder uit dan +-15 jaar geleden. Gelukkig hebben ze dit niet proberen te verdoezelen met uncanny “verjongingseffecten” en het is zeker niet storend maar wel iets dat, als je er oplet (en bij Tobin Bell moet je daarvoor niet zo hard je best doen), opvalt.
We willen een film maken voor de fans, één die aanvoelt als de eerste Saw films. Dat zijn de geparafraseerde woorden van zowel de producers als de regisseur zelf. Wel, proficiat. Niet alleen zijn jullie in die opzet geslaagd, dit is zonder enige twijfel de beste film in de franchise jaren! Met net geen 2 uur is dit meteen de langste Saw film, maar het is tijd die wel gespendeerd werd. Het stelt de film in staat om meer toe te lichten over John Kramer als een mens, als een kankerpatiënt en zijn mentor-leerlingrelatie met Amanda, zonder een compromis te moeten sluiten over de hoeveelheden bloed en darmen die in het rond worden gesmeten.
Want laat hier geen misverstanden over bestaan. Dit mag dan wel John Kramer op z’n meest menselijk zijn, de film is niet voor de tere zieltjes. Het is rauw, het is genadeloos en het gaat tot op het bot, zonder de kijker teveel van de gruwelijkste details te onthouden. Met andere woorden: het is Saw! Als je geen echte fan was van de vorige film zou je één puntje van onze score kunnen aftrekken maar als je een fan bent, dan is dit echt wel de film die je wil gezien hebben. En één tip: druk niet te vroeg op stop, je zou anders iets leuks kunnen missen…
Saw X is beschikbaar op Blu-ray en dvd
Genre: Horror, mysterie, thriller
Jaar: 2023
Regisseur: Kevin Greutert
Cast: Tobin Bell, Shawnee Smith, Synnøve Macody Lund, Steven Brand
Land: Verenigde Staten
Speelduur: 118 minuten
