ÉL 

Luis Buñuel (1900-1983) was een Spaanse filmregisseur die wordt beschouwd als een van de meest invloedrijke en vernieuwende filmmakers in de geschiedenis. Alfred Hitchcock noemde Buñuel niet zonder reden de beste regisseur aller tijden. Buñuel begon zijn carrière in de jaren 1920 als pionier van de surrealistische film, in samenwerking met Salvador Dalí in werken zoals Un Chien Andalou (1929) en L’Âge d’Or (1930). Zijn stijl kenmerkt zich door een vlotte mix van satire, symboliek en een voortdurende kritiek op sociale, religieuze en burgerlijke conventies.

Buñuels carrière strekte zich uit over meerdere decennia en continenten, van Spanje en Frankrijk tot Mexico. Hij verlegde de grenzen van cinema door thema’s als hypocrisie, machtsdynamiek en de complexiteit van menselijke verlangens te verkennen. Films als Viridiana (1961), Belle de Jour (1967) en Le Charme Discret de la Bourgeoisie (1972) hebben zijn reputatie als meester van de satire en het surrealisme gevestigd.

In de filmgeschiedenis is Buñuel een icoon vanwege zijn vermogen om het absurdisme van het dagelijks leven te onthullen en de sociale normen van zijn tijd uit te dagen. Zijn werk blijft tijdloos door de scherpte en originaliteit waarmee hij universele menselijke zwakheden belicht.

Bijzonder interessant in het oeuvre van de Spaanse grootmeester is beslist zijn psychologisch drama Él uit 1952 omdat het een fascinerende en intrigerende studie is van obsessieve jaloezie, religie en de mannelijke psyche. In de context van Buñuels portfolio markeert Él een keerpunt waarin hij, na zijn vroege surrealistische werken en de meer sociaal-realistische prenten zoals El Gran Calavera (1949) en Los Olvidados (1950), opnieuw een scherp psychologisch portret weet neer te zetten dat de grenzen tussen realisme en surrealisme aftast.

De film vertelt het verhaal van Francisco (Arturo de Córdova), een gefortuneerde doch paranoïde man en zijn destructieve obsessie met zijn lieve en bloedmooie echtgenote Gloria (Delia Garcés). Het personage Francisco is gebaseerd op de echtgenoot van Conchita, de zus van Buñuel. Wat begint als een ogenschijnlijk romantisch liefdesverhaal ontaardt al snel in een psychologisch drama waarin de verstikkende en irrationele jaloezie van Francisco de boventoon voert. Buñuel gebruikt het personage van Francisco om machismo en patriarchale structuren aan de kaak te stellen. Het zwart-wit-drama is doordrenkt met katholieke symboliek (de openingsscène in de kerk!), een kenmerk dat vaak terugkomt in Buñuels werk. Hier is het geloof niet een troost, maar eerder een katalysator voor Francisco’s waanzin. Zijn devotie en controlerende gedrag zijn onlosmakelijk verbonden met zijn religieuze overtuigingen, wat leidt tot een verstikkende en destructieve relatie met Gloria.

Él is de adaptatie van de gelijknamige roman van de Spaanse Mercedes Pinto uit 1926, maar wat de verfilming zo bijzonder maakt, is de manier waarop Buñuel de grens tussen realiteit en waanzin weergaloos vervaagt. De film heeft een hypnotische kwaliteit, versterkt door het gebruik van lange takes en close-ups die de kijker dwingen om Francisco’s innerlijke onrust en Gloria’s ongemak te voelen. De cinematografie van Gabriel Figueroa speelt een cruciale rol in het creëren van deze beklemmende sfeer, met contrastrijke belichting die de paranoia en isolatie van Francisco benadrukt.

Él combineert tevens de surrealistische neigingen van Buñuels vroege werk met de scherpzinnige karakterstudies van zijn Mexicaanse periode. Francisco’s psychologische aftakeling kan worden gezien als een metafoor voor de destructieve kracht van obsessie en de bekrompenheid van traditionele waarden, thema’s die in zijn hele carrière blijven terugkeren.

Tegelijkertijd is Él een kritiek op de bourgeoisie, een thema dat Buñuel in veel van zijn films blijft verkennen. Francisco’s status en rijkdom bieden hem geen veiligheid, maar versterken integendeel zijn isolement en paranoia. Ook dit is een terugkerend motief in Buñuels omvangrijk werk, waarin hij vaak de hypocrisie en leegheid van de hogere klasse blootlegt.

Hoewel Él bij zijn release gemengde kritieken kreeg, wordt de film vandaag beschouwd als een meesterwerk en een van de beste psychologische drama’s uit de filmgeschiedenis. Het thema van destructieve jaloezie blijft universeel en tijdloos en Buñuels genuanceerde en gedurfde aanpak maakt de film na meer dan zeventig jaar, nog altijd relevant.

Kortom, Él is niet alleen een krachtige studie van obsessieve liefde en menselijke zwakheid, maar ook een prent die perfect de essentie van Buñuels artistieke visie capteert en uitstraalt, denk maar aan de relevante surrealistische en typische Buñuel-scène aan het einde van de film waar de pastoor en de kerkgangers Francisco (ogenschijnlijk) uitlachen. Desondanks het feit dat Él intussen al 73 jaar geleden werd gerealiseerd, is het nog altijd een overduidelijk tijdloos en markant document dat, hoewel het in eerste instantie minder opviel in vergelijking met zijn latere internationale successen, nu wordt erkend als een cruciale schakel in zijn rijke en veelzijdige filmografie en dat maakt Él natuurlijk dubbel interessant.

Genre: drama, romantiek
Jaar: 1952
Regisseur: Luis Buñuel
Cast: Arturo de Córdova, Delia Garcés, Manuel Dondé, Aurora Walker, José Pidal
Land: Mexico
Speelduur: 91 minuten