Syriana: 20 jaar en nog steeds relevant 

Straks is het 20 jaar geleden dat Syriana, de oliethriller van Stephen Gaghan met George Clooney en Matt Damon, in de bioscoopzalen uitkwam. Samen met het bekroonde semi-documentaire drama The Road to Guantanamo, de subversieve stripverfilming V for Vendetta en het Deense paranoiadrama 1 to 1 vormde de prent een mooi kwartet dat maanden eerder de Berlinale van 2005 een politiek kleurtje meegaf. Maar Syriana heeft wel een complexer verhaal dan de drie andere films.

Syriana bestaat uit 4 door elkaar lopende verhaallijnen en een centraal personage. Er is de plot rond CIA-agent Bob Barnes (George Clooney) die gelooft in zijn werk en in Teheran een wapenhandelaar uitschakelt. Een nieuwe opdracht in Beiroet loopt echter fout en Bob wordt op een zijspoor gezet. Het hoofdpersonage van de tweede verhaallijn is economisch expert Bryan Woodman (Matt Damon) die na een drama ingehuurd wordt door prins Nasir, de zoon van een Arabische Emir. Bryan merkt dat de prins er zeer progressieve ideeën op na houdt en begint helemaal op te gaan in zijn nieuwe vet betaalde job. Het derde plot draait rond een de ambitieuze advocaat Bennet Holiday (Jeffrey Wright) die de fusie van twee energiebedrijven moet onderzoek op onregelmatigheden. Hij mag de fusie echter niet in gevaar brengen. Het vierde hoofdpersonage is de jonge Pakistaanse gastarbeider Saleem die door een economische deal van prins Nasir zijn job verliest, in contact komt met een Egyptische moslim-fundamentalist en in het terrorisme verzeilt. Deze vier mensen komen nooit met elkaar in contact, maar ze zijn wel met elkaar verbonden door het centrale personage, prins Nasir (Alexander Siddig).

CONNEX, KILLEN EN CORRUPTIE

Wat is de kern van dit kluwen van verhaallijnen? De Arabische prins en erfgenaam van de troon Nasir besluit om een andere koers te varen wat de energie-exploitatie van zijn land betreft. Hij bedankt de Amerikaanse energiegigant Connex voor haar diensten en geeft de rechten aan de Chinezen. Een streep door de rekening van Connex en de Amerikaanse belangen in de energiereservoirs rond de Perzische Golf. Maar een reddende engel voor het bedrijf duikt op: de kleine Texaanse oliemaatschappij Killen die op een dubieuze manier de exploitatierechten van de energievelden in Kazakstan heeft verworven. Connex en Killen sluiten een deal af om te fusioneren, waardoor Connex haar productiecapaciteit op niveau kan houden. Maar de fusie is verdacht in de ogen van het Amerikaanse gerecht. Via advocaat Bennet Holiday wil het de wettelijkheid van de deal onderzoeken. Holiday brengt ook verslag uit aan zijn baas Sloan Whiting (Christopher Plummer), de poppenspeler van de hele intrige. Whiting vindt de deal van prins Nasir met de Chinezen maar niks en wil de broer van Nasir, de pro-Amerikaanse prins Meshal, aan de macht. Eens het Amerikaanse gerecht overtuigd raakt van het feit dat de Amerikaanse belangen in de Perzische golf veel belangrijker zijn dan wat corruptie van oliegiganten, kan Whiting – achter de schermen – de CIA inschakelen om schoon schip te maken in de betreffende energieregio van het Midden Oosten. Er komt echter een kink in de kabel wanneer CIA-agent Barnes in conflict raakt met een informant en later begint uit te vissen waarom zijn bazen hem op zijspoor hebben gezet. Syriana is dus een hoogst complexe puzzel die meer aandacht en concentratie vraagt van de toeschouwer dan 99 procent van de Hollywood-films. Maar het loont zeker de moeite om deze briljante film te doorgronden. In de eerste plaats omdat hij iets te vertellen heeft over de wereld van vandaag.

EXCLUSIEF INTERVIEW MET GEORGE CLOONEY

U speelde in uw regiedebuut Confessions of a Dangerous Mind een CIA-agent en nu terug in Syriana. Bob Barnes uit zich als een idealist. Zijn de meeste CIA-agenten idealisten?

Zoveel ken ik er niet. Maar ik veronderstel dat veel van hen een sterk geloof hadden in hun land toen ze begonnen en dat ze ontgoocheld raakten na de val van de Berlijnse muur. Dat was een cruciale periode voor de CIA. Ik denk dus dat ze nu veel minder idealistisch zijn dan jaren geleden. Het personage dat ik speel in ‘Syriana’ verliest naarmate het verhaal evolueert in ieder geval een pak illusies.

Uw filmzoon laat duidelijk blijken dat Bob een professionele leugenaar is. Zijn alle CIA-mannen dat?

Zeker. Bob Baer, die het boek schreef waarop Syriana gebaseerd is, zal je dat zeker bevestigen (lacht). Op 15 minuten tijd heeft hij 10 verhalen verteld waarvan er slechts 5 waar zijn. Zo kunnen die mensen in alles en nog wat infiltreren. Hun hele leven en hun job is gebaseerd op leugens. Maar dat geldt in Syriana nog voor andere personages.

Syriana heeft een standpunt tegenover Amerika en haar buitenlandse politiek. Moet u als acteur achter de politiek van een film staan?

Ik heb veel films gedaan, ook films waarvan ik niet de visie deel. Neem nu Robert Downey jr. Hij is een conservatief, maar speelde wel mee in mijn film over McCarthy, Good Night, and Good Luck. Ik denk niet dat je moet geloven in het gedachtegoed van de film. Als je maar gelooft in het personage. Het is de filmmaker die in de ideeën van zijn film dient te geloven, of hij zou er tenminste toch vragen over moeten stellen.

Dat is toch vreemd. Indien je er niet gelooft, waarom zou je dan films zoals Syriana of Good Night, and Good Luck dan steunen met je aanwezigheid?

Het heeft te maken met werkgelegenheid. Er zijn slechts enkele mensen die beslissen welke films er worden gemaakt. Ik heb die kans gekregen. En zolang ik die opportuniteit heb – en ik besef dat zoiets niet eeuwig zal blijven duren – probeer ik films te maken waarin ik geloof en iets wil vertellen. De meeste acteurs zijn al blij als ze werk hebben. En ik kan niemand verwijten als hij zijn boterham wil verdienen of wil vasthouden aan een bepaald soort werk.

Uw vader (Nick Clooney) was tv-journalist en politicus Heeft hij de film gezien?

Hij is er dol op. Hij was de eerste die ik Good Night, and Good Luck heb laten zien en ook die vond hij zeer goed. Niet omdat ik zijn zoon ben. Hij is zeer goed in het beoordelen van de waarheid. Hij zat 40 jaar in de media en houdt van delicate onderwerpen en films die moeilijk vragen stellen. Zoals Syriana.

Wat zijn uw plannen voor de nabije toekomst?

Het toilet opzoeken… O, je bedoelt later. Ik heb net The Good German afgewerkt met Soderbergh waarin ook Cate Blanchett en Tobey Maguire meespelen. Een film in zwart-wit zoals Good Night, and Good Luck. Omdat die films bakken poen opleveren.