In de jaren 60 zat de Duitse cinema volledig in het slop. Van de moderne gebouwen die het nieuwe Duitse straatbeeld na de bombardementen uit de Tweede Wereldoorlog domineerden, zag je niets terug op het witte doek. Filmmakers kozen veilig voor de gevreesde heimatfilms waardoor het vaak leek alsof Duitsland aan de modernisering van de nieuwe consumptiemaatschappij was ontsnapt. De jonge cineasten waren echter niet blind voor wat er zich in het buitenland afspeelde en gingen zich door de invloed van de Franse nouvelle vague (weliswaar met aanvankelijk weinig succes) afzetten tegen de traditionele plat gepolijste Duitse cinema.
Met deze frisse tegenreactie werd de Neue Deutsche Film geboren met als belangrijkste vertegenwoordigers de mastodonten Rainer Werner Fassbinder, Volker Schlöndorff, Wim Wenders en durfal Werner Herzog. Klinkende namen, maar in de jaren 60 en het begin van de jaren 70 ronduit genegeerd door de Duitse filmcritici. Dat was ook het geval met Herzogs chef d’oeuvre Aguirre, der Zorn Gottes, dat neergesabeld werd door de pers waardoor er geen Duitse bioscoopvertoningen volgden. Gelukkig was er de invloedrijke Lotte Eisner, die de filmspoel meenam naar Parijs om die aan bevriende filmrecensenten te gaan tonen. Het gevolg is geschiedenis, dankzij Lotte stond Duitsland weer op de filmkaart en niet alleen door de films met Heintje.
De nieuwe Duitse filmmakers stonden er wel bekend om dat ze graag keet schopten, maar er was niemand die zo ver ging dan Herzog in Aguirre. Net zoals Apocalypse Now van Coppola staat deze film bekend om zijn wilde verhalen. Niet alleen omdat hij het aandurfde om te proberen de wetten van de natuur te omzeilen, maar ook omdat hij in zee ging met Klaus Kinski die later zijn fetisjacteur zou worden. Kwatongen beweren wel vaker dat Herzog zijn provocerende spiegelbeeld zag in Kinski, toch werd de liefde-haat verhouding legendarisch. Er doen geruchten de ronde dat Herzog een geladen geweer richtte op Kinski om hem te doen acteren. En als dat niet waar is, dan is dat zeker zo bij het “akkefietje” waarbij Kinski een geweer nam en op de crew schoot omdat die net iets te luidruchtig aan het kaarten waren.
Herzog wist zeer goed waaraan hij begon door met Kinski samen te werken, maar tijdens de opnames van Cobra Verde uit 1987 werd het onverbiddelijk duidelijk dat Kinski thuishoorde in een instelling. De Duitser had er immers enorm veel plezier in om naar iedereen van de crew stenen naar het hoofd te gooien of door hun fysiek te lijf gaan waardoor verder samenwerken uitgesloten werd. Vier jaar later stierf Kinski, maar voor Herzog lag er nog een gouden toekomst in Hollywood in het verschiet dankzij de controversiële documentaire Grizzly Bear en voor de jonkies, voor zijn rol in The Mandalorian.
Een kleurrijk figuur waar veel over te vertellen valt en documentairemaker Thomas von Steinaecker greep in 2022 zijn kansen om via Werner Herzog – Radical Dreamer een beeld te schetsen van de man. Het werd een brave documentaire die aanvoelt als Herzog voor dummies. Cinefielen die het werk – en de reputatie- van de Duitser kennen, weten maar al te goed wat er op het programma staat, dat mooi (te) chronologisch door Thomas von Steinaecker gevolgd wordt.
De documentaire vangt aan met beelden van Hollywood die we al vaker zagen. In de file zit achter het stuur van één van de vele auto’s Werner Herzog die opmerkt dat hij eigenlijk nooit droomt. Als dat al eens het geval is, dan doet hij dat in de auto. Het is de eerste merkwaardige zin van een kunstenaar die van zichzelf – en dat ook beseft- een mythe heeft gemaakt. Gedurende anderhalf uur reizen we af naar het Duitse boerendorpje waar hij opgroeide en overlopen we in gestaag tempo de filmografie. Het kan niet anders of er wordt het meest halt gehouden bij de stukken met Kinski. De passages met de psychopathische acteur waarin hij in de clinch gaat met Herzog zijn fenomenaal om te zien, ook de beruchte scène waarin Herzog besluit zijn schoen op te eten of de iconische scène uit Fitzcarraldo waarin een stoomboot met dank aan het labeur van de inheemse bevolking een berg wordt opgetrokken.
Tussen de filmarchieven en de kiekjes van Herzog’s geboorteplaats door horen we de gebruikelijke talking heads via Chloé Zhao, Volker Schlöndorff, Wim Wenders, Herzog’s echtgenote Lena, Nicole Kidman en Christian Bale die vol respect klinken. Allemaal eer die op zijn plaats komt, hoewel het Wenders is die het meest blijft nazinderen, al was het maar omdat hij glimlachend – maar duidelijk jaloers – opmerkt dat Werner Herzog de enige Duitse kunstenaar is die als personage diende voor The Simpsons.
GENRE: documentaire
JAAR: 2022
REGISSEUR: Thomas von Steinaecker
CAST: Werner Herzog , Nicole Kidman , Robert Pattinson , Patti Smith , Chloé Zhao , Wim Wenders , Lena Herzog
LAND: Duitsland, Groot Brittannië
