Er zijn al ontelbare films gemaakt die de horror van de naziconcentratiekampen en de onbegrijpelijke uitroeiing van de Europese Joden tijdens WO II hebben proberen vatten (Renais’ Nuit et Brouillard, Wertmüllers Pasqualino Settebellezze, Munks The Passenger, Spielbergs Schindler’s List, Lanzmanns Shoah en oh ja, Benigni’s La Vita È Bella), maar zelden is tergende gruwel zo intens ondraaglijk en beklemmend in beeld gebracht als in Son Of Saul, het debuut van de jonge Hongaarse cineast László Nemes, een voormalig assistent van long-take-maestro Béla Tarr (The Turin Horse, Sátántangó, Werkmeister Hormonies).
Het ‘verhaal’ speelt zich af aan het eind van WO II in het uitroeiingskamp Auschwitz-Birkenau en draait om Saul Ausländer, een Hongaars-joodse gevangene die deel uitmaakt van het onverbiddelijke Sonderkommando, een groep gedetineerden dat een soort beschermde status ‘genoot’ omdat het door de nazi’s werd verplicht om de verbrande lijken na de crematie weg te slepen en de vloeren van de ‘ovens’ proper te schrobben voor de volgende Endlösung-wandaad. Na ‘bewezen’ diensten werden deze ‘doodsbegeleiders’ door de nazi’s geëxecuteerd. Op een dag denkt Saul in het lijk van een jongetje, zijn zoon te herkennen. Terwijl de andere leden van het Sonderkommando een plan smeden om in opstand te komen, besluit Saul om middenin de hel het onmogelijke te verwezenlijken: zijn vermeend zoontje een eervolle Joodse begrafenis te geven.
Son Of Saul (Saul Fia)is gebaseerd op teruggevonden (erg emotionele) teksten over het dagelijkse leven in de crematoria van Sonderkommando-leden. Nemes filmt met dynamische camera op de schouder het hoofdpersonage van heel dichtbij dat daarenboven paniekerig zijn hoofd naar alle kanten draait en voortdurend in beweging is. Als kijker kom je daardoor middenin de crematie-gruwel te staan en aanschouw je het afgrijzen door de ogen van een hypernerveuze man met de doodschrik op z’n uitgeputte lijf.
De ‘activiteiten’ van Saul zijn haarscherp in beeld gebracht terwijl alles rondom hem onduidelijk en flou is gefilmd. Je ziet dus niet enkel wat Saul ziet, maar je hoort ook aanhoudend niet traceerbare geluiden van brandende ovens, vurende mitrailleurs, blaffende soldaten en door merg en been snijdend geroep, getier, gehuil en geschreeuw van creperende Joden. Bovendien kiest Nemes voor een claustrofobisch 35 mm-formaat, hult hij alles in ‘gifgele’ kleuren en stuurt hij een acteur (een onvoorstelbare prestatie van Géza Röhrig, een poëet die af en toe acteert) schichtig het inferno in.
Kortom, Nemes slaagt er dus écht in om het onverfilmbare pakkend en nietsontziend te verfilmen. Je ondervindt en ervaart de gruwel als het ware aan den lijve en gevoelige medemensen zullen zich ellendig voelen en wellicht kotsmisselijk naar buiten rennen – meteen een afdoend bewijs dat de regisseur in zijn schokkend opzet is geslaagd – in deze intens geladen en huiveringwekkende ‘herbeleving’ van de Shoah.
Son Of Saul schoffeerde het Filmfestival van Cannes inhoudelijk, maar veroverde het meteen weer door zijn bangelijke klasse want deze ijzingwekkende Holocaust-nachtmerrie ging aan de haal met maar liefst vier prijzen waaronder de gegeerde Grand Prix. Wie dit grensverleggend horreur-document volledig uitziet, zal beslist levenslang naar adem happen bij het terugdenken aan Son Of Saul.
GENRE: drama, oorlog
JAAR: 2015
REGISSEUR: László Nemes
CAST: Géza Röhrig, Levente Molnár, Urs Rechn
LAND: Hongarije
