Twee mannen worden wakker in een smerige badkamer met een lijk tussen hen in en beide zijn ze vastgeketend aan één van de leidingen zodat hun beweeglijkheid geremd is en ontsnappen onmogelijk. Geen van de twee mannen weet hoe ze in deze situatie zijn terechtgekomen, maar dat wordt iets duidelijker als ze een audiocassette vinden in hun broekzakken en die in de taperecorder steken die ook in de badkamer ligt. De tape van de eerste man, Adam, stelt hem de vraag of hoe het is om te leven in de schaduw van anderen, om als voyeur door het leven te gaan en of hij kan vermijden dat deze badkamer zijn tombe zal worden.
De reden waarom dat laatste een reëel risico is, zit tegenover hem. Het tapeje van zijn medegevangene, instrueert Dr. Lawrence Gordon dat hij 6 uur heeft om Adam te vermoorden of zijn vrouw en dochter zullen geen daglicht meer zien. Het begint Dr. Gordon langzaam te dagen wat hier aan de hand is. Enkele maanden geleden was hij door de politie bestempeld als een verdachte in een serie gruwelijke moorden, ofschoon de persoon achter de moorden nooit echt iemand direct heeft vermoord. Elk slachtoffer dat om het leven is gekomen, stierf doordat ze hun “test” faalde. En nu is hun beurt om getest te worden door een man die de media de Jigsaw Killer heeft gedubd… Laat het spel beginnen.
Op 25 oktober draait het 10de (!) deel van de bekende Saw reeks ook in ons land in de zalen en naar aanloop van deze release hebben we besloten een Road to Saw X te doen en elk deel van deze megafranchise eens onder de loep nemen. Uiteraard beginnend met het eerste deel. Geboren uit een kortfilm van James Wan en Leigh Whannel, was Saw een film die zoals zovelen de handschoen van Se7en (1995) opnam en de psychologische horror van een sadistische moordenaar met een legendarisch modus operandi wist te brengen. In tegenstelling tot de meeste andere, wist deze wel meteen de aandacht te grijpen en die voor veel jaren niet los te laten.
Met een scherp geschreven verhaal dat voor dit eerste deel nog veel meer nadruk legde op het psychologische aspect van dit soort moordspelletjes, weet Saw zelfs zoveel jaren later nog steeds te charmeren. Zo is er de vrij minimalistische setting die zich voornamelijk beperkt tot een badkamer met hier en daar een uitstapje buiten die vier muren en een verhaal dat mondjesmaat wordt verteld door flashbacks. Het is een formule die blijft werken, het brengt een beetje hopeloosheid met zich mee, zonder al teveel eentonigheid uit te lokken.
Door de aanvaring met de politie kan Dr. Gordon ons heel wat vertellen over de mysterieuze Jigsaw Killer. Een interessant detail hierbij dat makkelijk te missen is maar zeker in latere films wel een belangrijke rol zal spelen, is dat de slachtoffers waarover Dr. Gordon spreekt NIET Jigsaws eerste slachtoffers zijn. Dit zijn enkel de slachtoffers waaraan hij werd gelinkt, maar tegen die tijd had de Jigsaw Killer al zijn bijnaam. Van vooruitdenken gesproken. Maar opvallender dan Jigsaws slachtoffers is natuurlijk de manier waarop ze om het leven komen.
De befaamde Saw-vallen. Hoewel die zeker in latere delen enkel maar complexer zouden worden, met hier en daar een terugkeer naar “simpelere” methodes, zijn de testen in dit eerste deel ook niet om rustig van te slapen. Eén voor één zijn ze gruwelijk, zeker wanneer het slachtoffer hun test faalt. De afloop is dan steevast een gruwelijke folterdood. Het meest iconische voorbeeld hiervan is uiteraard de Reverse Bear Trap, die we hier voor het eerst zien, maar die een fanfavoriet werd en nog enkele keren zijn opwachting zou maken in de serie. Die test in het bijzonder toont de gruwelijkheid aan van Jigsaws spelletje en zet meteen de toon voor hele reeks.
De intelligentie en complexiteit van zijn testen worden dan weer enorm in de verf gezet met de badkamersituatie. Er is heel veel uit de doeken te doen over hoe goed uitgewerkt die hele set-up eigenlijk was maar niemand zegt het beter dan Dr. Gordon zelf wanneer hij stelt dat Jigsaw overal aan gedacht heeft. Mag ook wel, als je rekening hoelang deze test van tevoren is gepland. Dr. Gordon is ook verre weg het beste personage in de film. Hij heeft het meeste te verliezen en hoewel de reden dat hij getest wordt, te maken heeft met zijn ongevoeligheid tegenover zijn patiënten, voel je toch met hem mee en vervloek je de moordenaar die hem dit aandoet.
Maar ook andere personages mochten er echt wel zijn. Het detective duo van David Tapp en Steven Sing zijn geweldig en ook de Jigsaw Killer zelf weet al in zijn eerste intrede een onuitwisbare indruk achter te laten. Maar er is natuurlijk nog één aspect dat ook onlosmakelijk verbonden is met de franchise, dat zijn de onthutsende verrassingen. Ook dat is een traditie dat door dit eerste deel werd afgetrapt. Het is een onthulling die blijft nazinderen, zelfs als die jaren later en je de clou al kent. Gepaard met een nog steeds epische soundtrack kent deze film één van de beste conclusies uit de 21ste-eeuwse horrorgeschiedenis. Ja, de bar werd met deze film meteen erg hoog gelegd voor iedereen die zou volgen.
Deze eerste Saw is dan ook voor velen de beste film in de franchise en wordt vaak benoemd als een briljante film die neergehaald wordt door povere sequels. Over dat laatste zullen we het wel nog eens hebben, maar eerst deze. Deze is dus één van minst omstreden delen in de reeks en bevat ook niet zoveel mindere kantjes. En de meeste zijn dan ook nog eens terug te brengen op persoonlijke smaak. Zo is er fanfavoriet Adam. Een groot deel van de fanbase vindt hem wel goed, maar toch mag het ook gezegd worden dat hij regelmatig best vervelend kan zijn.
Zo is hij, de situatie waarin hij eigenlijk verkeerd, toch best karig met informatie die mogelijks wel zou kunnen helpen. Akkoord, hij heeft daar wel zijn redenen voor, maar hij zou bijvoorbeeld ook al kunnen beginnen met minder kattig te zijn. Zeker in het begin is dit toch ergens een probleem. Ook Adams acteerprestaties, wanneer ze een poging doen om de Jigsaw Killer te misleiden, waren tenenkrommend en met een moordenaar die overal aan lijkt te denken, ook best zinloos. En ook belangrijk om te onthouden voor deze film (en de rest van de reeks): de moordenaar LIJKT aan alles te denken, tot het punt dat hij haast helderziend lijkt voor sommige fans, maar het is vaak meer een geval van simpel scherpzinnig zijn en de mogelijke eindes beperken tot wat hij zelf aanvaardbaar vindt.
Voor hele generatie aan horrorfans was Saw hun introductie tot het genre en hun leidraad. Nu net geen 20 jaar later, blijft de serie aanspreken. Zeker dit eerste deel heeft zijn plaatsje in de horrorgeschiedenis verdiend. Veel meer een psychologische horrorthriller dan het folterfilmlabel waarmee de latere delen zich zouden vereenzelvigen, blijft Saw een film die erg briljant in elkaar stak. Nu eigenlijk nog meer dan toen, nu we weten waar de franchise naartoe zou gaan, wat zou komen en wat het allemaal te betekenen had.
Het is pas als je terugkijkt naar deze film dat je de fijnere details begint op te merken. Hoe niet alles perfect moet werken, voor het doel dat ondertussen één van de bekendste horrorkillers van de eeuw voor ogen heeft. Na al die jaren blijft deze film in het bijzonder erg goed overeind. Het blijft dan ook één van de beste films die in de voetsporen van Se7en zou treden (ook één van de weinige die er ook echt een volledige franchise heeft kunnen trekken, die één van de meest succesvolle horrorfilmseries ooit is geworden). Ondanks enkele minpuntjes, is dit een film met een verhaal dat blijft wervelen, dat moeiteloos onder je huid geraakt en dat de fundering legde voor één van de meest iconische modus operandi in de horrorgeschiedenis. Een Halloweenklassieker voor de eeuwen.
GENRE: HORROR, MYSTERY, THRILLER
JAAR: 2004
REGISSEUR: James Wan
CAST: Cary Elwes, Leigh Whannell, Danny Glover, Ken Leung
LAND: Verenigde Staten
