Als men het over klassieke gangsterepossen heeft, dan ligt de bal van de allerbeste ooit ofwel in het kamp van The Godfather ofwel Once Upon a Time in America. Het grappige aan de zaak is dat Paramount Pictures bij aanvang Sergio Leone had benaderd om het legendarische boek van Mario Puzo te verfilmen. Leone bedankte voor de klus waardoor Francis Ford Coppola The Godfather mocht maken. De reden waarom Leone deze kelk aan zich liet voorbijgaan was omdat hij absoluut wilde gaan voor het realiseren van zijn lievelingsproject: de verfilming van The Hoods van Harry Grey, een pseudoniem van voormalige gangster-informant Harry Goldberg.
Hoewel de film pas in 1984 werd gemaakt, was Leone in zijn hoofd er al mee bezig in de jaren 60. In 1968, toen hij klaar was met de opnames van Once Upon a Time in the West, probeerde Leone om te praten met de echte Goldberg, wat hem lukte omdat de informant een grote fan was van de Man Without A Name-trilogie. Na een resem onderonsjes dacht Leone dat hij voldoende wist om de verfilming te maken vanuit Grey’s oogpunt en de film zou voor perfect passen binnen zijn trilogie over Amerika, die toen reeds bestond uit Once Upon a Time in the West en Duck, You Sucker!, maar Paramount Pictures sloeg het aanbod af.
Leone’s passieproject was er één van lange adem, want het zou pas dertien jaar later zijn dat hij zijn meesterwerk op het witte doek kon tonen. Maar ook dat verliep in mineur en daar had de lengte mee te maken. In een tijd waarin films niet lang genoeg kunnen duren, lijkt het vreemd, maar Warner trok toen de neus op voor Leone’s idee om twee films van drie uur te maken. Uiteindelijk werd het een versie van 229 minuten en zelfs daar werd behoorlijk in geknipt. Ook al moesten we bij ons twee bioscoopkaartjes kopen omdat de film in twee delen werd opgesplitst, toch konden we Once Upon A Time In America gelukkig integraal zien, maar in de VS werd de titel herleidt tot 139 (!) minuten en werden de scènes ook nog eens in chronologische volgorde geschikt, dat zonder Leone ook maar één keer te raadplegen.
De critici in Amerika waren allesbehalve lovend, ook al vinden ze de film tegenwoordig een must-see. Op de koop toe werd de soundtrack gediskwalificeerd voor een eventuele Oscar, omdat de studio per ongeluk de naam van de componist wegliet bij de openingscredits in de korte Amerikaanse versie. Sergio Leone was er het hart van in en later zei zijn dochter Raffaella Leone dat Sergio Leone de Amerikaanse versie niet zag als zijn eigen film.
Na welgeteld vier minuten in de film staan er al twee personages aan de ingang van de hemelpoort en merken we meteen dat alles draait om de Joodse crimineel Noodles (Robert De Niro), die samen met zijn jeugdvrienden Patsy, Cockeye en Max het New York van de jaren 20 onveilig maken.
Alhoewel Noodles eerder de taal van de vuisten dan die van de rede hanteert, smelt zijn hart wanneer hij diep in de ogen kijkt van Deborah (als puber gespeeld door een piepjonge Jennifer Connelly en later door Elizabeth McGovern). Het zal ook deze femme fatale zijn die de rode draad wordt in het leven van Noodles, die vroeg achter de tralies belandt. Eens buiten de bajes sluit hij zich vrij vlug weer aan bij zijn vroegere misdaadvriendjes en vooral bij Max (James Woods), die er in de loop der jaren alleen maar gevaarlijker op geworden is. Waren onze vrienden in het begin van de film nog de onschuldige boefjes die je met de mantel der liefde wilde bedekken, dan zijn ze tien jaar later ervaren gangsters die ten tijde van de drooglegging rijk zijn geworden in de wereld van de misdaad waar corruptie, prostitutie, geweld en verraad centraal staan.
Een film van ruim vier uur is uiteraard vermoeiend en ook al mist het tweede deel van de film net wat vaart, toch verveelt hij geen seconde. Dit is niet alleen te verklaren door een ijzersterk scenario, maar ook door de beklemmende acteerprestaties van zowat iedereen die bij deze prent betrokken is. Al mag de film gerust in één adem genoemd worden met The Godfather-trilogie, het is verre van een kopie en draagt dit meesterwerk ontegensprekelijk de stempel van de grootmeester die Leone is. Niet alleen zijn er de typische extreme close-ups die Leone beroemd maakten, ook is er de spanning die uiterst traag opgevoerd wordt zoals we dat ook zagen in zijn westernepos Once Upon A Time In The West.
Genre: misdaaddrama, maffiafilm
Jaar: 1984
Regisseur: Sergio Leone
Cast: Robert De Niro, James Woods, Elizabeth McGovern, Burt Young, Tuesday Weld, William Forsythe, James Hayden, Larry Rapp
Land: USA, Italië
Speelduur: 229/139 minuten
