El Bola 

Uit officieel cijfermateriaal blijkt dat kindermishandeling een blijvend en actueel maatschappelijk probleem is. In België alleen al noteert men jaarlijks gemiddeld meer dan 20.000 meldingen. Een betrouwbaar onderzoek wees bovendien uit dat er dagelijks drie keer meer kinderen worden mishandeld dan er in werkelijkheid wordt aangegeven. Echt schrijnend is de conclusie dat dus minstens 1,5% van alle kinderen op de wereld jaarlijks wordt mishandeld. Bijna schoolexemplarisch, maar subtiel, zoomde de beloftevolle jonge Spaanse regisseur Achero Manas in zijn langspeelfilmdebuut El Bola, in op dit stuitende maatschappelijke fenomeen.

De 12-jarige Pablo, bijgenaamd El Bola (het balletje), is introvert, schuchter, wantrouwig, legt moeilijk sociaal contact en heeft een uitgelezen laag zelfbeeld. De cineast heeft zijn huiswerk goed gemaakt, want Pablo’s houding is nagenoeg conform aan het typerend symptoomgedrag van mishandelde kinderen. Manas introduceert Alfredo, een nieuwe leerling op school, die Pablo inwijdt in een affectieve brave new world. Een slimme zet, waardoor hij zijn jonge slachtoffer kan laten kennismaken met fundamentele emoties zoals empathie, genegenheid en de waarde van vriendschap, terwijl hij de kijker simultaan en correlatief kan gidsen doorheen een cursus kindermishandeling. Er volgt een fijnzinnige analyse van drie verschillende vormen van mishandeling (geestelijk en lichamelijk geweld en psychische verwaarlozing), waarbij enkel het seksueel misbruik wordt genegeerd. De manier waarop de verschillende gezinsleden omgaan met deze pijnlijke situatie, behandelt Manas eveneens op een intrigerende wijze. Een intrieste moeder die onmachtig moet toezien. Een verbitterde, dominante vader die zijn hulpeloze zoon op agressieve wijze frustraties intimmert. Een weerloos kind dat zich schaamt en zijn verdriet en tergende ellende aanhoudend probeert te verwerken. En het uiteindelijke isolement van het disfunctionele gezin dat zich als subentiteit afscheurt van de ruimere maatschappelijke context.

Jammer dat Manas de kans laat liggen om de diepere oorzaak van vaders onverantwoord hardhandig optreden, te analyseren. Maar uiteindelijk vindt El Bola dankzij een altruïstisch trekje van Alfredo en zijn ouders, toch de kracht om te rebelleren tegen zijn toestand. Dé positieve eindnoot? Niet helemaal, want Manas heeft nog een kritisch kattebelletje in petto. Zal Alfredo als zoon van een tattoo-specialist, niet even getekend als Alfredo in de volwassen wereld terechtkomen? Een onbeantwoorde vraag, want Manas breekt zijn – met prijzen beladen – sociaal portret abrupt af en stuurt je terug naar je warme niche met een pakket bedenkingen en wrange gevoelens. Een interessant en signalerend document dat niets aan de kaak stelt en geen oplossingen aanreikt. Een optimale prent dus voor gespreksforums, scholen en welzijnswerkers.

Genre: drama
Jaar: 2000
Regisseur: Achero Mañas
Cast: Juan José Ballesta, Pablo Galán, Alberto Jiménez
Land: Spanje
Speelduur: 88 minuten