Sommigen ruilen op de dag dat ze met pensioen gaan, hun bureaustoel met plezier om voor een luxueuze zetel met maximaal zitcomfort om uren onderuit voor het televisiescherm soaps te consumeren. Niet zo voor de 78-jarige Wim Wenders, een van de belangrijkste filmmakers van de Duitse naoorlogse auteurscinema die al sinds 1970 furore maakt in de internationale filmwereld. De grijsharige teutoon denkt er zeker niet aan om zijn regisseursstoel dicht te klappen, eerder integendeel want dit jaar schakelde hij nog een versnelling hoger door uit te pakken met liefst twee prenten: Anselm (Das Rauschen der Zeit) en Perfect Days.
In Anselm, een belangwekkende documentaire gedraaid in 3-D, schetst Wenders een intrigerend portret van zijn land- en leeftijdsgenoot Anselm Kiefer (geboren in Donaueschingen op 8 maart 1945), een van de meest belangrijke, omstreden, veelbesproken, succesvolle (en duurste) multi-kunstenaars (schilder, beeldhouwer, performer, iconoclast) van het naoorlogse Duitsland.
Kiefer die geboren werd in de schuilkelder van een ziekenhuis en als kind speelde op het puin van de bombardementen, werd in de kunstwereld bekend door een reeks zelfportretten, gemaakt in grote Europese steden, waarop hij de Hitlergroet brengt. Deze controversiële doeken werden aanvankelijk verkeerd begrepen. Eigenlijk was dit zijn commentaar op de situatie in het naoorlogse Duitsland waar over het fascisme voornamelijk werd gezwegen. Ook op zijn schilderijen toont hij doorleefde betrokkenheid bij de Duitse problematiek, door bijvoorbeeld de verschrikkingen van WO II tot onderwerp te nemen. Tussen 1970 en 1972 studeerde Kiefer bij Joseph Beuys, een van de meest invloedrijkste kunstenaars uit de tweede helft van de twintigste eeuw en dat vormde hem uiteindelijk tot de Wagner van de schilderkunst.
De koortsachtige en onvermoeibare Kiefer is continu op zoek naar nieuwe inzichten en betekenissen. Dat merk je duidelijk in zijn gelaagde – doorgaans gigantische – kunstwerken waar hij Germaanse mythologie, geschiedenis, poëzie, literatuur en filosofie ingenieus weet te vermengen. Hij gebruikt daarbij traditionele en onconventionele materialen, zoals goud, olieverf, stro en lood. Kiefer stelt zijn werken bloot aan de elementen, steekt ze in brand, voegt levensgrote objecten toe of beitelt eerder aangebrachte lagen weg. Zo creëert hij ware symfonieën vol structuur en betekenis waardoor ze als het ware een derde dimensie krijgen en waaraan hij liefst blijft doorwerken want een kunstwerk is voor Kiefer eigenlijk nooit voltooid.
Al dit en nog veel meer, kom je te weten in Anselm, de documentaire, waarin Wenders terugkeert naar dezelfde manier van intiem, maar expansief portretteren wat hij al toepaste in Pina en The Salt of The Earth. Gebruikmakend van state-of-the-art 3-D-technologie laat Wenders zijn camera ronddwalen door de voormalige opslagplaats van La Samaritaine net buiten Parijs en La Ribaute, een oude zijdefabriek in Barjac, omgebouwd door Kiefer tot twee spelonkachtige ateliers en zijn uitgestrekte studio in het zuiden van Frankrijk, waarbij hij de artistieke rijkdom die ze herbergen, gebruikt als springplank om nog verder te zwerven op de verschillende terreinen die worden bestreken door Kiefers biografie, carrière en artistieke processen.
In een vloeiende mix van archiefmateriaal en dramatische reconstructies, ontmoet je als kijker een Kiefer als kind en word je geconfronteerd met de figuren en historische contexten die zijn werk hebben gevormd. Tevens krijg je zicht op zijn hoog productietempo, ben je getuige van de complexe bewerkingsprocessen en vele hoogtepunten uit zijn creatieve traject. Je ziet hoe hij zijn doeken van buitensporige formaten, te lijf gaat. Als bijna een alchemist flambeert hij het stro op zijn geborstelde monumentale Duitse taferelen met een mega-bunsenbrander en ontdek je hoe hij met witte onderlijfjes meer vormgeeft aan canvaslandschappen.
Dit alles wordt door Wenders respectvol vastgelegd met een gevoel van vrij zwevende onderdompeling toepasselijk voor het doel: het biologerend portret van een geniaal kunstenaar die zijn WO II- en jeugdtrauma’s probeert te verwerken via talloze technische en materiële manieren en zo de textuur weet vast te leggen van een leven dat perfect is vervat met zijn gigantisch en geëngageerd oeuvre.
Anselm is een bijzonder interessante, instructieve, boeiende en technisch schrandere cinematografische monografie slash hagiografie, vol indrukwekkende beelden waar iedere kunstliefhebber, artistiek-creatief mens en student-kunstenaars, van zullen likkebaarden. Trakteer jezelf op een unieke ervaring en een immersief ‘geluid van de tijd’.
Anselm is nu beschikbaar op Blu-ray
GENRE: documentaire
JAAR: 2023
REGISSEUR: Wim Wenders
CAST: Anselm Kiefer, Daniel Kiefer, Anton Wenders
LAND: Duitsland
