Averroès & Rosa Parks 

Deze nieuwe documentaire vormt samen met La machine à écrire et autres sources de tracas (ook vanaf deze week in de zalen, zie aparte bespreking) en Sur l’Adamant (Gouden Beer in 2023) een drieluik.

Regisseur (van de drie documentaires) Nicolas Philibert ( Être et Avoir) laat ditmaal zijn oog vallen op mensen die zich bevinden in het Parijse Esquirol-ziekenhuis dat net als L’ Adamant, deel uitmaakt van de Parijse Centrale Psychiatrische Groep.

Dat we ons nu niet op een drijvende instelling bevinden, maken de eerste beelden al duidelijk. We zien de crew vertellen hoe de travellings langs enorme blokken gebouwen via een drone tot stand kwamen. « Zo zien alle grote schoolgebouwen en gevangenissen eruit », weerklinkt het. Het contrast kan niet groter wezen tussen de kille betonnen constructies en de veilige, zij het vaak schrijnende en heftige gesprekken tussen hulpverleners en patiënten die binnenin plaatsgrijpen.

Averroès en Rosa Parks ligt in de lijn van Sur l’Adamant (een visie van die film hoeft niet op voorhand), al ligt in de nieuwe documentaire de klemtoon nog meer op de intermenselijke relaties. Geen workshops of uitstappen samen ditmaal, wel scènes die u vertrouwd kunnen overkomen als u de documentaire VRT-serie Therapie zag, al krijgen we hier dan weer geen diepere inzage in hoe de zorgkundigen de gesprekken nadien verwerken.

In tegenstelling tot Sur l’Adamant is het ditmaal wel duidelijk wie de artsen zijn en wie de patiënten. Andermaal toont Nicolas Philibert hoe er binnen een psychiatrische instelling wel de mogelijkheid bestaat om écht te luisteren, ook al worden de zorgverleners soms letterlijk de huid volgescholden. De ene patiënt verwijst totaal naast de zaak naar allerlei filosofen wat wel onmiddellijk inzage geeft in zijn hyperchaotische brein. Een andere vindt het verschrikkelijk dat er tijdens de behandelingen over psychiatrie gebabbeld wordt en hoe hij geen affectie krijgt: « We moeten kunnen ademen » benoemt hij het terwijl hij waarschijnlijk ‘op adem komen’ bedoelt. Hard zijn de getuigenissen van een patiënte die zich ontmenselijkt voelt in sociale zin of iemand die van jongsaf aan al in behandeling is en voor wie de toekomst uitzichtloos lijkt te blijven. Psychiatrie en de concrete toepassing ervan worden meermaals in vraag gesteld. Mag een psychiatrisch zorgverlener een patiënt knuffelen? « Ik vroeg een knuffel en kreeg een yoghurt», zucht een patiënt.

Een andere rode draad is dat de zorgverleners er alles aan doen om een opname te voorkomen. Interessant daarbij is het concept van de gastgezinstherapie. Op de vraag ‘Wat houdt voor u zelf zorgen in’ volgt zelden een antwoord. Waarom de film de titel ‘Averroès en Rosa Parks‘ meekreeg, komt u op het einde van de documentaire te weten, maar ook daarop krijgt u het antwoord hier niet.

Compassie en mededogen en nooit (ver)oordelen vormen de stille krachten van deze instellingen/ziekenhuizen. Hetgeen de drie documentaires verbindt, is niet alleen het humanisme waarmee Nicolas Philibert zijn onderwerp benadert maar zeker ook hoe de zorgverleners hun patiënt in hun menselijke waardigheid laten. Perfect dat beide nieuwe documentaires vanaf 8 oktober in de zalen komen, twee dagen voor de Werelddag Geestelijke Gezondheid en hopelijk blijven ze nog lang na de 10-daagse van de Geestelijke Gezondheid nazinderen.

Genre: documentaire
Jaar: 2025
Regisseur: Nicolas Philibert
Cast: patiënten en zorgverleners in het Esquirolziekenhuis
Land: Frankrijk
Duur: 143 minuten