Ook al waren mannen als John Dillinger in het echte leven meedogenloze beesten – 24 bankovervallen, 10 doden en een hele resem gewonden op zijn naam – werden ze in de filmwereld afgeschilderd als echte helden. De bekendste films over deze gangster die tijdens de Grote Depressie van 1933 uitgeroepen werd tot de publieke vijand nummer één, zijn ongetwijfeld Public Enemies van Michael Mann en deze Dillinger van John Milius uit 1973. De beste en meest ondergewaardeerde als je het ons vraagt, is dan weer The Lady In Red van Lewis Teague.
De film van Milius zette heel wat kwaad bloed bij J. Edgar Hoover, die de FBI in het leven riep om mannen als Dillinger te klissen. Hoover eiste dat er wijzigingen in het script werden aangebracht om de FBI in een beter daglicht te stellen. Hoewel deze filmversie verre van historisch accuraat was, kon je Hoover geen onbeschreven blad noemen. De presidenten Truman, Eisenhower, Kennedy en Nixon dachten er zelfs aan om de man als directeur van de FBI te ontslaan.
Het was echter nooit de bedoeling van de vaak omstreden John Milius om een perfect authentiek te zijn, wel om met een minimum aan middelen een hondsbrutale film te maken. Milius was in het begin van de jaren 70 door de Robert Redford-hit Jeremiah Johnson één van de meest gewilde scenarioschrijvers in Hollywood geworden. Het leverde hem wel geld op, maar niet de voldoening, want de ultrarechtse Milius stak het niet onder stoelen of banken dat hij de films maar niks vond. Daarom stond hij erop dat hij zelf een script zou mogen regisseren. De Amerikaanse regisseur wist dat hij vooral niet te veel geld moest gaan vragen en via Samuel Z. Arkoff mocht hij voor American International Pictures volgens de ARKOFF-formule (lees zo goedkoop mogelijk) zijn eigen film draaien.
Milius mocht kiezen uit Blacula, Black Mama, White Mama en een film over Dillinger. Een aardje naar zijn vaartje was deze laatste, want hoewel Milius de film via echte archiefbeelden verpakte als een “echte” biografie, werd de drijfveer vooral het tonen van bruut geweld. Wel zeer fragmentarisch, en zonder twijfel voor heel wat jonge filmfans te oubollig. Milius koos ervoor om bijna Wikipedia-gewijs de ene gebeurtenis na de andere te tonen inclusief de pancarte die moet aantonen dat het historisch allemaal juist zit.
Dillinger wordt vertolkt door Warren Oates. Vrij over the top zoals dat heet, maar perfect gecast voor een gangsterfilm anno jaren 70 waarin dat soort rollen schering en inslag waren. De acteur leek ook sprekend op de echte gangster. Samen met zijn gevreesde bende trekt hij van de ene bank naar de andere. Het is niet alleen het geld dat hem interesseert, maar ook de kick van de faam. Dillinger wordt weliswaar gevreesd, doch is hij tegelijkertijd voor velen de all american hero die het recht in handen neemt en geen greintje genade heeft voor de overheid.
Over de jeugd of het feit dat Dillinger als deserteur de criminele trucjes leerde in de gevangenis kom je in deze film niets te weten. Milius begint de gangsterfilm onmiddellijk met een brutale, veel te theatrale bankoverval. Meteen goed voor de eerste doden en om te onderstrepen dat Dillinger er geen gras laat over groeien. De gangster en vooral zijn populariteit vormen een doorn in het oog van de politiek. Onder het bewind van Franklin Roosevelt wordt daarom de rechtshandhaving van de FBI – die reeds bestond van 1908 – flink uitgebreid.
Het is FBI-agent Melvin Purvis (een steeds maar aan zijn sigaar lurkende Ben Johnson) die er zijn levensdoel van maakt om Dillinger aan flarden te schieten. Purvis dacht hiermee de Amerikaanse held par excellence te worden, maar hij ging eerder de geschiedenis in als een lafaard, al was het maar omdat in het echte leven de kwaadaardige geesten vaak populairder zijn dan de goede inborst. Dat gebeurt ook in deze film. Omstaanders zijn niet meer dan omstaanders, ook niet al ze brutaal (het te gebruiken woord voor deze film) van de weg gemaaid worden en morsdood op het asfalt achterblijven.
Qua beeldvoering kan Dillinger best wel tellen, vooral door de effectieve DOP van Jules Brenner. Een gangsterfilm met heel wat tekortkomingen zoals de te zwakke (macho)-dialogen of het weinig aantrekkelijke afhaspelen van de gebeurtenissen, maar tegelijkertijd heeft Dillinger een onweerstaanbare charme die bij momenten wat Coppola-iaans aanvoelt. Sowieso een aanrader voor liefhebbers van gangsterfilms die er niet van wakker liggen dat men al eens een loopje met de waarheid neemt. Dillinger verscheen op Blu-ray bij Arrow Video.
GENRE: misdaad, gangsterdrama
JAAR: 1973
REGISSEUR: John Milius
CAST: Warren Oates, Ben Johnson, Harry Dean Stanton, Cloris Leachman
LAND : USA
