Vijf jaar geleden won de Belgisch-Guatemalteekse scenarist en regisseur Cesar Diaz onder meer de Caméra d’Or op het filmfestival van Cannes en de Cavens-prijs (award voor Beste Belgische film uitgereikt door de Unie van de Filmkritiek) voor Nuestras Madres. In dit pakkend document zoomt Diaz op ontroerende wijze in op de geschiedenis van zijn thuisland Guatemala en de verschrikkelijke genocide van de jaren 80.
In zijn tweede langspeelfilm Mexico 86 neemt Diaz ons opnieuw mee naar Guatemala tijdens de burgeroorlog. We ontmoeten er Maria (Bérénice Bejo), een gepersuadeerde rebellenactiviste die als proeflezer werkt bij Proceso, een politiek tijdschrift en wiens vader een guerrillaverdediger was die door het militaire regime werd gedood, Wanneer haar situatie abrupt onhoudbaar wordt, vlucht ze in 1976 naar Mexico en bouwt daar onder een valse naam een nieuw leven op, terwijl haar zoontje Marco bij haar moeder in Guatemala blijft. Tien jaar later, midden in de voorbereidingen voor het Wereldkampioenschap Voetbal, krijgt Maria bezoek van haar moeder, die vanwege haar ziekte niet langer voor Marco (Matheo Labbé) kan zorgen.
Tegelijkertijd werkt Maria aan een artikel over de machthebbers in Guatemala die Mexico zullen bezoeken voor de openingsceremonie van het WK. Maar de situatie in Mexico is gespannen en wanneer bij een politieactie een lid van het verzet wordt gedood, raken Maria en Miguel (Leonardo Ortizgris), haar collega in arms, in paniek. De leiders van het verzet dringen erop aan dat Maria haar zoon terug naar Guatemala stuurt of naar Cuba, waar men voor hem zal zorgen. Ze moet beslissen of ze doorgaat met de strijd voor haar idealen of kiest voor de veiligheid van haar zoon.
In Mexico 86 vertelt Diaz over een getormenteerd hoofdstuk uit zijn eigen biografie, maar ook over de strijd tegen een systeem en de moeilijke beslissingen die dit van veel mensen vergde. Vanaf de eerste minuut word je als kijker geconfronteerd met de enorme gewelddadigheid van de burgeroorlog. Maria moet met haar zoon in de armen, vanuit het raam van haar appartement toekijken hoe haar man op straat op koelbloedige wijze door de politie wordt geëxecuteerd.
Dit beeld markeert het begin van een vlucht die vele jaren zal duren, ongeacht de verschillende identiteiten die de jonge vrouw aanneemt. Alles is tijdelijk en vergankelijk en telkens staat alles op het spel: niet alleen haar leven, maar ook de doelen van haar strijd want de tegenstander is machtig en onzichtbaar. Wanneer haar zoon arriveert, begint er voor Maria een gevaarlijke evenwichtsoefening. Ze probeert haar eigen gevecht tegen de oppresser met de normaliteit die Marco van haar verlangt, te combineren. Een heikele uitdaging.
De momenten waarop er iets van alledaagsheid lijkt op te duiken, zoals het verjaardagsfeest van een schoolvriend, eisen steevast een hoge prijs en zijn slechts tijdelijke onderbrekingen van dit constant amechtig leven op de vlucht. Diaz mengt dramatische elementen met de conventies van de thriller, waarbij hij vooral de paranoia van zijn heldin toont, die zich moet verdedigen tegen een machtig en ongrijpbare tegenstander die écht tot alles in staat is.
De personages in Mexico 86, nota bene allen gebaseerd op Diaz’ persoonlijke ervaringen want hij werd opgevoed door zijn grootmoeder terwijl zijn moeder in ballingschap in Mexico leefde totdat ze gedwongen werd voor hem te zorgen, is duidelijk merkbaar in de bezielde manier waarop hij zijn personages schetst. Zij voeren duidelijk een andere strijd, namelijk deze tussen hun eigen behoeften en de idealen van het verzet.
De in Buenos Aires geboren Oscar-genomineerde top-actrice Bérénice Bejo (The Artist, Le Passé, Il Colibri) in de rol van Maria benadrukt door haar intense spel, het innerlijke conflict van haar personage dat dreigt te worden verscheurd door een vrijwel onmogelijke taak. Ook Leonardo Ortizgris (Frida, The Mexican) in de huid van Miguel en Fermin Martinez als Armando, brengen dit aspect van de verhaallijn door hun knappe acteerprestaties uitstekend naar voor wat de film een enorme spanning meegeeft.
Het lot van Maria en Miguel lijkt symbool te staan voor veel andere mensen die door de oorlog in Guatemala uit elkaar zijn gerukt of voor eeuwig gedoemd zijn om te vluchten. Ook Julieta Egurrola (Ruido, Profundo Carmesí) als de grootmoeder Eugenio, benut haar schermtijd uitstekend. Ze drukt effectief de liefde voor haar kleinzoon uit, maar ook de vermoeidheid inherent aan haar hogere leeftijd. Van de openingsscène waarin ze Maria smeekt haar baby niet naar Cuba te sturen tot het moment waarop ze diep emotioneel afscheid van hen moet nemen, onderstreept ze doorleefd en intens het verdriet dat haar kleinzoon Marco – heel naturel gespeeld door debuterende rakker Matheo Labbé – voelt waardoor ze oprechte empathie bij het publiek weet op te roepen.
Mexico 86 – openingsfilm van de derde editie van het Kinolatino-filmfestival in Brussel – is een goed geregisseerde, technisch knap gemaakte, energiek gemonteerde en sterk geacteerde semi-autobiografische thriller vol actie (die achtervolgingsscène) en emotie, die zich afspeelt tegen een angstwekkende politieke en ruw reële achtergrond. De keuze om het verhaal in de tijd van het Wereldkampioenschap in Mexico te plaatsen – de slogan toen was trouwens: “Mexico 86, waar het plezier leeft, Mexico 86, de wereld verenigd door een bal” – is bitter en scherp omdat deze context en de opwinding van het evenement, contrasteert met het gruwelijke dat zich in het buurland afspeelt, iets wat niet veel verschilt van wat er vandaag allemaal aan gruwelijks gebeurt met genociden die worden gepleegd terwijl de wereld de andere kant op kijkt. México 86 is dan ook een inhakkende herinnering aan de prijs die degenen betalen die tegen een gewelddadig en corrupt systeem vechten.
Desondanks haar uitstekende vertolking, is Bejo ook verantwoordelijk voor het zwakkere aspect van dit overigens heel humaan drama. Ze slaagt er niet perfect in haar Spaans accent te verbergen en dat discrediteert haar geloofwaardigheid als Guatemalteekse activiste, dixit een polyglot-collega-filmrecensent.
Een ander minpuntje is dat Diaz bewust kiest om het op zich al heel onthutsend en emo-geladen verhaal, te presenteren als drama slash thriller. Daardoor verdwijnt naar het einde toe, de aanvankelijk confronterende politieke aspecten van de verhaallijn, spijtig genoeg naar de achtergrond. Gelukkig wordt de spanning daardoor niet tenietgedaan. Bovendien zorgt de keuze om naast de beperkte score van Rémi Boubal, verder heel karig om te gaan met muziek, voor een functionele verhoging van het constant aanwezig beangstigend gevoel van gevaar.
Al bij al is Mexico 86 een beklijvende, oprechte, rauwe, dramatische en vooral bangelijk realistische must-see-thriller.
Genre: drama, politiek, thriller
Jaar: 2024
Regisseur: Cesar Diaz
Cast: Bérénice Bejo, Fermín Martínez, Leonardo Ortizgris, Julieta Egurrola, Matheo Labbé
Land: Frankrijk, Blgië, Mexico
Speelduur: 89 minuten
