Los Angeles 1996, de stad van de engelen is één grote puinhoop en het is chaos die heerst. En niemand belichaamt chaos zo goed als de maniak Simon Phoenix. Er is slechts één man die hem zou kunnen stoppen en dat is sergeant John Spartan. Maar Phoenix is een erg listige man en met een beetje strategische planning zorgt hij ervoor dat hij niet de enige is die een lange tijd van zijn vrijheid zal beroofd worden.
Door zijn optreden tegen Phoenix kijkt John Spartan aan tegen een aanklacht van meervoudige onvrijwillige doodslag, een misdaad die hem 70 jaar in een cryogevangenis oplevert. Het zal al een stuk in de 21ste eeuw zijn wanneer hij ontdooit zal worden, wakker wordend in een volledig nieuwe wereld. Het is het jaar 2032 en de wereld is compleet veranderd.
De metroplex van San Angeles oogt als een brandschoon utopia, al jarenlang bevrijd van zware misdaad, gezondheidsproblemen en het politiedepartement is er dan ook meer om de kleine misdaden toch aan de kaak te stellen. Het is een wereld die zowel vreemd als nachtmerrieachtig is voor net ontwaakte John Spartan en toch zal hij snel moeten wennen.
Hij is niet zomaar 14 jaar vroeger teruggehaald dan zijn eerste paroolhoorzitting was ingepland. Hij is niet uit liefdadigheid bevrijd, San Angeles heeft hem nodig. Ze hebben namelijk recentelijk Simon Phoenix ontdooit en die blijkt toch meer te zijn dan dat deze 21ste eeuw utopie aankan.
Aan dystopische toekomstlandschappen hebben we in filmland bezwaarlijk een gebrek aan keuze. Er gaat nauwelijks een jaar voorbij of we krijgen enkele nieuwe visies van de maatschappelijke horrors die toekomstige generaties thuis zullen noemen. De ene setting al wat unieker dan de ander en in dit woud is het soms moeilijk om de bomen te zien.
Maar één titel, die zeker in recente jaren, een opflakkering in interesse zag, was 1993’s Demolition Man. Dus terwijl de vermeende sequel voorlopig nog wel eventjes in development hell bivakkeert, zullen wij deze actiesatire nog eens onder de loep nemen. En daarbij beginnen we natuurlijk met de reden waarom deze film zo plots weer in de aandacht is geslopen.
Het opvallende toekomstbeeld dat de film ons voorschotelt. Geen deprimerend grijs en levenloos landschap in deze, waar de mens met man en macht zijn machinale overheersers tot een patstelling probeert te dwingen. Geen vervuilende fabrieken en radioactieve atmosfeer. Nee, de wereld van San Angeles oogt als een idyllisch utopie, vrij van gezondheidsproblemen, misdaad en zelfs discriminatie.
Alle schijn wijst naar een perfecte maatschappij, waren het niet voor de prijs die hiervoor betaald werd. De kaarten die Demolition Man uitspeelt zijn die van de inwisseling van vrijheid voor veiligheid en vergaande politieke correctheid. San Angeles is de ultieme pamperstaat waar de regering vooral bepaald wat goed is voor de mensen en waarbij zelfs taalgebruik sterk gekuist wordt.
Dit heeft, met enige ironie, geresulteerd in een maatschappij waar alles zo letterlijk zo lang zo goed gegaan is, dat het niet langer instaat is om adequaat op te treden wanneer er toch nog eens een echte bedreiging de kop steekt, iemand zoals Simon Phoenix. Er is dan ook maar één man die redding zal kunnen brengen, de Rip Van Winkle van dienst, John Spartan.
Een vis uit temporaal water die als enige nog goed weet wat het is om met echte misdaad te moeten omgaan. En toch bevat de film meer nuances dan je op het eerste zicht zou verwachten. De film mag dan wel de draak steken met alles van extreme politieke correctheid en veiligheidsstaat tot afkeer tegenover of net de nostalgie naar tijdsperiodes waarin men nooit heeft geleefd en franchisemonopolies, toch brengt het nergens een zwart-witte boodschap.
Een mooi voorbeeld hiervan is John Spartans blik op geweld en de behandeling van criminelen. Best uniek voor actieheld, zeker voor de tijd waarin dit gemaakt werd, is zijn visie op geweld er één van noodzakelijk kwaad is, een laatste redmiddel wanneer alle andere opties benut en uitgeput zijn, niet iets waar genoten van moeten worden. Zijn beschrijving van hoe het is om in een cryoslaap gevangen te zitten, is dat uit een nachtmerrie en dat is nog voor je in rekening brengt wat de man kwijt is geraakt tijdens zijn gevangenschap.
Ja, Demolition Man hamert enkele pijnlijke spijkers. Niet dat dit geweldige actie in de weg staat. Je hebt geen cast met Sylvester Stallone en Wesley Snipes om dan een diep filosofisch drama neer te poten. Tuurlijk niet, je gaat voor explosies, wilde achtervolgingen en de nodige vuurgevechten waarbij er niet gekeken worden op wat randschade meer of minder.
Verder wordt de film ook erg luchtig gehouden. Naast het feit dat het moeiteloos overal waarmee het kan weggeraken de draak steekt, is er geestige dialoog en vooral de volharding in de grappen. Zo zal het nooit echt vervelen om een printer in de achtergrond de volgende boete te horen uitprinten voor de volgende vloek.
Demolition Man is absoluut een erg te versmaden actiesatire, maar zoals wel vaker met satire vergeten sommigen dat gedeelte weleens. Nee, politieke correctheid (of de spirituele opvolger woke) is echt niet op dit dramatische niveau en we zijn ook niet op weg daarheen (anderzijds, we hebben nog 8 jaar om te proberen…). Het is dan ook regelmatig net iets té, waarschijnlijk wel ook zo bedoeld. En zijn maatschappijkritiek, scherp snerend én humoristisch als ze is, maakt dit ook niet absoluut geen meesterwerk.
Onder dit vernis van kritiek zit namelijk nog steeds een actiefilm die veel doet volgens het boekje. Buiten de setting verrast de film niet zo gauw, is hier en daar zelfs pijnlijk voorspelbaar en neemt het concept: er is maar één man die ons kan redden, net een tikkeltje te ver. In zijn poging om een maatschappij voor te stellen die nu TE veilig is, schetst de film er vooral één die compleet hulpbehoevend is, wat direct clasht met een ander belangrijk zijplot van het verhaal, over een groep mensen die zich hebben teruggetrokken onder de grond.
Ook de absolute naïviteit van bepaalde figuren is lachwekkend slecht en de keuze van een late onthulling omtrent de misdaad waarvoor John Spartan is ingevroren, voelt aan als een zwaktebod. Ja, de film mag dan nog enkele leuke verwijzingen maken naar verschillende dystopieklassiekers, zich echt meten met de grote jongens doet het niet onmiddellijk.
Dat dystopische fictie niet altijd grijs en deprimerend hoeft te zijn, dat bewijst Demolition Man zeker en vast. Met zijn spervuur van kritiek op een overdreven politieke correct en met veiligheid geobsedeerde maatschappij weet het ook nog best actueel te blijven en stelt enkele interessante vragen van hoe ver we bereid zijn om te gaan en wat bereid zijn om te geven hiervoor.
Dit maakt het natuurlijk een geliefde film voor iedereen die de mond vol heeft van de “woke-waanzin” (na compleet het moment te hebben gemist dat hun hysterie hierrond het eigenlijke “probleem” heeft voorbijgestoken) maar ook voor zij die het net iets minder lastig hebben met verdraagzaamheid, levert Demolition Man een vermakelijke satire af met een geweldige cast. Het is actievol, humoristisch, verrassend genuanceerd en fijn humoristisch.
Enkel mag je wel niet al te diep nadenken over bepaalde implicaties waarmee het verhaal komt aanzetten. Zo stevig is dit kaartenhuisje namelijk niet en dat is eigenlijk wel jammer. Ook de naïviteit van bepaalde leidinggevende figuren is verbazingwekkend en niet op een positieve manier. Maar het mag dan niet meteen rijp zijn voor een plaatsje in de Hall of Fame van dystopische meesterwerken, een kijkbeurt is zeker niet verkeerd. En nu gaat U ons even moeten excuseren, we moeten nog even om drie schelpjes voor de badkamer.
Demolition Man is verkrijgbaar op Blu-rayGenre: Actie, science-fiction, satire
Jaar: 1993
Regisseur: Marco Brambilla
Cast: Sylvester Stallone, Wesley Snipes, Sandra Bullock, Nigel Hawthorne
Land: Verenigde Staten
Speelduur: 115 minuten
