Troma wordt dit jaar 50 jaar oud. Hiermee zijn ze de oudste onafhankelijke filmstudio van de wereld. Dit waren ze 10 jaar geleden ook al. Dat maakt deze mijlpaal des te indrukwekkender.
De legende begint.
De studio werd in 1974 opgericht door het duo Lloyd Kaufman en Michael Herz. Het duo wou, naar eigen zeggen, hun eigen films maken, zonder geketend te zijn aan een studio of producent met eigen verwachtingen. De eerste Troma-films door Kaufman en Herz waren lowbrow tienersekskomedies die probeerden mee te varen op het succes van National Lampoon’s: Animal House. Squeeze Play! was de eerste, maar in de loop van een kleine vijf jaar verschenen ook Waitress!, Stuck on You! en The First Turn-On!
Mocht het jonge bedrijf zich hebben blijven focussen op sekskomedies, dan was Troma waarschijnlijk in plaats van een cultfavoriet een vergeten relikwie van het verleden geworden. Toen het genre in het begin van de jaren 80 opnieuw populairder werd bij de grote studio’s door onder andere Porky’s en Revenge of the Nerds, voelde Troma aan dat het moeilijker werd om als kleine studio op te vallen in de niche. Het Troma-team besloot daarom om hun producties over een compleet andere boeg te gooien.
Troma’s nieuwe formule en de gouden jaren 80
Als er een Troma-film is die de grootste impact heeft gehad op het bedrijf, dan is dat The Toxic Avenger. Deze culthit uit 1984 werd niet alleen een klein mainstream succes, maar stond ook aan de basis van de gouden formule die Troma tot op vandaag haar identiteit geeft. De vulgaire politiek incorrecte comedy werd behouden, het geweld en de gore werden opgedreven en ergens in deze chaos zit vaak maatschappelijke kritiek verweven. Troma-films zijn daarom vaak moeilijk te classificeren onder een specifiek genre. Het zijn genrepotpourries met voornamelijk comedy- en horrormotieven, maar niet zonder uitzonderingen. Denk bijvoorbeeld aan het immer charmante: Poultrygeist: Night of the Chicken Dead, die de vertrouwde Troma-elementen vermengt in een absurde musical over de excessen van de fastfoodindustrie. De formule werd in steen gezet met het tweede succes: Class of Nuke ‘Em High uit 1986. De gouden jaren zouden nog een kleine twee jaar duren, maar dan kwam Troma’s eerste grote crisis.
Troma’s War en haar nasleep
Troma’s War was met een budget van 3 miljoen dollar de grootste en meest ambitieuze productie van het bedrijf. Het was een aanklacht tegen het Reagan-kabinet dat pronkte met oorlogvoering en war by proxy in de strijd tegen het communisme.
Wat Troma’s grootste succes moest worden, werd het helaas niet. De film werd afgekeurd door de MPAA. Om een R-rating te krijgen en bijgevolg te kunnen spelen in bioscopen, moesten vele scènes en hele plotlijnen worden geschrapt. Het resultaat was een teleurstelling voor Troma en haar fans. In diezelfde periode verwaterde de Reagan-administratie de fameuze Paramount-decrees, waardoor grote filmstudio’s meer macht konden krijgen over bioscopen. Dit zorgde ervoor dat het voor kleine studio’s moeilijker werd om lange bioscoopruns te hebben. Niet alleen op financieel vlak ging het moeilijk aan het begin van de jaren 90. Ook de Troma-producties werden vaak koel ontvangen door de fans. Deze trend werd pas aan het einde van het decennium doorbroken met de komst van een nieuwe hit.
Troma’s wederopstanding
Tromeo and Juliet was Troma’s eerste succes in jaren. Voor deze herwerking van het klassieke Shakespeare-verhaal werkte het Troma-team samen met een jonge debuterende James Gunn als scenarioschrijver. Voor zijn Hollywoodfaam werkte Gunn ook aan andere Troma-projecten. Zo schreef hij ook mee aan Kaufman’s biografie en Tromakroniek All I Need to Know about Filmmaking I Learned from the Toxic Avenger, schreef hij mee aan de bijbehorende film Terror Firmer en aan Citizen Toxie: The Toxic Avenger IV.
Beide films deden het naar Troma-standaarden niet slecht bij recensenten en er werd opnieuw momentum opgebouwd. Ook de meer hedendaagse producties zijn kwalitatief verbeterd. Dit wil niet zeggen dat Troma zich bevindt in een periode van rozengeur en maneschijn. Veel mainstream aandacht is er niet. Ook de tijden zijn veranderd. Het mainstream publiek is gevoeliger en politiek correcter geworden en het evoluerende corporate medialandschap binnen de Verenigde Staten maakt het er niet gemakkelijker op. Troma lijkt zich hier voorlopig niet druk om te maken. Ze blijven hun eigen ding doen. Misschien is dit juist hun aantrekkingskracht bij de vele fans. Ze hebben zich ontwikkeld tot een merk dat uniek is en zich tot in het extreme weet te onderscheiden van de concurrentie.
Troma als distributeur
Troma telt een paar honderd films die ze hebben verdeeld. Het leeuwendeel van haar bibliotheek zijn titels die niet binnenshuis zijn gemaakt. Het bedrijf is dus ook een grote distributeur van Amerikaanse en internationale lowbudget indieprenten. Sommige van deze producties zijn bijna even berucht als de eigen films. Cultklassiekers als Surf Nazis Must Die en Killer Condoms passen helemaal binnen het Troma-DNA en worden onherroepelijk geassocieerd met het productiebedrijf. Troma gebruikt haar middelen soms ook om onafgewerkte projecten van onafhankelijke filmmakers nieuw leven in te blazen. Zo werden bijvoorbeeld Def By Temptation en Redneck Zombies aan de catalogus toegevoegd.
Troma als commercieel bedrijf
Het is geen toeval dat Troma na 50 jaar nog steeds bestaat. Hoewel het bedrijf vrij klein is en naast de familie van Kaufman en Herz niet veel meer dan een dozijn vaste werknemers heeft, is het een grote speler in een niche die als geen ander weet hoe ze zich moeten profileren op de markt. Elke beslissing die het bedrijf maakt lijkt in synergie te zijn met de Troma-machine. Die machine bevat een aantal duidelijke kernelementen die het bedrijf niet bepaald onder stoelen of banken steekt.
Hou de kosten laag
Troma staat erom bekend de kosten van hun producties zo laag mogelijk te houden. Het is bijvoorbeeld opmerkelijk hoeveel special effect shots worden hergebruikt in Troma-producties. Niet alleen voor de camera, maar ook achter de camera probeert het productiebedrijf de kosten op extreme manieren te drukken. Troma’s productieteams en cast bestaan bijvoorbeeld grotendeels uit filmstudenten en fans. Sommige van de meest geliefde Troma-figuren zijn dan ook hen gespeeld.
Het grote voorbeeld hiervan is Joe Fleishaker. De man viel als figurant op door zijn zwaar figuur en werd gepromoveerd tot een belangrijke rol in Troma’s War. Hij speelde daarna mee in een handvol Troma-producties en was zelf op een gegeven moment de impersonator van Michael Herz, die bekend staat om met zijn gezicht niet graag in de schijnwerpers te staan. Wie op hun website kijkt, ziet vaak oproepen tot onbetaalde arbeid in ruil voor ervaring in de productie van een film. Ze verkopen het als een ervaring die leerrijker is dan een dure filmopleiding. Dit betekent niet dat de vrijwilligers gesoigneerd worden.
Troma is heel open over de soms zware omstandigheden op de set en het wordt goed gedocumenteerd in de talrijke boeken en documentaires. Werkdagen van 16 uur of langer zijn niet ongezien en Kaufman zelf staat bijvoorbeeld als regisseur bekend om zijn harde aanpak. Beginnende Troma-medewerkers zouden ook verplicht de making-of documentaire van Poultrygeist moeten kijken om een idee te krijgen waar ze aan beginnen. Tijdens deze productie sliep de crew dagenlang op locatie in een verlaten fastfoodrestaurant. Er was weinig privacy en schermutselingen met daklozen en junkies waren deel van de ervaring.
Make your own damn movie!
Wie veel vraagt van zijn fans, probeert ze beter te inspireren. Troma doet dit als geen ander. Zo produceerde het Troma-team een hele reeks aan boeken en documentairefilms die dienen om fans te inspireren om zelf films te maken. Er verscheen na de bovengenoemde All I Need to Know About Filmmaking I Learned from The Toxic Avenger ook de Make Your Own Damn Movie-boekenserie. De boeken bevatten op een luchtige manier tips en tricks voor de beginnende filmmaker zonder budget. Ze behandelen alle stappen in het filmmakersproces, van goedkope special effects tot het promoten van een afgewerkte film, verhalen over drempels en overwinningen in en rond de productie van Troma-titels en een vrij uitgebreide kijk achter de schermen. Wie de boeken zou lezen, kan niet anders dan opmerken dat een opvallende anti-Hollywoodboodschap in het narratief verweven zit. Troma moedigt in de boeken niet alleen aan verdomme zelf een film te maken, ze getuigt ook hoe moeilijk het is om als onafhankelijke filmmaker op te botsen tegen een systeem van grote, machtige studio’s en multiplexen.
Troma’s marketing en de “fascisten” van Cannes
Om de marketingkosten zo laag mogelijk te houden, neemt Troma een groot deel daarvan zelf op zich. Veel van deze marketing draait om de figuur van Lloyd Kaufman zelf. Hij is een frequente gast in interviews en maakt vaak gratis cameo’s in kleine B-films. De man is uitgegroeid tot een mediapersoonlijkheid die perfect zou passen als een personage uit een van zijn films. Zijn persona lijkt op een satirische en cartooneske versie van Hugh Hefner: een gekke oom die samen met zijn schaars geklede Tromettes chaos veroorzaakt op de straten en in de hallen van conventies en filmfestivals. Kaufman vertelt maar al te graag hoe grote filmfestivals een corrupte façade van de filmwereldelite zijn en geen kansen bieden aan onafhankelijke producties. Het bedrijf durft gewaagde marketingstunts te ondernemen om de spot te drijven met de grote festivals. Het beste voorbeeld hiervan is Tromadance, een eigen filmfestival dat plaatsvindt tijdens, en vroeger naast, Sundance. Het doel is om onafhankelijke films een kans te geven die geen plaats vinden op het “corrupte” Sundance. Sinds de jaren ’70 is Troma ook elk jaar aanwezig geweest op de straten van Cannes om hun producties op speelse wijze via een onofficiële route te promoten. In 2017 ging het mis. Naar eigen zeggen werden de promotionele activiteiten van het Tromateam door de politie met geweld stopgezet. Als reactie daarop maakte Kaufman een video waarin hij Cannes een fascistisch filmfestival noemde en beloofde nooit meer een voet op het festivalterrein te zetten.
Make your own damn franchise!
Troma brengt misschien wel een duidelijk narratief van David vs. Goliath, toch zijn ze ergens wel met hetzelfde nat overgoten. Ze hebben zeker iets geleerd van de praktijken van grote mediabedrijven als Disney, Marvel en Mattel. Het bedrijf bouwt sinds de jaren 90 aan haar eigen franchise die de grenzen van film overschrijdt. Het begon met The Toxic Crusaders. Dit was een tekenfilmserie die gebaseerd was op The Toxic Avenger en die gek genoeg gericht was op kinderen. Hoewel de serie slechts één seizoen telt, verscheen er een speelgoedlijn en verschillende videogames waarvan de laatste dit jaar verschijnt op alle platformen. Ondertussen bezit Troma ook een aantal comicbooks. Troma-films lenen zich verassend goed to voor dit type franchising. Veel producties spelen zich namelijk af binnen het fictieve stadje Tromaville, New Jersey. In zekere zin is dit het ideale klimaat voor een TCU: Troma Cinematic Universe. Toxie heeft ook sinds 2008 een tamelijk succesvolle musical die de halve Angelsaksische wereld rond is gegaan. Hoe Disney kan het worden?
Vorig jaar is Troma in zee gegaan met Legendary Pictures voor de distributie van de reboot van Toxic Avenger. Met een tamelijk grote productie en namen als Peter Dinklage, Elijah Wood en Kevin Bacon lijkt het alsof Troma voor het eerst in lange tijd opnieuw flirt met mainstream cinema. Dit lijkt een unicum voor een studio waarin de onafhankelijkheid de grondsteen is van haar DNA. We weten niet wat de toekomst gaat brengen, maar als wij naar de horizon kijken, dan zien we een “hideously deformed studio” met “superhuman size and strength”!
