De 85-jarige Amerikaanse producer, scenarist en wijnboer Francis Ford Coppola is een van de meest invloedrijke regisseurs in de filmgeschiedenis, bekend om zijn visionaire stijl en diepgaande karakterstudies. Zijn doorbraak kwam in 1972 met The Godfather. Wie meer wil weten over dit meesterwerk, verwijs ik graag naar de hoogstaande mini-televisieserie The Offer. Het eerste deel van de The Godfather-triptiek kende zowel commercieel als artistiek succes en herdefinieerde de maffiafilm. Met opvolgers als onder meer The Godfather Part II (1974), The Conversation (1974), Apocalypse Now (1979) en Rumble Fish (1983) vestigde hij zich als pionier in het New Hollywood-tijdperk. Coppola’s werk kenmerkt zich door epische verhalen, intense emoties en complexe thema’s zoals macht, familie en oorlog. Zijn invloed reikt tot ver buiten zijn eigen films, met blijvende impact op zowel regisseurs als scenaristen wereldwijd. FFC heeft maar liefst vijf Oscars, twee Gouden Palmen, vier Golden Globes, een Gouden Leeuw en nog een waslijst aan andere belangrijke prijzen, op zijn palmares.
Dit jaar maakte Coppola zijn comeback in Cannes met zijn zelf gefinancierd passieproject Megalopolis, een exuberant sciencefictionepos waar hij meer dan veertig jaar voor nodig had om het te verwezenlijken. De zenuwen en verwachtingen stonden gespannen en iedereen vroeg zich nagelbijtend af of de iconische FFC voor de derde keer de begeerde Gouden Palm mee zou nemen richting US of A? Het gevolg was een catastrofale ontvangst die in verhouding stond tot de hoge verwachtingen van de film. Vanaf deze week is Megalopolis – na veel moeite om de film internationaal te verkopen en in de bioscopen te krijgen – eindelijk te zien in ons land.
Megalopolis speelt zich af in een vervallen, futuristisch New York, dat financieel en moreel bankroet is en op de rand van instorten staat door corruptie en decadentie. Dit is vergelijkbaar met de val van het oude Rome. Het verhaal volgt Cesar Catilina, een briljant architect en visionair wetenschapper die geobsedeerd is door het heropbouwen van een utopisch New York met behulp van het door hem ontdekte revolutionaire stof die mysterieus Megalon wordt genoemd. Zijn plannen botsen met het corrupte leiderschap van burgemeester Cicero die vastberaden zijn machtspositie wil behouden en zich heldhaftig verzet tegen Cesars ideeën en plannen. Bovendien raakt Cesar verwikkeld in een complexe driehoeksverhouding met Julia, de dochter van Cicero, die zijn muze wordt en die zijn onmiskenbare rivaliteit met haar vader nog meer frictie inpompt. Het verdere verhaal ontvouwt zich in een net van politieke intriges, persoonlijke conflicten en filosofische discussies.
Interessant is beslist dat Coppola in de film parallellen trekt tussen de val van het ooit zo rijke en vooruitstrevende Romeinse rijk en de ondergang van de contemporaine Amerikaanse samenleving. Een van de belangrijkste problemen van dit futuristische epos is dat de uitgebreide, fragmentarische structuur van de film meteen ook de chaos weerspiegelt van de samenleving die het afbeeldt. Coppola gebruikt een reeks te surrealistische en metaforische scènes om het contrast tussen utopie en dystopie te benadrukken. Er zijn momenten van grandeur, zoals Cesars Shakespeareaanse monologen en onwezenlijke droomachtige sequenties, die bijdragen aan het gevoel van een groots maar fragiel visioen. Toegegeven, deze momenten zijn visueel indrukwekkend, maar dragen spijtig genoeg ook bij tot de integrale rommelige samenhang van dit futuristisch drama wat de kijkervaring een frustrerend gevoel meegeeft.
Over Coppola’s regie-skills geen negatieve commentaar (toch niet in het verleden), maar in Megalopolis zijn die op zijn minst overrompelend en zelfbewust. Hij probeert een bijna filosofisch verhaal te vertellen over macht, vooruitgang en de val van beschavingen, maar de manier waarop hij zijn visuele en thematische ideeën uitwerkt, zorgt voor totale verwarring. De film is eerder een bombastisch visueel spektakel dan een coherente vertelling. Het gebruik van symboliek en metaforen is constant, maar overweldigend voor de kijker, waardoor een gevoel van overdaad zonder duidelijke richting ontstaat. Coppola maakt veel gebruik van surrealistische beelden, droomachtige sequenties en grote visuele opzetstukken die proberen de grootheid van het verhaal en de thematiek van de film te onderstrepen, maar hij verstikt uiteindelijk in zijn eigen megalomane ambities.
Een ander aspect van de regie is de presentatie van verhaallijnen en personages op een niet-lineaire manier. Coppola’s aanpak is dus sterk fragmentarisch, met veel verschillende karakters, flashbacks, symbolische visioenen en subplots waardoor de tijdsstructuur vervaagt en je bij momenten het totale overzicht verliest. De overmaat aan narratieve vertakkingen vlakt de kern van het verhaal uit. De opeenstapeling van ideeën, lopen niet effectief in elkaar over. Het gevolg is een totaal gebrek aan samenhang door Coppola’s keuze om het geheel niet te onderbouwen door een strakke structuur, met alle negatieve gevolgen van dien uiteraard.
De montage in Megalopolis sluit nauw aan bij de regie: ambitieus, maar vaak verwarrend en ongrijpbaar. Er is een duidelijk streven naar artistieke complexiteit, maar de montage benadrukt eerder de fragmentatie van het verhaal dan dat het de narratieve stroom bevordert. Er zijn lange, bijna meditatieve scènes die afgewisseld worden met snel gemonteerde, bijna confuse actiesequenties. Dit zorgt voor een schokkerig ritme dat de kijker uit de filmervaring haalt. In plaats van de emoties en thema’s subtiel op te bouwen, is de montage op sommige momenten visueel tumultueus wat de aandacht afleidt van de emotionele diepgang die het verhaal zou moeten bieden.
Met een ensemblecast met bekende namen zoals de alomtegenwoordige Adam Driver, Laurence Fishburne, Shia LaBeouf, Nathalie – Game of Thrones – Emmanuel, Aubrey – The White Lotus – Plaza, Giancarlo Esposito, Dustin Hoffman, John – Midnight Cowboy – Voight (vader van Angelina Jolie) en Talia – Rocky-saga – Shire, zou je verwachten dat het op dit vlak goed zit. De acteerprestaties maken echter, op zijn zachtst gezegd, een gemengde en matige indruk deels door de bovenmatige theatrale stijl. De gevestigde acteurs slagen er niet in de complexe karakters en het onsamenhangende verhaal te dragen. Hierdoor lukt het niet om de film naar een hoger niveau te tillen. Coppola maakt de fout door de acteerprestaties inferieur te stellen aan zijn pompeuze visuele en uitvergrote thematische ambities.
Positief is wel Osvaldo Golijovs soundtrack die de Argentijn componeerde voor Megalopolis, omdat die, hoewel gekarakteriseerd door een dramatische en bombastische stijl, met gebruik van orkestrale arrangementen, toch de hautaine thema’s functioneel weet te ondersteunen en die met de klassieke, symfonische kwaliteit uitstekend past bij de epiciteit van het eerzuchtig verhaal.
Hoewel de ereplek van de legendarische regisseur in de geschiedenisboeken allang is verzekerd, wilde hij met zijn visueel krachtige koortsdroom wellicht dé cinematografische mijlpaal van de eeuw afleveren en zichzelf, voor zijn 85ste verjaardag en zijn meer dan een halve eeuw invloedrijke carrière, bekronen met een derde Gouden Palm, maar Megalopolis blijkt uiteindelijk Coppola’s ultieme Sisyfus-opdracht te zijn. Jammer, want het is in tegenstelling tot Camus’ existentialistisch gedachtengoed, ondenkbaar dat Sisyfus, de halfgod uit de Griekse mythologie die voor een onmogelijke opgave stond, een gelukkig mens is!
Genre: drama, scifi, episch, tragedie, fantasy
Jaar: 2024
Regisseur: Francis Ford Coppola
Cast: Adam Driver, Laurence Fishburne, Shia LaBeouf, Nathalie Emmanuel, Aubrey Plaza, Giancarlo Esposito, Dustin Hoffman
Land USA
Speelduur: 138 minuten
