Het filmfestival van Cannes heeft een groot aantal vaste filmmakers die hun nieuwe wapenfeiten telkens mogen komen presenteren tijdens dit jaarlijkse mekka van de film. Een van festivaldirecteur Thierry Frémaux’ chou chous is beslist de invloedrijke Britse regisseuse Andrea Arnold, bekend om haar rauwe, sociaal-realistische stijl en sterke focus op vrouwelijke ervaringen, denk maar aan films als Red Road, Fish Tank en American Honey. In Bird focust Arnold zich opnieuw op harde, dagelijkse realiteit, maar deze keer met een poëtische twist en een gedurfde poging om twee stijlen te mengen: sociaalrealisme en magisch realisme.
Het verhaal volgt Bailey, een twaalfjarig meisje woonachtig in een achtergestelde wijk in Kent, die gekarakteriseerd wordt door appartementsblokken bevolkt met disfunctionele gezinnen en bedekt met opzichtige graffiti. Bailey worstelt met een chaotisch thuisleven. Bug, haar onbetrouwbare jonge vader, is van kop tot teen getatoeëerd en wil zijn economische problemen oplossen via een bizarre drug. Op de koop toe is hij zinnens om snel te huwen met een vriendin die hij pas drie maanden kent. Dat wekt bij Bailey afkeer en verwarring op. Haar wereld verandert echter plots wanneer ze de mysterieuze figuur Bird ontmoet. Deze rare snuiter voegt een nieuwe en fascinerende dimensie toe aan haar leven en wordt uiteindelijk de gehoopte bron van troost en verbinding.
Bird is een raak en opmerkelijk portret van gedesorganiseerde arbeidersgezinnen met een diepgang die doet denken aan het oeuvre van Ken Loach, toch de ambassadeur van het sociaalrealisme. Arnold weet de verstikkende sfeer van een opgroeiende jongere die zich verloren voelt in een samenleving en geen plek voor haar lijkt te hebben, perfect te vatten. De spanning in Bird is onvermijdelijk verbonden met de emoties van pre-adolescente Bailey die zich als persoon probeert te bevestigen in een wereld waarin ze voelt dat haar stem niet wordt gehoord en waarin haar inbreng op onbegrip stuit.
Het is lovenswaardig dat Arnold de ruwe, realistische toon mengt met een afgemeten vleugje fantastische en magisch-realistische elementen. Al voelt deze combinatie van stijlen op sommige momenten wat geforceerd en onsamenhangend aan. De cineaste probeert de kijker van het ‘gewone’ naar het ‘buitengewone’ te transformeren, maar valt in die specifieke scènes te vaak terug op genreclichés. Het arthouse-publiek heeft in de afgelopen jaren deze Britse marginale buitenwijken al afdoende gezien in diverse sociale films. Er is al een nieuwe of briljante benadering nodig om te voorkomen dat het een déjà vu wordt. Andrea Arnold probeert de crue kitchen-sink-ingrediënten te versmelten met een magisch realistisch slash surrealistisch tintje. Goed bedoeld uiteraard en grotendeels fascinerend, maar soms komt deze benadering over als een didactische masterclass in ongerijmde poëzie.
Desondanks levert de filmmaker ontegensprekelijk vakkundig werk af op het vlak van haar personages, die door hun komaf en sociale omstandigheden gebroken zijn en naar de rand van de maatschappij worden ge- of verdreven. Ze zijn getekend door een systeem dat hun toekomst fnuikt en hun hoop in de kiem smoort.
Maar zonder twijfel is de uitdieping van de personages het beste van dit drama, zeker omdat die op hoog niveau worden uitgebeeld door een uitstekende cast. Nykiya Adams in de huid van de ontredderde Bailey, maakt in dit drama haar debuut met een ontroerende naturel die de kwetsbaarheid en weerstand weerspiegelt van een meisje dat gedwongen wordt te snel volwassen te worden.
Barry Keoghan, de sterk rijzende jonge protagonist die onlangs werd uitgeroepen tot de populairste acteur van 2024, voor Bird de rol van de maffe emperor Caracalla in Gladiator II afsloeg en we onder meer nog kennen van ijzersterke vertolkingen in The Killing of a Sacred Deer, Dunkirk, The Banshees of Inisherin en Saltburn, zorgt voor een personifiëring vol menselijkheid en presentie die zijn personage genuanceerder maakt. Keoghan slaagt er bovendien in om de jonge carpe diem-misfit nog meer complexiteit mee te geven dan het stereotype.
Het ‘geloofwaardig’ tot leven brengen van de Harpya-Bird, is op z’n minst een uitdaging en vooral bijzonder ingewikkeld te noemen omdat het een scharnierpunt is van de film. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Arnold beroep deed op Franz Rogowski (Transit, A Hidden Life, Passages, Große Freiheit) om deze bijna onmogelijke klus te klaren. Met zijn specifieke fysieke uitstraling, zijn krachtige blik en indringend magnetisme, is hij de geknipte acteur om dit magisch Der Himmel über Berlin-personage met panache gestalte te geven. De figuur van Bird vertegenwoordigt trouwens de mogelijkheid tot ontsnapping en innerlijke groei. Zijn vogelachtig gedrag en latere visuele transformatie in een hybride mens-vogel, representeren Bailey’s eigen zoektocht naar vrijheid. Bird biedt een alternatief voor de beperkingen van haar huidige omgeving en symboliseert een leven voorbij haar dagelijkse moeilijke strijd.
Naast de oprechte en eerlijke vertolkingen, is de evocatieve fotografie van D.O.P. Robby Ryan, de vaste cameraman van Yorgos Lanthimos, een sterk aspect van Bird. Hij gebruikt kleur, handcamera en de korrel van de film om een sfeer te creëren die tussen het ruwe en het poëtische schommelt, niet alleen als visueel hulpmiddel, maar ook als functioneel materiaal om dieper in de psyche van de personages te duiken, vooral bij Bailey, wiens innerlijke wereld vol pijn en verlangens steekt.
De gewaagde combinatie van Robby Ryans gebruik van losse camerabewegingen en fragmentarische montages reflecteren uitstekend Bailey’s perspectief en Arnolds kenmerkende visuele stijl werkt feilloos omdat het de thematiek versterkt en de onvoorspelbaarheid van Bailey’s wereld bestaande uit momenten van verwondering, kracht bijzet.
Daarenboven spelen onder meer de elektronische future-garage-sounds van Burial (William Emmanuel Bevan) en de songs Too Real van de Ierse postpunk-band Fontaines D.C. en Yellow van Chris Martins Coldplay, een belangrijke rol in de plot. Niet alleen vanwege de muziek zelf, maar ook door de momenten van komisch vermaak die worden bereikt met talrijke inside-grappen over ‘oprechte’ en ‘foute’ muziek.
Desondanks dus de voornoemde mindere aspecten, is Bird wel een krachtige verkenning van overleving, identiteit en veerkracht. De ervaren scenariste/filmmaker Arnold schept al bij al een intiem en visueel adembenemend portret van een jong meisje dat haar weg zoekt in een chaotische wereld. Het is beslist een markant coming-of-age-drama dat in je hoofd blijft rondspoken en uitnodigt tot reflectie.
Genre: drama, coming-of-age
Jaar: 2024
Regisseur: Andrea Arnold
Cast: Nykiya Adams, Barry Keoghan, Franz Rogowski, Jasmine Jobson, Jason Buda,
Land: USA, UK, Frankrijk, Duitsland
Speelduur: 119 minuten
