Joika 

Na de micro-budget-film over een misdaadauteur in I’m Not Harry Jenson, het educatief schaakdrama The Dark Horse en de biopic Whina over de baanbrekende Maori-leider Dame Whina Cooper, trekt de Nieuw Zeelandse producent, acteur en regisseur James Napier Robertson met Joika deze keer naar de balletwereld. Joika of The American is opnieuw een biografische prent en vertelt het waargebeurde verhaal van de piepjonge Joy Womack, de enige Amerikaanse die toegang kreeg tot het exclusieve, ontoegankelijke en Spartaanse Bolshoi Theater in Moskou, het echte Olympus van het klassieke ballet.

Joika is naast een biografisch drama ook een psychologische thriller die zich afspeelt in een benauwde, gesluierde wereld van geheimen en verborgen agenda’s. Het verhaal volgt een jonge vrouw afkomstig uit Texas, gespeeld door Talia – West Side Story, Dumb Money – Ryder, die verwikkeld raakt in een onwaarschijnlijke en gevaarlijke situatie met de mysterieuze, misnoegde, bullebakkende Tatiyana Volkkova (Diana Kruger), een enigmatische, dictatoriale, meedogenloze en verbitterde vrouw die op toxische wijze de jonge ballerina’s opleidt en ze vervolgens – al dan niet – selecteert om deel uit te maken van het ‘Russisch koninklijk huis’, zoals de vermaarde Bolshoi Compagnie wordt genoemd.

Hoewel je aanvankelijk denkt een bioscoopticket te hebben gekocht voor een conventionele thriller of crime-drama, weet filmmaker Robertson met zijn doordachte aanpak, het verhaal een complexere gelaagdheid mee te geven waardoor je directief wordt confronteert met een bundel vragen over identiteit, verantwoordelijkheid, passie, frustratie, menselijke zwakheden, het overwinnen van persoonlijke grenzen, maar vooral over de definitie van grenzen en het in twijfel trekken van normen en principes.

Joika focust zich voornamelijk op een verbeten conflict tussen twee vrouwen: de jonge ambitieuze ballerina en haar snoeiharde ervaren tutor. De intrigerende manier waarop Robertson inzoomt op dit ongelijke psychologische duel, is uitermate fascinerend en vormt de ruggengraat van dit reality-drama. Robertson mag beslist zijn twee protagonisten, Kruger en Ryder, op blote knieën bedanken voor hun ijzersterke vertolkingen.

Robertson creëert vakkundig een bepaalde esthetische sfeer die de isolatie en de bewust ongemakkelijke sfeer van de film versterkt. Het gebruik van strakke kadrering en minimalistische locaties is effectief in het versterken van de claustrofobische toon. De cinematografie is verzorgd met zorgvuldig gekozen shots die de emoties van de personages weerspiegelen. Daarenboven versterken de contrasten in de kleuren en het gebruik van schaduw en licht de spanning hoewel de visuele stijl soms wat repetitief en gewrongen aanvoelt.

Naast al deze positieve elementen moeten we streng kritisch onderlijnen dat, hoewel de love interest misschien wel ooit realiteit is geweest (?), onnodig en gekunsteld aanvoelt als een te weloverwogen opvrolijkende factor tegenover de wat naargeestige thematiek, de karakterontwikkeling van Krugers personage te weinig emotionele diepgang heeft, sommige narratieve twists voorspelbaar zijn, te veel clichés van het genre niet worden geschuwd en de regie in sommige opzichten te veel leunt op sfeer in plaats van inhoud.

Niettemin is Joika een meeslepend drama/biopic/thriller met veel potentieel, een hoge spanningsboog, uitstekende vertolkingen, een intrigerende en psychologische machtsstrijd tussen twee vastberaden vrouwen en een boeiende meditatieve verkenning van de morele keuzes die mensen maken onder druk, vooral wanneer hun grenzen en overtuigingen op de proef worden gesteld. Maar toch slaagt Robertson er helaas niet in om het potentieel van Joika waar te maken.

Als trivia geven we nog graag mee dat Talia Ryder in het echte leven is opgeleid als klassieke ballerina, maar het in de film toch de echte Joy Womack is die we als Ryders dubbel te zien krijgen, de film in Warschau werd gedraaid, net voordat de oorlog tussen Rusland en Oekraïne uitbrak, Joika werd voorgesteld op het Film Festival van Deauville waar hij prompt de Première-Award won en dat er ook een sterke documentaire uit 2021 bestaat met als titel Joy Womack: the White Swan die sterk en zonder dramatische franjes inzoomt op de lijdensweg van de ballerina tot ze uiteindelijk bij de Bolshoi Ballet haar enorm begeerde contract mocht ondertekenen.

Genre: biografie, drama, thriller
Jaar: 2023
Regisseur: James Napier Robertson
Cast: Talia Ryder, Diane Kruger, Oleg Ivenko, Natasha Alderslade
Land: Nieuw-Zeeland, Polen, Verenigde Staten
Speelduur: 110 minuten