Oxana 

Roept het begrip Femen enige associatie op? Het is de in 2008 door Anna Hutsol, Inna Shevchenko en Oksana Shachko opgerichte en opvallende Oekraïense feministische protestgroep die onder ideologische noemer van ‘sextremisme’ en getooid met bloemen, maar vooral met blote borsten en veelzeggende geschreven slogans op hun naakte bovenlichamen, wereldwijd publiekelijk provocatief protesteerde met als doel vrouwen wakker te schudden en aandacht te eisen voor vrouwenrechten en sociale rechtvaardigheid.

Femen is echter nog altijd actief, maar sedert de in 2013 op het filmfestival van Venetië vertoonde documentaire Ukraine is Not a Brothel van Kitty Green, waarin bleek dat eigenlijk een man, Viktor Svyatski, een heel belangrijke (achter-de-schermen)-rol speelde in het aansturen van de groep, nam hun geloofwaardigheid fel af en lonkte de vergetelheid.

In Oxana (de bijnaam van Oksana) keren we samen met co-scenariste en regisseuse Charlène Favier – aan de hand van verzorgde flashbacks – terug in de tijd. Meer specifiek naar de ochtend van 23 juli 2018, de dag waarop Femen-medeoprichtster Oksana Shachko een einde maakt aan haar leven in ballingschap in Montrouge bij Parijs. Die laatste dag van de 31-jarige kunstenares en activiste vormt het raamwerk van de speelfilm.

Favier wil beslist niet de etappes van de Zwitserse documentaire Je Suis Femen uit 2014 van Alain Margot waarin Shachko (onder de naam Oxana) zichzelf speelt, herhalen. Integendeel, want de filmmaker voelt zielsverwantschap met haar tragische heldin en probeert het leven van Oxana te reconstrueren, haar te doorgronden en ook haar innerlijke strijd en persoonlijkheid te begrijpen. Interessant uiteraard, maar laat het nu net dit goed bedoelde opzet zijn waarop de Franse cineaste zich vastrijdt.

Net als in haar eerste langspeelfilm Slalom die in 2020 werd geselecteerd in officiële competitie van Cannes 2020, graaft de regisseuse met Oxana opnieuw in dezelfde archetypische, feministische en humanistische grond (het idealistische vuur en de innerlijke tweestrijd van een getalenteerde jonge heldin die strijdt tegen tegenslag), zij het ditmaal binnen een veel grotere en existentiëlere context. Want nu gaat het om leven en dood. Doch door het portret te proberen schetsen van een soort hypersensitieve Jeanne d’Arc – van dichtbij gefilmd, een klassiek rise-and-fall-verhaal – weet Favier niet volledig het mysterie te ontsluieren van Oxana’s psychische struggle en haar tragisch en tegelijk bezield lot.

Favier is echter wel op haar best wanneer ze dichtbij Oxana blijft. Scènes waarin de activiste met haar moeder in de keuken staat, in bad ligt of met vriendinnen door de Oekraïense midzomernacht danst, voelen oprecht en vol leven. Daar ontstaat empathie, daar voel je het vuur dat Oxana dreef. Helaas verdampt dat vuur telkens weer in te gekunstelde scènes van wanhoop en symboliek. Het zijn beelden die blijven hangen, maar ze voelen ook symbolisch beladen, vaak ten koste van de emotionele authenticiteit. Favier worstelt daarenboven ook met het Parijse deel van de film, dat minder natuurlijk aanvoelt dan de scènes in Oekraïne.

Oxana is een boeiend portret van een enerzijds gekunstelde vrouw, die anderzijds wel effectief het pad effende voor het moderne feminisme. Als pionier van #MeToo kreeg Oxana Chatchko veel modder over zich heen, maar steeds vond ze troost in haar activisme en haar kunst. In dit opzicht is het een informatief aanstekelijke mix van drama en biografie over een moderne revolutionair die haar eigen leven op het spel zette om dat van andere vrouwen te beschermen. Doch als kijker kan je je niet van de indruk ontdoen dat alles te esthetisch, te gepolijst, te geforceerd is en dat levert een film op die op zijn sterkst is in zijn intieme momenten, maar struikelt wanneer het de emotionele diepte wil fileren.

De ruwe randjes, de interne conflicten, de complexiteit van activisme worden wel benoemd, maar zelden echt doorleefd. Zo wordt onder meer Inna Shevchenko, ook een sleutelfiguur in Femen, nogal eenduidig neergezet als verrader van het oorspronkelijke ideaal, zonder ruimte voor nuance of context. Al bij al is Oxana een biodrama dat op zijn sterkst is in zijn intieme momenten, maar struikelt wanneer het de emotionele diepte wil forceren.

Genre: drama, biopic
Jaar: 2024
Regisseur: Charlène Favier
Cast: Albina Korzh, Maryna Koshkina, Lada Korovai, Oksana Zhdanova, Yoann Zimmer
Land: Frankrijk, Oekraïne, Hongarije
Speelduur: 103 minuten