Hoewel Henri Grouès onder zijn pseudoniem Abbé Pierre sociale geschiedenis heeft geschreven, zijn de meeste mensen hem ondertussen compleet vergeten. Jongeren hebben wellicht nog nooit van deze in 2007 in Parijs overleden ‘weldoener’ gehoord. Alleen al daarom is Telliers biopic L’abbé Pierre – Une Vie de Combats die het ontroerende levensverhaal schetst van de ooit beruchte priester, een interessante film. Voor wie zich Abbé Pierre wel nog herinnert, is deze biografische prent lekker meegenomen omdat de cineast de belangrijkste levensfeiten van deze opmerkelijke figuur, in de juiste historische- en politieke context, oplijst.
“Ik heb mijn hele leven gevochten tegen honger, kou, ellende en eenzaamheid. Ik heb alles gedaan om anderen te helpen. Was het genoeg? Ben ik erin geslaagd om dingen te veranderen? Laat ik een betere wereld achter?” Met deze overschouwende evaluatie en terugblikkende gewetensvragen van het hoogbejaarde titelpersonage, opent filmmaker Frédéric Tellier zijn nieuwste prent die liefst 60 jaar uit het leven van Abbé Pierre vertelt. Daarna word je als kijker in een lange flashback meegenomen op een gegidste tour doorheen het leven van een van Frankrijks populairste persoonlijkheden.
De jeugd van de man die toen nog Henri Grouès heette, komt uitgebreid aan bod in deze film. Na zijn studies aan het jezuïetencollege in Lyon treedt de jonge Henri, afkomstig uit een goed bemiddeld gezin, in 1930 toe tot een kapucijnenklooster. Hij is eigenlijk vastbesloten om priester te worden. Omwille van zijn heel zwakke gezondheid wordt hij diplomatisch aangeraden om het strenge klooster te verlaten en andere toekomstperspectieven uit te bouwen. Als de oorlog uitbreekt wordt hij in december 1939 gemobiliseerd en sluit hij zich later aan bij het verzet.
Diep getekend door de onmenselijke toestanden tijdens de Tweede Wereldoorlog, behoudt hij een gevoel van opstand en een onwankelbare kracht van overtuiging die hij gemeen heeft met Lucie Coutaz, zijn hechte vriendin die door dik en dun meevecht aan zijn zijde en die intussen door de verzetsbrigade, de bijnaam Abbé Pierre kreeg. Het verhaal van hun lange kameraadschap is een ontroerende rode draad doorheen het drama die de kijker toegang geeft tot de iets intiemere kant van deze ‘broeder van de armen’.
Daarna focust Tellier zich voornamelijk op de markante hoogtepunten uit de belangwekkende levensloop van deze sociaal gedreven persoonlijkheid. Zo komt de oprichting van de eerste sociale actiecentra Emmaüs aan bod, gevolgd door de ‘oproep om goed te doen’ in Parijs en in de provincies tijdens de zeer koude winter van 1954 door 1 miljard francs vrij te maken voor de bouw van sociale woningen. Je krijgt een goed overzicht hoe de twijfelende geestelijke bezield uitgroeit tot de ‘stem van de stemloze achtergestelde en sociale werker onder de clochards’. Daarenboven krijgt je ook zicht op zijn spirituele wereldreizen, zijn machtige en empathisch gedreven maatschappelijke en politieke positie en hoe de kapitaalkrachtigen sluw gebruik maken van zijn zwakke gezondheid om hun eigen kapitaal aan te sterken.
Bijna 35 jaar na de release van het Denis Amars Hiver 54 – L’Abbé Pierre, het biografisch drama die Lambert Wilson in de huid van de rooms-katholieke cmericus, de César als Beste Acteur opleverde en zes jaar na de dood van Henri Grouès ten gevolge van een longontsteking, is het verfilmen van het leven van een held van het volk en bejubeld Frans monument, op zijn minst een ambitieuze onderneming en risicovolle uitdaging te noemen.
Tellier vermijdt in L’Abbé Pierre nauwgezet en uitgekiend de op de loer liggende hagiografische valkuilen en opteert overwegend om de bewogen brok Franse historiek te injecteren met een noodzakelijk menselijk perspectief en slaagt hij door delicate toetsen aan te brengen die de moed in de strijd tegen het onrecht benadrukken, om een overwegend boeiend en complex portret te schetsen van de charismatische abbé.
Het is voornamelijk en wat verrassend, de uitstekende en doorleefde prestatie van Benjamin Lavernhe, een vaste waarde van de Comédie Française die we doorgaans enkel aan het werk zien in komedies zoals Le Discours, Antoinette dans les Cévennes, Mon Inconnue, Les Choses Humaines en Délicieux, die de groei van de monnik naar harde verzetsstrijder en uiteindelijk prediker tegen de armoede, geloofwaardig maakt en deze uitvoerige biopic tot een hoger niveau tilt.
Medespeelster Emmanuelle Bercot, in de rol van de vriendin, secretaresse en huisgenote Lucie Coutaz, acteert eveneens charismatisch. Ook de make up verdient een speciale vermelding want het verouderingsproces van de personages is zo realistisch en tot in de details verzorgd, dat je als kijker overtuigd bent van de intrinsieke veranderingen die optreden bij het verouderen van mensen van vlees en bloed. En meteen is de kans groot dat dit de twee categorieën kunnen zijn waarmee L’Abbé Pierre over enkele maanden wordt beloond met Césars (Franse Oscars).
Is L’Abbé Pierre dan de perfecte biopic? Beslist niet, want als tegenpool van de hiervoor opgesomde pluspunten, moet worden opgemerkt dat de regie niet echt inventief is, het camerawerk vrij conventioneel mag worden genoemd en de muziek soms te opdringerig in de oren suist.
Als je terugblikt op zo’n lang en vooral bezield leven, moet je als regisseur onvermijdelijk thematische keuzes maken. Tellier kiest hoofdzakelijk voor een chronologische opsomming van historische en legendarische feiten van de prediker, wat grotendeels is te begrijpen want je kan binnen een speelduur van 140 minuten – de goede man is tenslotte 94 geworden – niet ieder hoofdstuk, anekdote of feit uitspitten, maar je kan je in L’Abbé Pierre niet van de indruk ontdoen dat de regisseur zich deels heeft beperkt tot scrollen doorheen de Wikipedia-opsomming van bepaalde levensepisodes. Op sommige momenten krijg je zelfs het gevoel alsof je weer een didactische geschiedenisles bijwoont.
Tellier houdt het daarenboven of bij korte vermeldingen van niet zo – vanuit christelijk standpunt – ‘zuivere’ kantjes van Abbé Pierre (zijn antisemitistische uitspraken en steunbetuigingen aan de omstreden linkse filosoof Roger Garaudy) waar hij echter niet verder op ingaat of in alle talen zwijgt over de abt zijn betoog voor het afschaffen van het celibaat, zijn seksuele relatie met zijn copine de route Lucie Coutaz en zijn tolerante houding tegenover homohuwelijken. Een gemiste kans die aan het verdienstelijke en legendarische hoofdpersonage (en de film) wel een meerlagerige inhoud konden geven.
Aangrijpend zijn dan weer de hedendaagse opnames die de biopic afronden en duidelijk aantonen dat ondanks de hevige en terechte strijd die Abbé Pierre heeft gevoerd, er nog maar weinig is veranderd aan de sociale maatschappelijke situatie voor de armste van de samenleving. De kloof tussen arm en rijk is bangelijk genoeg nog groter geworden. De uitspraken van de iconische Franse held hebben concluderend en spijtig genoeg, dus nog niks aan actualiteit ingeboet. En dat brengt je naadloos, maar wraakroepend, doch heel nuchter terug bij de kritische openingsvragen die de stokoude befaamde titelfiguur zich stelt in deze toch wel fascinerende biopic: “Ben ik erin geslaagd om dingen te veranderen? Laat ik een betere wereld achter?”
GENRE: biopic, drama
JAAR: 2023
REGISSEUR: Frédéric Tellier
CAST: Benjamin Lavernhe, Emmanuelle Bercot, Michel Vuillermoz, Antoine Laurent
LAND: Frankrijk
