Onder het motto dat er nooit genoeg Tilda Swinton in de cinema kan zijn en ook een beetje omdat het onderwerp van gender meer dan ooit brandend actueel is, komt Sally Potter’s baanbrekende en grensverleggend drama Orlando vanaf deze week opnieuw in de bioscopen. Netjes gerestaureerd in 4K en zo een gouden kans voor zij die de film willen herontdekken of voor degene die deze eigenzinnige arthouseparel nog nooit eerder op het witte doek zagen.
Cineaste Sally Potter die eigenlijk nooit het succes van Orlando heeft kunnen evenaren – ook al maakte ze welverdiende filmcritici-favorieten zoals bijvoorbeeld Ginger & Rosa, won hiermee dertig jaar geleden de publieksprijs voor Beste Film op het festival van Venetië. Dat betekent evenwel niet dat deze relatief korte film zo maar een hapklare brok is. Vaak wordt het surrealistische pad gekozen, maar door zijn speelse spitsvondige details vaak doet hij denken aan het weelderige werk van Peter Greenaway.
De film is gebaseerd op het in 1928 verschenen boek Orlando: A Biography, een satire van Virginia Woolf die de avonturen beschrijft van een dichter die van geslacht verandert en heel wat sleutelfiguren uit de Engelse literatuurgeschiedenis ontmoet. Een boek dat verplichte kost werd voor iedereen die zich wil verdiepen in de feministische literatuur.
Een goed verstaander heeft ondertussen door dat dit geen lineair verhaal is. Orlando, briljant vertolkt door Tilda Swinton, is een personage wiens verhaal begint in 1603, kort voor de dood van koningin Elizabeth I, en eindigt in het nu. Met haar – of met hem – overlopen we vier eeuwen Engelse geschiedenis in een zoektocht naar liefde, vrijheid en de eigen individualiteit waarin tijd en gender in elkaar vloeien.
Een vrij gecompliceerde en gedurfde uitdaging, maar naadloos uitgevoerd door Potter, al is het ene deel beter dan het andere. Het beste krijgen we meteen bij de start waar we zien hoe de androgyne jonge edelman Orlando van de Britse koningin een groot stuk land met daarop een kasteel krijgt, weliswaar op voorwaarde dat Orlando niet mag verdwijnen en vooral niet mag verouderen. Orlando komt door de eeuwen heen in allerlei situaties terecht. Zo reist ze bijvoorbeeld als Engelse ambassadeur naar het Ottomaanse Rijk. In iedere situatie wordt Orlando geconfronteerd met het misprijzen van de vrouw die volgens de mannelijke heersers nergens recht op hebben. Geen recht op geluk en al zeker niet op materiële goederen zoals haar landgoed.
Soms overdrijft Potter wel iets te veel met de poëtische dialogen, waardoor de film een tikkeltje saai dreigt te worden, maar alles wordt perfect gecounterd door de verbluffende visuele pracht die geleverd wordt door het genie van Potter en de vindingrijkheid van DOP’er Aleksei Rodionov, de man ook achter de controversiële anti-oorlogsfilm Come and See. Ieder shot lijkt wel een schilderij, al oogt de scène met Jimmy Sommerville als zingende engel (jawel) net iets te oubollig. Dat Orlando een schoenmaat is die voor heel wat cinefielen net een maatje te groot kan uitdraaien, valt niet te ontkennen, toch blijft Potters film een staaltje heerlijke cinema met aan roer een onwrikbare, maar vooral betoverende Swinton.
Genre: drama, fantasy
Jaar: 1992
Regisseur: Sally Potter
Cast: Tilda Swinton, Billy Zane, Lothaire Bluteau, John Wood, Charlotte Valandrey, Heathcote Williams, Quentin Crisp
Land: UK, Rusland, Nederland, Italië, Frankrijk
Speelduur: 93 minuten
