Vittorio De Sica (1901 – 1974) was een Italiaans acteur, maar vooral een prominent scenarist en filmregisseur die algemeen wordt beschouwd als een van de grondleggers van de Italiaanse neorealistische filmstroming. Deze strekking ontstond na de Tweede Wereldoorlog en werd bekend omwille van zijn focus op de alledaagse realiteit, sociaal engagement, gebruik van niet-professionele acteurs en was een berekende reactie op de Hollywood-glamour en de escapistische cinema van toen, die zich bewust richtte op de echte problemen van ‘gewone’ mensen. De Sica’s werk heeft een diepe en blijvende invloed gehad op de wereldcinema, niet alleen door de thema’s en verhalen die hij grondig en kritisch analyseerde, maar ook door zijn unieke manier van filmen. Tot de belangrijkste films uit zijn omvangrijk oeuvre behoren beslist de parels Ladri di Biciclette, Miracolo a Milano, Umberto D., L’oro di Napoli en zeker Il Giardino dei Finzi Contini uit 1970. Wij zoomen in op deze laatste prent.
Il Giardino dei Finzi Contini is gebaseerd op de gelijknamige roman van Giorgio Bassani en zou verwijzen naar het waargebeurde verhaal van Silvio Magrini, de sinds 1030 gefortuneerde president van de Joodse gemeenschap was van de oude Italiaanse stad Ferrara, zo’n 40 kilometer noordoost van Bologna. Alles speelt zich af in het Italië van de jaren dertig en veertig, een periode waarin het fascisme en de antisemitische wetten hun opmars maken.
Het volgt het wel en wee van de aristocratische Joodse familie Finzi-Contini, die aanvankelijk in een beschermde en idyllische omgeving leeft. Naarmate de politieke situatie verslechtert, wordt hun veiligheid steeds meer bedreigd. Dit drama werd bekroond met de Gouden Beer op het filmfestival van Berlijn, een BAFTA, twee David di Donatello-awards, de Oscar voor Beste niet-Engelstalige film en werd wereldwijd geprezen voor zijn emotionele diepgang en historische betekenis.
Il Giardino dei Finzi Contini is ontegensprekelijk een meesterwerk waarin de tragiek van de Joodse gemeenschap tijdens de opkomst van het fascisme in Italië nauwkeurig wordt geportretteerd. De familie Finzi-Contini en hun vrienden onttrekken zich bij aanvang van de film ogenschijnlijk aan de politieke realiteit door zich te isoleren in hun weelderige tuin. De prachtige en rustige oase fungeert als een symbool van bescherming en isolement, maar ook van illusie en ontkenning.
De Sica weet de onschuldige en dromerige sfeer in het begin van de prent prachtig te capteren, wat het contrast met de daaropvolgende grimmige realiteit nog veel schrijnender maakt. De groene weelde en serene rust, staan in schril contrast met de dreiging die zich buiten de muren van het landgoed steeds verder opbouwt.
De karakterontwikkeling en acteerprestaties zijn top. Dominique Sanda (Il Conformista, Novecento) als Micòl Finzi-Contini, levert een fijnzinnige en genuanceerde prestatie. Haar personage belichaamt zowel de hoop als de ontgoocheling van de Joodse aristocratie. Micòl is een complexe figuur die zich bewust lijkt te zijn van de naderende ramp, maar toch vasthoudt aan een gevoel van onoverwinnelijkheid en nostalgie voor een tijd die snel verdwijnt.
Lino Capolicchio (Pugili, Escalation) als Giorgio, een jonge intellectueel die verliefd is op Micòl, biedt een intiem perspectief op de destructieve gevolgen van politieke en raciale vervolgingen. Zijn liefde voor Micòl en zijn onvermogen om haar te redden, symboliseren de bredere machteloosheid van individuen tegenover de historische krachten die hen overspoelen.
Fabio Testi toont in de rol van Giampiero Malnate zijn indrukwekkende acteerbereik, variërend van tedere momenten van liefde en hoop tot intense scènes van wanhoop en woede. Zijn vermogen om verschillende emoties op een authentieke en samenhangende manier uit te drukken, versterkt de dramatische kracht. Zijn prestatie is memorabel en essentieel voor de impact van het verhaal en leverde hem een Italiaanse Golden Globe op als Beste nieuwe acteur.
Ondanks zijn beperkte rol, straalt Helmut Berger (De Sica’s Ludwig, The Damned) in de huid van Alberto Finzi-Contini, de broer van Micòl, subtiel charisma uit en zijn inbreng is opvallend effectief. Hij legt een complexe mix van aristocratische charme, onderdrukte emotie en tragiek in zijn personage. Bergers chemie met zowel Dominique Sanda en Fabio Testi is genuanceerd en doeltreffend. Zijn bijdrage onderlijnt stevig de thematische diepgang en emotionele resonantie van het verhaal, waardoor zijn optreden een belangrijke aanvulling is op de hoofdrollen en de algehele impact van het drama.
De cinematografie van Ludwig, The Damnedspeelt een cruciale rol in het versterken van de thematiek. De betoverende beelden van de natuurlijke lusthof en het omliggende landgoed, creëren een bijna magische sfeer die de kijker meesleept in de schijnbare veiligheid van de Finzi-Contini-wereld. Deze idyllische beelden worden effectief afgewisseld met grimmigere, meer claustrofobische scènes naarmate de vervolging toeneemt.
De Sica’s regie is geraffineerd en doordacht, waarbij hij vaak kiest voor lange, contemplatieve shots die de tijd nemen om de emoties en de innerlijke wereld van de personages te verkennen. Deze manier van filmen geeft een intiem portret en uitstekend gereconstrueerd tijdsbeeld, een poëtisch kwalitatieve en tragische meerwaarde.Il Giardino dei Finzi Contini biedt een indringende blik op een donkere periode in de Europese geschiedenis. Het herinnert de kijker aan de gevaren van politiek extremisme en racisme, hoe deze krachten zelfs de meest geïsoleerde en bevoorrechte gemeenschappen kunnen vernietigen en legt ook bloot hoe ontkenning en isolement de kwetsbaarheid kunnen vergroten. De Finzi-Contini-illusie van veiligheid binnen hun uitnodigende tuin blijkt uiteindelijk een fatale misrekening, een metafoor voor de bredere Joodse gemeenschap die aanvankelijk de ernst van de dreiging onderschatte.
Il Giardino dei Finzi Contini is een krachtig en aangrijpend drama dat door de combinatie van sterke acteerprestaties, schitterende cinematografie en doordachte regie, is uitgegroeid tot een tijdloze klassieker. De Sica slaagt erin om de kijker niet alleen een intiem portret te bieden van een familie in crisis, maar tevens een bredere en scherper reflectie op la condition humaine en de historische omstandigheden die individuen kunnen verpletteren. Het is een meesterwerk dat blijft resoneren vanwege zijn emotionele diepgang, historische relevantie en een belangrijke herinnering aan de gevaren van intolerantie en isolatie. Hoewel dit drama meer dan een halve eeuw werd gerealiseerd, is het nog altijd markant actueel. Kortom, een absolute must-see-klassieker.
Genre: drama
Jaar: 1970
Regisseur : Vittorio De Sica
Cast: Lino Capolicchio, Dominique Sanda, Fabio Testi, Romolo Valli, Helmut Berger
Land: Italië
Speelduur: 90 minuten
