AÏCHA 

Tunesische cinema staat bekend om haar moedige en maatschappijkritische benadering van gevoelige thema’s zoals patriarchaat, vrijheid, identiteit en sociale ongelijkheid. Na de Revolutie van 2011 is er een duidelijke bloei ontstaan van onafhankelijke films die persoonlijke verhalen verweven met politieke realiteit. Regisseurs zoals Kaouther Ben Hania (The Man who Sold his Skin), Leyla Bouzid (As I Open my Eyes), Mohamed Ben Attia (Inhebek Hedi), Walid Mattar (Vent du Nord) en natuurlijk Mehdi M. Barsaoui (Un Fils), trekken internationaal aandacht met drama’s die de spanningen in het moderne Tunesië op een genuanceerde en visueel krachtige manier in beeld brengen.

Na zijn bijzonder succesvolle Un Fils uit 2019 met een uitstekende Sami Bouajila in de huid van een bezorgde vader, kiest regisseur Barsaoui met Aïcha opnieuw voor een particuliere vertelling die diep verankerd ligt in de maatschappelijke realiteit van het na-Ben Ali-tijdperk en resulteert in een indringend en visueel verzorgd portret over vrouwelijke emancipatie in een samenleving vol sociale en politieke spanningen.

In het verhaal staat Aïcha centraal. Ze is een jonge vrouw die werkt in de onderhoudsploeg van een hotel en een stiekeme relatie heeft met haar gehuwde baas. Hij belooft al jaren zijn gezin de rug toe te keren en samen met Aïcha een nieuw leven te beginnen in Tunis. Op een dag is Aïcha de enige overlevende van een zwaar verkeersongeval. Omwille van toevallige omstandigheden denken de hulpdiensten dat ook Aïcha dood is aangetroffen in het minibusje dat dagelijks pendelt tussen de woningen van de werknemers en het hotel.

Aïcha maakt van deze omstandigheden beredeneerd gebruik om onder een nieuwe identiteit een ander leven te beginnen in de hoofdstad Tunis. Wat begint als een vluchtpoging, ontpopt zich tot een strijd om zelfbeschikking binnen een patriarchaal systeem dat haar telkens opnieuw wil vastpinnen op afkomst, geslacht en sociale klasse.

Mehdi M. Barsaoui toont zich opnieuw een bedreven cineast die niet terugschrikt voor moeilijke thema’s, maar deze knap weet te verpakken in een intrigerend narratief vol empathie en menselijkheid. De filmmaker slaagt er tevens vakkundig in om scherpe maatschappelijke kritiek te leveren zonder te moraliseren. Bovendien werpt Barsaoui prangende en actuele vragen op over machtsstructuren, genderrollen en klassenverschillen, maar doet dit via persoonlijke verhalen en herkenbare situaties. Daardoor blijft de film toegankelijk en menselijk.

Vooral de dynamiek tussen Aïcha en de andere vrouwelijke personages zoals onder meer haar nieuwe werkgever, de altruïstische bakkerin, voegt nuance toe aan het bredere politieke commentaar. Vrouwen worden niet enkel als slachtoffers of heldinnen neergezet, maar als complexe individuen met eigen motieven en belangen. Zo is de scène waarin de ‘vrijgevochten’ Aïcha verbaal afrekent met haar ouders aangaande hun rigide en egoïstisch opvoedingspatroon, beklijvend, confronterend en pakkend realistisch.

Ook visueel is de film bijzonder verzorgd. De cinematografie maakt gebruik van contrasterende omgevingen – het dorre en stoffige zuiden versus het hectische en anonieme Tunis – om de innerlijke reis van de hoofdpersoon te versterken en krachtig te vertalen naar het scherm. De beeldvoering is helder en doordacht, met momenten van verstilde schoonheid te midden van sociale onrust.

De prent rust in grote mate op het overtuigende acteerwerk van Fatma Sfar, die in haar rol als Aïcha op subtiele wijze een indrukwekkend scala aan emoties weet te vatten: van moedige vastberadenheid tot innerlijke verscheurdheid. Haar prestatie is tegelijkertijd ingetogen en expressief, maar beslist krachtig en draagt in hoge mate bij aan de geloofwaardigheid van haar ambigue personage van vlees en bloed.

Ondanks enkele plotwendingen die wat gekunsteld overkomen, slaagt de film er toch in om actuele thema’s als politiegeweld, seksuele uitbuiting, klassenongelijkheid, corruptie, de maatschappelijke en pedagogische onmacht van de vrouw in de Islamitische wereld en cultuur, invoelbaar te maken zonder te beleren. Aïcha overstijgt het genre van de klassieke sociale thriller door zijn fijngevoelige psychologische onderbouw en sterke cinematografische keuzes. Het is zeker ook een tedere ode aan veerkracht en verzet. Met Aïcha – onlangs nog de slotfilm van het MOOOV-festival – bewijst Mehdi M. Barsaoui opnieuw dat hij een van de belangrijkste stemmen is van de hedendaagse Maghrebijnse cinema.

Genre: drama
Jaar: 2024
Regisseur: Mehdi M. Barsaoui
Cast: Fatma Sfar, Nidhal Saadi, Yasmine Dimassi, Mohamed Ali Ben Jemaa, Ala Benhamad
Land: Frankrijk, Tunesië, Quatar, Saudi-Arabië, Italië
Speelduur: 123 minuten