Julius Koetsier is hoofdredacteur van filmtijdschrift Schokkend Nieuws en vormt met Jasper ten Hoor het presentatieduo van de Schokkend Nieuws Podcast. Daarnaast schrijft hij voor Cine.nl en Hard//Hoofd, en vertaalt hij alles van politieke essays tot Marvel-strips van Engels naar Nederlands.
Julius: “Ik hoop dat onderstaande films obscuur genoeg zijn. Als een lezer die ze nog niet kenden erdoor geïnspireerd raakt om ze te kijken, ben ik tevreden!”
STORMY WEATHER (1943)
In 1943 waren er twee Hollywoodmusicals met een geheel zwarte cast: Cabin in the Skyen Stormy Weather. Hoewel eerstgenoemde misschien de beter gemaakte film is, gaat mijn voorkeur naar Stormy Weather, al was het alleen vanwege de scène die Fred Astaire zag als het beste dansnummer ooit vastgelegd: de spectaculaire Jumpin’ Jive-scène met de acrobatische Nicholas Brothers. De broers, die in een paar andere films opdoken voor dansscènes en zelden een rol in de plot speelden, leerden zichzelf op jonge leeftijd dansen en ontwikkelden een unieke stijl. Zien is geloven.
De flinterdunne plot (losjes gebaseerd op het leven van hoofdrolspeler Bill “Bojangles” Robinson) is weinig meer dan een kapstok voor zang- en dansnummers, waarvan bovengenoemde de met gemak de beste is – maar de rest is ook niet mis, dankzij rollen van jazzlegendes als Lena Horne en Fats Waller. Een must voor jazz- en musicalliefhebbers.
FORCE OF EVIL (1948)
De film noir-fanaat kent Force of Evil, maar omdat de film steeds nét buiten de lijstjes van het American Film Institute valt, acht ik hem onbekend genoeg voor deze rubriek. Ervaren scenarist en debuterend regisseur Abraham Polonsky had een hele grote kunnen zijn. In een eerlijke wereld was Force of Evilals veelbelovend regiedebuut het begin geweest van een prachtig oeuvre. Helaas werd Polonsky als overtuigd marxist geblacklist en kwam in Hollywood decennia niet meer aan het werk (wie dacht dat cancelcultuur iets van de laatste jaren is?).
Polonsky’s marxisme is merkbaar in Force of Evil: de ‘kwade kracht’ uit de titel is het kapitalisme. Advocaat Joe Morse (John Garfield) werkt voor de machtige gangster Ben Tucker (Roy Roberts), die de controle wil over het New Yorkse gokcircuit. Onder de slachtoffers van dit plan bevindt zich Joe’s broer Leo (Thomas Gomez), die een kleine goktent runt. Ook in de onderwereld worden de kleine spelers kapotgemaakt door de grote bedrijven!
Het scenario leest met z’n poëtische dialogen als een toneelstuk, maar zo komt de film niet over: Polonsky maakt vooruitstrevend gebruik van echte locaties en cameraman George Barnes maakt prachtig gecomponeerde shots die zelfs voor noir expressionistisch zijn (het is goed te zien dat hij begon in het stille tijdperk).
Martin Scorsese haaltForce of Evilvaak aan als een van zijn belangrijkste inspiratiebronnen. Een double bill met Mean Streets(1973)is aan te raden.
IMAGES (1972)
Robert Altman regisseerde meer van mijn favorieten. McCabe & Mrs. Miller(1971), Nashville(1975) en Short Cuts(1993) behoren tot zijn algemeen erkende klassiekers en ook zijn beruchte Popeye(1980) heeft inmiddels zijn gepassioneerde verdedigers, maar zelden hoor ik iemand Images noemen als een van Altmans meesterwerken.Deze poëtische, droomachtige horrorfilm zou ik aanraden aan iedereen die geniet van Don’t Look Now(1973) en The Shining(1980); nog twee prachtige horrorfilms van auteurs die niet om horror bekend staan. Dat niveau haalt Altman hier niet, maar in een vroege scène is hij net zo onthutsend als de finale van Don’t Look Now.
LOST HEARTS (1973)
In het Verenigd Koninkrijk zijn ze een begrip onder horrorfans: de reeks televisiefilms die de BBC in de jaren zeventig rond de kerst uitzond onder de titel A Ghost Story for Christmas. Aan de andere kant van het water zijn ze helaas nauwelijks bekend (ondanks de sporadische heroplevingen die de traditie de afgelopen jaren kende met Mark Gatiss (Sherlock) aan het roer).
De meeste van de films zijn gebaseerd op verhalen van M. R. James, een van de grondleggers van het moderne spookverhaal. De historicus James haalde zijn inspiratie uit de Britse geschiedenis, maar plaatste zijn vertellingen in een herkenbaar heden (dat wil zeggen, begin twintigste eeuw).
Alle James-verfilmingen van de BBC zou ik van harte aanraden. Lost Heartsis mijn favoriet, om de zeer persoonlijke reden dat ik hem de engste vind. Regisseur Lawrence Gordon Clark brengt de geesten verrassend vroeg en vaak in beeld en doet dat met weinig opsmuk en bombast: ze zijn er gewoon, haast als deel van het landschap, en de camera is zich al even onbewust van hun monsterlijkheid als zij zelf. Juist dat maakt ze zo angstaanjagend.
MASTERCLASS (2005)
De enige film die Hans Teeuwen regisseerde is (ondanks een Gouden Kalf-nominatie) een van de minder bekende projecten van de cabaretier, maar deze fake documentaire behoort tot de laatste hoogtepunten van zijn carrière (voordat moralisme zijn cabaretprogramma’s versaaide).
Peer Mascini en Pierre Bokma spelen versies van zichzelf. Mascini als een controversiële acteergoeroe, Bokma als een voormalig leerling die de meester overhaalt nog één keer een masterclass te geven aan de toneelschool in Eindhoven. Omdat hij een ‘artistieke plicht’ voelt, wil Bokma ook dat de les vastgelegd wordt. Wat volgt is een hoop pretentieus gezwets en belachelijke oefeningen waaraan de arme studenten onderworpen worden: ze moeten elkaar over de grond slepen, nietszeggende teksten voordragen en cryptische opdrachten uitvoeren als ‘adem de rust van je partner’.
Er werd gefilmd met echte studenten, die aanvankelijk dachten echt een masterclass te krijgen. Nadat ze verteld werd dat ze in een komische nepdocu zaten, werden er nog enkele scènes opgenomen waarin de oefeningen nog vreemder zijn.
Teeuwens humor is hier subtieler dan het grove absurdisme uit zijn theaterwerk. Geraffineerd steekt hij de draak met de pretenties van acteurs, en (nu actueler dan toen) met de neiging excentrieke grootheden allerlei wangedrag te vergeven. Mascini is hilarisch over de top, maar Bokma is minstens zo sterk als bewonderaar die gestaag gedesillusioneerd raakt.
Masterclass is duidelijk een debuut: Teeuwens stilistische ambities overstijgen soms zijn kunde. Maar de film verdient op z’n minst een cultstatus, eenvoudigweg omdat het de grappigste Nederlandse film van deze eeuw is.
