Op de 33ste editie van het Internationaal Filmfestival van Rotterdam, op de 15de verdieping van het nieuwe en futuristisch ogende 5 sterren hotel The Westin – dat met zijn spitse toren bestaande uit metaal en glas de donkere hemel doorprikt en meteen de Rotterdamse skyline domineert – zitten we in ‘a room with a view’ ongeduldig te wachten op de grootmeester Takeshi Kitano die de wereld parels schonk zoals: Kikujiro, Hana-Bi, Sonatine, Brother, Dolls… Het lijstje is eindeloos. Punctueel op het afgesproken tijdstip stapt Mr Kitano op ons af, buigt nederig zijn hoofd, schudt ons de hand en strijkt elegant neer in een lederen zetel om te babbelen over Zatoichi.
Merkwaardig dat iemand die een cv kan voorleggen om u tegen te zeggen, vlotjes participeert aan deze sushi versus McDonald’s rage. Een woordje uitleg graag?
Takeshi: Samoerai-films zijn niet mijn ding, laat staan de zoveelste remake van het in mijn land razend populaire verhaal van de blinde zwaardvechter en masseur Zatoichi. Er is geen haar op mijn hoofd…in feite heb ik deze film gemaakt omdat ik hem niet kon weigeren.
Hoezo?
Takeshi: Ja, op een dag werd ik gecontacteerd door Chiko Saito (een levenslange vriendin van Kitano die werkte als naaktdanseres in haar eigen club en die hem ook vaak geld leende en de kans gaf om op te treden als komiek, nvdr). Ik was verrast dat uitgelezen zij me verzocht om een zoveelste Zatoichi-film te maken. Ik weigerde aanvankelijk maar ze bleef aandringen en nieuwe argumenten aanvoeren. Ze zag het als een hommage aan deze cultfiguur. Bovendien daagde ze me uit en speelde ze geslepen in op mijn gemoed. Haar opmerkingen dat ik wellicht schrik had om in de huid van de held te kruipen, ik nog nooit een periodefilm had gerealiseerd en ik te weinig creativiteit zou kunnen aanwenden omwille van het feit dat ondertussen iedereen is vertrouwd met de samoerai-ingrediënten, knaagden aan mijn geweten. Maar tevens voelde ik me als een kok die voedsel bereidt voor een select kransje klanten maar plots de kans krijgt om de smaakpapillen te strelen van een hongerig megapubliek. Die idee sprak me wel aan. Toen Saito blijkbaar ook nog aanspraak maakte op de auteursrechten en ik aanvoelde dat het geen échte opdrachtfilm zou worden, hapte ik toe al heeft ze me wel sterk geïntimideerd. Vooral mijn vriend/ producent Mori Masayuki is nu heel tevreden want het geld stroomt binnen. In Japan is Zatoichi een monsterhit.
Je volgende film ligt dus waarschijnlijk in het verlengde van Zatoichi?
Takeshi: Zeker niet. Mijn producent zou dit natuurlijk wel willen maar ik weiger 100%. Voor het geld of de roem moet ik het absoluut niet meer doen. Zatoichi is de éénmalige uitzondering in mijn carrière. Ik ben momenteel druk in de weer met een aantal nieuwe projecten en ik verzeker je dat ze allemaal in de lijn liggen van mijn vorige films.
Licht u een tipje van de sluier op?
Takeshi: Nee, het enige wat ik kwijt wil is dat ik het regisseren wat moe ben en ik me de komende maanden ga laten regisseren door andere en jongere collega’s. Wellicht kan ik van hen nog heel wat opsteken.
Om terug te komen op de huidige cross-culturele trend tussen East en West, apprecieert u Tarantino’s Kill Bill?
Takeshi: (glimlacht) Vóór ik de film had gezien was ik in de overtuiging dat het een typische Tarantino-pastiche zou worden. Zeg maar een absurd eerbetoon aan de Japanse genrefilm uit de jaren zestig en zeventig. Ik heb mijn mening moeten herzien. Kill Bill heeft mijn verwachtingen overtroffen. Het is een dijk van een hommage die zeker mijn respect wegdraagt.
En kan u leven met Tom Cruise als The Last Samurai?
Takeshi: (lacht nu uitbundig) Weet je wat ik zo onvoorstelbaar vind aan The Last Samurai? De Japanse jeugd weet veel te weinig af van het cultureel en historisch verleden van hun moederland en de intrinsieke betekenis van de samoerais maar het zijn wel wandelende encyclopedieën wat Tom Cruise betreft. Meer zelfs, ze dwepen met de Hollywood-ster. Uitgelezen hij maakt nu een bijna educatieve prent over de waarden van de samoerai en wat blijkt? De Japanse jeugd trekt massaal naar The Last Samurai weliswaar om totaal andere redenen maar ondertussen is het toch maar een yankee-acteur die hen initieert in het roemrijke Japanse erfgoed. Een leuk maar tevens fabuleus tijdsfenomeen.
Is Zatoichi uw Kurosawa-hommage?
Takeshi: Die vraag is me als meerdere keren gesteld en ik aarzel soms om bevestigend te reageren. Maar mijn antwoord is en blijft: nee. Ik illustreer mijn reactie graag aan de hand van een anekdote. De kostuums voor Zatoichi werden ontworpen door Kazuko Kurosawa, de dochter van Akira. Ze was uiteraard onafgebroken aanwezig op de set en ik voelde voortdurend haar adem in mijn hals. Toen ik de regenscène had ingeblikt, keerde ik me om en grapte ik tegen haar dat deze scène bedoeld was als hommage aan haar vader. Hoewel ze kon lachen met deze commentaar keurde ze evenwel toch onmiddellijk mijn opmerking af. Ze heeft trouwens meer dan gelijk, ik wil helemaal geen hommage brengen aan het oeuvre van haar vader. Het was mijn bedoeling om er een Kitano-toets aan toe te voegen.
Daar bent u wel degelijk in geslaagd. Het is trouwens bijna een musical. Waarom koos u voor het aanstekelijk ritme?
Takeshi: Ik heb altijd al een film willen maken met als climax een overweldigende dansfinale. Van zodra ik het scenario begon te schrijven, spookten er ritmische scènes uit andere films in mijn hoofd. Naarmate het project meer en meer vorm kreeg, ontwikkelde het zich inderdaad tot een uitgelezen ritmisch georiënteerde prent. De integrale filmstructuur en de choreografische manier waarop ik de zwaardgevechten benaderde, inspireerden me tot een energieke en vingerknippende montage. Een typische musical is het niet geworden omdat geen enkel personage effectief zingt. Maar ik ben gek op tapdansen en een verwoede fan van Gregory Hines.
Door het verhaal en het hoofdpersonage zat ik gewrongen in een keurslijf. Enerzijds hou ik van de tradities van mijn land en anderzijds wou ik mijn Zatoichi-versie een totaal andere uitstraling geven dan de onuitputtelijke reeks vorige films over deze blinde masseur. Het samenvlechten van de tradities en mijn voorliefde voor het tapdansen kon ik optimaal concretiseren door handig gebruik te maken van de danstechnieken van The Stripes. Dat is een groep die danst volgens de oeroude kabuki-theaterstukken maar gebruik maakt van ‘geta’-schoenen, zeg maar de Japanse variant van de Amerikaanse tapschoenen.
Ik vond een mix hiervan wel leuk en functioneel bruikbaar. Zo ontstond de idee om de film volledig te dippen in dit aanstekelijk swingend sfeertje. Zatoichi opent met de bijna klassieke scène van werkende boeren op het veld. De camera zoomt in en leid je binnen in de wonderlijke en tot de verbeelding sprekende wereld van de cadans. Later kreeg ik daardoor ook inspiratie om het rond spuitende bloed tijdens de zwaardgevechten niet breed uit te smeren over het scherm maar ze stilistisch en in Playstation-stijl in te kleuren.
Er wordt vaak beweerd dat uw films expliciet gewelddadig zijn. Akkoord?
Takeshi: Velen denken dat geweldfilms de realiteit voeden. Kunst is en blijft -voor mij althans – een perfect middel om aan de realiteit te ontsnappen en film beïnvloedt op geen enkele manier de realiteit. Hoeveel speciale effecten je ook gebruikt, een regisseur beschikt nooit over voldoende fantasie en mogelijkheden om een ramp zoals 9/11 op het scherm te creëren. De onvoorstelbaar harde werkelijkheid is altijd schokkender dan in de bioscoop. Wie het tegendeel beweert, heeft het bij het verkeerde eind. Artificieel gecreëerd geweld is nooit zo aanstootgevend als de wraakroepende en ondraaglijke dagdagelijkse realiteit.
U bent actief als komiek, acteur, producer, scenarist, regisseur… kortom u bent een duizendpoot. Wat draagt uw voorkeur weg?
Takeshi: Ik heb geen uitgesproken voorkeur. Ik voel me als iemand die onder supervisie van een mythische kracht, ontelbare marionetten simultaan manipuleert en daar bovendien met volle teugen van geniet. In wezen ben ik het niet die aan de touwtjes trekt maar een simpele kerel die overigens meer dan waarschijnlijk lijdt aan een zekere vorm van multi-persoonlijkheidsdisfunctie.
Waarom verfilmt u enkel eigen scenario’s?
Takeshi: Technisch ben ik eigenlijk maar een matig regisseur en dus niet in staat om een scenario van iemand anders in een kwalitatief hoogstaande film om te zetten. Als scenarist ben ik al even beroerd en lijkt het me aangewezen om mijn eigen fouten en zwakheden te camoufleren. Dat is trouwens ook de reden waarom ik insta voor de montage. De collega’s zouden wellicht mijn ronduit zwakke scenario’s prompt in de prullenmand kieperen (lacht uit volle borst).
Uw films steken doorgaans vol tegenstrijdige elementen… geweld versus tederheid, humor contra triestheid en daarenboven combineert u die visueel op verbluffende wijze. Is dat een reflectie van uw persoonlijkheid?
Takeshi: Je moet de causaliteit linken aan mijn met eclecticisme doordesemde culturele background. Mijn visie is metaforisch en bijvoorbeeld nog het best te vergelijken met de Japanse theeceremonie. Die wordt volledig bepaald door ontelbare codes, processen en een mooie enscenering. Je drinkt thee in een rustig huis dat is omgeven door een prachtige tuin waar er stenen paden zijn aangelegd die afwijken van het ‘normale’ levenspad om je tot nadenken te dwingen. Tijdens de ceremonie wordt er voedsel en fruit geserveerd en terwijl de participanten genieten van al dat lekkers, wordt er gepraat over werkelijk alles en nog wat dat de wereld draaiend houdt…het weer, modale sleur, gruwelijke oorlogen, economische-, politieke-, filosofische gebeurtenissen, kortom alle denkbare contemporaine onderwerpen. Deze levensopvatting ligt in mijn natuur en weerspiegelt zich in mijn artistiek werk. Diversiteiten die worden herleid tot een symbiotisch geheel. Daar draait het in wezen toch om in film?
Als u het zegt!
