De op 10 mei 1961 in het Hollandse Wierden (Trente, provincie Overijssel) geboren Johanna ter Steege straalt van geluk. Haar carrière loopt op wieltjes. Zij is niet alleen in eigen land een gevierde film- en toneelactrice, maar als Nederlandse filmblondine is ze eveneens geliefd in het buitenland.
Ze staat op het verlanglijstje van cineasten met faam. Haar filmografie liegt er trouwens niet om. Dear Emma, Sweet Böbe, Meeting Venus, Paradise Road, Immortal Beloved, Vincent en Theo, Paradise Road en Rembrandt zijn maar enkele titels uit haar rijk gevuld palmares en leverde haar een nauwe samenwerking op met boegbeelden als Istvan Szabo, Glenn Close, Gary Oldman, Tim Roth, Francis MacDormand, Isabella Rosselini, Robert Altman en Bruce Beresford. Niet mis.
Ook in België wordt ze altijd met open armen ontvangen. In Stijn Coninx’ Verder dan de Maan acteerde ze in 2003 nog met panache aan de zijde van dronkenlap Huub Stapel als zijn echtgenote Ita Werner. In Cannes trok ze alle aandacht naar zich in de Belgisch-Nederlandse coproductie Guernsey van Nanouk Leopold en in Fien Trochs opmerkelijk langspeelfilmdebuut Een Ander Zijn Geluk vertolkt ze de rol van de would-be gelukkige eega van de aan kanker stervende Johan Leysen.
Haar enthousiasme is niet te stuiten als ze het heeft over ‘de Vlaamse acteurs’. Over Johan Leysen is ze razend enthousiast en laat ze zich uit in superlatieven, maar ook over haar ontmoetingen met Peter Van den Begin, Ina Geerts, Natali Broods, Josse De Pauw, Jan Decleir, Marijke Pinoy, Geert Van Rampelberg en vooral Viviane de Muynck op de set van Een Ander Zijn Geluk is ze vol lof. Haar verdienstelijke prestatie in Fien Trochs pakkend drama over de ongelukkige dood van een kind, tilt de film naar een hoger dramatisch niveau.
Ook privé heeft ze de wind in de zeilen. Ze woont in Amsterdam, is gelukkig gehuwd en als trotse moeder heeft ze de handen vol. Maar film was niet haar eerste liefde. Ze volgde een jaar sociale academie, was na vijf jaar dramatische vorming werkzaam als speldocente en liep vervolgens vier jaar toneelschool in Arnhem. Ze begon een toneelcarrière bij De Trust, het befaamde theatergezelschap waarvan ze medeoprichter is.
“Ik ben als eerste weggegaan bij De Trust omdat ik plots heel interessante filmaanbiedingen kreeg. De gerenommeerde regisseur George Sluizer, een man waar ik enorm veel respect voor heb, vroeg me of ik de rol wou vertolken van Saskia Wagter in zijn thriller Spoorloos. Zo’n attractief aanbod krijg je niet alle dagen. Het was nota bene de eerste keer in mijn carrière dat ik een verzoek kreeg om te participeren aan een langspeelfilm. Bovendien kende ik het boek Het Gouden Ei van landgenoot Tim Krabbé waarop de film was gebaseerd.
Ik vond dit zo’n pageturner dat ik het écht in een ruk heb uitgelezen. Het verhaal was spannend, de sfeer beklemmend en de personages waren heel goed uitgewerkt. Bovendien heeft deze roman ook psychologische diepgang en behandelt het interessante thema’s als obsessie, schuld en de duistere kanten van menselijke aard. Ook het verrassende einde zorgde voor verontrusting bij me. Toen George me wou casten als de vrouw die verdwijnt en dus eigenlijk het hoofdpersonage is die daarbij ook niet lijfelijk constant in beeld kwam, was ik niet alleen vereerd, maar besliste ik bijna onmiddellijk om op zijn voorstel in te gaan, al hield dit wel een risico in.
Was dit een eenmalige aanbieding? Wordt de film een succes of een flop waardoor ik als filmactrice zou afgaan en meteen een punt kon zetten achter deze nieuwe levensweg? Ik besloot om mijn kans te wagen en heb er absoluut nooit spijt van gehad, integendeel zelfs. Deze uitstekende film heeft uiteindelijk gans mijn leven veranderd en ook de lont gestoken aan mijn filmcarrière. Het was mijn filmdebuut en zonder deze kans had ik misschien m’n hele leven toneelactrice gebleven, wie zal het zeggen.
In Spoorloos wordt op intrigerende wijze het verhaal verteld van Rex (een rol die uitstekend wordt vertolkt door onze landgenoot Gene Bervoets) en Saskia, een jong stel op vakantie in Frankrijk. Tijdens een tussenstop bij een tankstation verdwijnt Saskia plotseling zonder een spoor achter te laten. Rex is ontroostbaar en begint een obsessieve zoektocht naar haar, die jarenlang doorgaat. Deze zoektocht is niet alleen fysiek, maar ook emotioneel en mentaal uitputtend voor Rex.
De film werd overstelpt met heel lovende kritieken zowel bij critici als het grote publiek, kreeg internationale erkenning en werd bekroond met verschillende prijzen, waaronder de Grand Prix van de Jury op het Filmfestival van Cannes. Spoorloos werd vrij snel gebombardeerd tot één van de beste Nederlandse films ooit gemaakt. Het ingaan op George Sluizers aanbieding om mee te werken aan Spoorloos was beslist een goede keuze van Johanna want ze werd opeens een bekend gezicht in de filmwereld.
“Na Spoorloos kreeg ik prompt een aanbieding van niemand minder dan de beroemde Robert Altman om Jo Bonger te reïncarneren, de vrouw van Theo van Gogh, in zijn biopic Vincent & Theo waarinhet leven wordt verteld van de befaamde Nederlandse kunstschilder Vincent van Gogh en zijn relatie met zijn broer Theo van Gogh. Dat een gereputeerd Amerikaans filmmaker als Altman diet films op zijn naam heeft als Popeye, Come Back tot he 5 & Dime Jimmy Dean, Jimmy Dean, A Wedding, 3 Women, Nashville, MASH en met enkele Oscar-nominaties op zak, uitgelezen mij vroeg voor die rol, in het gezelschap van acteurs als Jean-Pierre Cassel en Tim Roth, was ik compleet van slag. Maar wat een positieve ervaring heb ik overgehouden aan deze samenwerking, onvoorstelbaar! Spoorloos als debuut en onmiddellijk daarna Vincent & Theo, ik was compleet meteen van mijn sokken geblazen.
“Na deze twee fantastische filmbelevenissen, heb ik mezelf drie jaar gegeven om uit te zoeken hoe ver ik met film in Europa zou kunnen geraken. Dat was mijn doel. Dat betekende drie jaar lang geen toneel omdat dat heel moeilijk te combineren is met filmwerk in het buitenland. Het is uiteindelijk twaalf jaar geworden en toen ik plots de kans kreeg om – zowel in Londen als in Washington – gravin Geschwitz te vertolken in het toneelstuk Lulu, zag ik de kans schoon om mijn toneelcarrière terug op te starten.”
De fris ogende en immer vriendelijke platinaharige protagoniste vindt toneelervaring wel belangrijk en bruikbaar maar niet alleen voor wat haar filmcarrière betreft. “Ik ben heel erg blij dat ik theater heb gedaan en die opleiding heb afgerond. Al is het alleen maar om meer volwassen te worden, te leren analyseren en mijn persoonlijkheid aan te sterken. Dat heb je nodig want de filmwereld is er één van vervoering en als je afhankelijk zou zijn van je succes, heb je geen leven. Wanneer je toneel speelt, ben je dag in dag uit heel hard aan het werk. Je kan rustig te voet of met de fiets, naar theater en besef je intenser hoe het echte leven in elkaar zit. Maar het is niet echt noodzakelijk om toneelervaring te hebben om een goed of succesvol filmacteur te zijn. Ik heb dit bij mijn collega’s nog nooit of nadrukkelijk effectief opgemerkt”.
Ter Steege kreeg in Berlijn een Felix Award voor haar vertolking van het noodlottige personage Saskia Wagter, in Spoorloos. Sedert deze belangrijke onderscheiding is ze doorgaans te zien in de betere (en wat men voornamelijk omschrijft) als de meer artistieke Europese film. Al is dit niet echt een bewuste keuze. “Ik krijg geen honderd aanbiedingen per jaar. Zo gigantisch is de keuze dus niet. Het is trouwens allemaal begonnen met Spoorloos. Door die bekroning in Berlijn voor mijn aandeel in deze sterke psychologische thriller, is het daarna wel heel snel gegaan. De Berlinale is trouwens een internationaal filmfestival met enorme uitstraling. Ik heb een agent ingeschakeld in Londen en ook eentje in L.A. Af en toe komen er projecten binnen. Meestal bellen de regisseurs me persoonlijk op. Men vraagt me gewoon. Ik heb wel vanaf het begin geprobeerd om buiten Nederland te werken om reden dat er in mijn thuisland zo weinig filmwerk is. Het is een klein land. Verder zijn de scenario’s van de meer artistieke films over het algemeen, veel interessanter. Hoe beter het verhaal, hoe meer je als acteur kwijt kan”.
Het is een publiek geheim dat acteurs niet graag te koop lopen met hun persoonlijke voorkeur, maar de succesvolle actrice heeft voor sommige films toch een speciaal boontje: “Ik ben heel trots op Dear Emma, Sweet Böbe omdat ik daarin een heel dankbare rol vertolkte. Ik heb heel prettig gewerkt met Henny Honigmann in Tot Ziens en J’entends plus la Guitare van Philippe Garrel vind ik uniek. Aan al die films heb ik mijn hart verpand. Allemaal bijzondere ondervindingen én indrukwekkende mensen met wie ik aangenaam heb kunnen werken. Ik herinner me ook levendig de uitstekende samenwerking met je landgenoot Gene Bervoets in Spoorloos. Hij is een fantastisch acteur, maar vooral een heel vriendelijke en aimabel persoon. Glenn Close is nog altijd een persoonlijke en heel goede vriendin van me. Onze vriendschap is gegroeid uit tot een anekdote. Door ziekte kwam zij drie weken later aan op de set van Meeting Venus. Het moet vreselijk zijn als je als ster terechtkomt bij een stel mensen die samen reeds een poosje aan het werk zijn en intussen een hechte band met elkaar hebben. Daarom heb ik een briefje met ‘welkom, we zijn blij dat je er bent’ in haar postvakje gedropt. Dat heeft een ontzettende indruk op haar gemaakt. Ze praat nu nog vaak en geestdriftig over dit voorvalletje”.
Hoewel Johanna Ter Steege intussen een soort uithangbord is van de Europese cinema, heeft ze goede herinneringen aan Vlaanderen en niet alleen met lof spreekt ze over Gene Bervoets, maar is ze tevens enthousiast over Fien Troch onder wiens regie ze participeerde aan het drama Een Ander Zijn Geluk en waarin ze de rol van Marianne, de moeder van het noodlottige gezin, op haar neemt. Haar filmkeuzes zijn duidelijk minutieus en heel doelbewust uitgekiend. Ze weet dan ook precies met wie ze aan de slag wil: “Graag met de hele grote cineasten zoals onder meer Lars von Trier en Francis Ford Coppola. Met Kieslowski en Bergman kan het helaas niet meer. Ik dweep ook met Woody Allen. Niet al zijn films vind ik goed, maar met het merendeel lach ik me een banaan. De combinatie tussen het komische gekoppeld aan diepgaande inhoud, spreekt me vooral aan. Telkens ik een goede film zie, wil ik met die regisseur werken. Mijn lijst is onuitputtelijk. Om een Nederlands voorbeeld te geven, hoop ik ooit nog met Alex van Warmerdam samen te mogen werken.“
