Over de talrijke misstappen die de Katholieke Kerk in zijn geschiedenis heeft gezet zijn er al ontelbaar veel films – en recentelijk televisiereportages – gemaakt. De Italiaanse cineast-veteraan Marco Bellocchio doet daar met Rapito een behoorlijk schepje bovenop door een schokkend verhaal te vertellen verpakt in de meest traditionele Italiaanse filmtaal die je maar bedenken kan. En laat vooral dat laatste een zegen en een reden zijn om dit meesterwerk een verdiende kans te gunnen.
Op een paar uitzonderingen na is de Italiaanse cinema vandaag al lang niet meer wat het ooit was. Je hebt wel klinkende namen als Luca Guadagnino of Paolo Sorrentino, maar je moet het even goed stellen met Nanni Moretti die zichzelf even graag ziet als zijn camera. Een grote uitzondering op de regel is Marco Bellocchio.
Een Italiaan van de oude stempel die zijn speelfilmdebuut (Ginepro fatto uomo) bijna vijftig jaar geleden maakte. In zijn films gaat Marco Bellocchio vaak op zoek naar de plaats van het individu in Italië. Zijn doorbraak kwam er in 1965 met het veel geprezen I pugni in tasca (Fists in the Pocket) waardoor critici hem al gauw vergeleken met de mastodonten van de Italiaanse cinema zoals Michelangelo Antonioni, Pier Paolo Pasolini en Bernardo Bertolucci.
Ondanks deze flatterende woorden en meesterwerken zoals Nel nome del padre (In The Name Of The Father) of Batti Il Mostro In Prima Pagina (Slap the Monster on Page One) met Gian Maria Volontè kwam de grote doorbraak er pas in de jaren 80 en 90 met films als Salto nel vuoto (A Leap in the Dark) met Michel Piccoli, Diavolo In Corpo (Devil in the Flesh) en The Nanny en Bella Addormentat (Dormant Beauty) met Isabelle Huppert. In zijn films uitte Marco Bellocchio steeds kritiek op alles wat het Italiaanse leven beslaat, ook op de Katholieke Kerk wat hem in een godsvruchtig land als Italië niet altijd vrienden heeft opgebracht.
Rapito is Italiaans voor “ontvoering” en dat dien je zeer letterlijk te nemen. Het verhaal speelt zich af in 1858, twaalf jaar voordat via een concilie de onfeilbaarheid van de paus (op dat moment Pius IX) werd uitgeroepen. De uitspraken – en bij gevolg ook de daden – van de paus moest door iedere gelovige blindelings aanvaard worden. Een van de vele misdaden van Pius XI was de ontvoering van zesjarige Joodse jongen Edgardo Mortara in Bologna. Door een huishoudster werd de jongen in het geheim gedoopt waardoor de Kerkelijke Staat (wat toen gewoon een deel van Italië was) besliste dat het kind uit het gezin moest – en mocht -weggerukt worden. De leer van de Katholieke Kerk en bij gevolg dus de wet verbood immers dat katholieke kinderen in een andere geloofsgemeenschap mochten opgevoed worden.
Het zijn verhalen die de wenkbrauwen van ongeloof doen fronzen, maar ze zijn daadwerkelijk gebeurd. Een van de vele zwarte bladzijden uit de Katholieke geschiedenis dat ook in het vizier kwam van Steven Spielberg die eveneens dit onthutsende verhaal wilde vertellen. Uiteindelijk werden alle plannen opgeborgen en kwam het op de tafel van Bellocchio terecht, nota bene een afvallige katholiek en dat merk je in Rapito maar al te goed.
Rapito is een oerklassiek Italiaans drama – in de beste zin van het woord – dat geflankeerd wordt door visueel verbluffende tableaus die doen denken aan het werk van Caravaggio. Dit resulteert in ijzersterke, vrij ongemakkelijke maar overweldigende cinema. Door het gegeven baadt de film wel in scènes die bol staan van religie inclusief het taalgebruik, maar laat dit geen rem zijn voor deze must-see.
Rapito is door Remain in Light uitgebracht op dvd.
GENRE: drama
JAAR: 2023
REGISSEUR: Marco Bellocchio
CAST: Barbara Ronchi, Fabrizio Gifuni, Filippo Timi
LAND: Italië, Duitsland, Frankrijk
