Christa Päffgen kent zo goed als niemand, doch onder haar artiestennaam Nico, was dit Duits fotomodel, mannequin, actrice en vooral zangeres, wereldberoemd. Ze mag gerust het eerste echte supermodel en de chouchou van de jetset worden genoemd. Daarenboven was ze dikke vriendjes met Bob Dylan, Brian Jones (stichter van de Rolling Stones), Andy Warhol en had ze onder meer verhoudingen met Jim Morrison (frontman van The Doors), John Cale en Alain Delon van wie ze de zoon Ari kreeg hoewel de acteur dat altijd heeft ontkend.
Als zangeres van The Velvet Underground sloeg ze mijlpalen in de fundamentele bodem van de toenmalige rockmuziek. Hoewel ze een groot gedeelte van haar leven verslaafd was aan heroïne, bouwde ze na de Velvet Underground ook een chaotische solocarrière uit. Ze overleed uiteindelijk in 1988 aan een hersenbloeding als gevolg van een val van haar fiets tijdens een vakantie op het hippie-droomeiland Ibiza. Kortom, Nico was en is nog altijd een icoon, want lang na haar overlijden is deze weerbarstige, eigenzinnige en (bijna) ontembare lange blonde en met zwaar accent zingende nimf nog altijd collectief geheugen.
Precies dertig jaar na haar dood pakt de Italiaanse actrice, scenariste en regisseuse Susanna Nicchiarelli uit met Nico, 1988, een eigenwijze biopic over deze mythische schoonheid. Nico, 1988 focust zich op de laatste en minder glorieuze etappe (meer precies van 1986 tot 1988) in het roemruchte leven van deze eeuwige femme fatale. Trine Dyrholm, de bloedmooie Deense zangeres en stijlvolle meervoudig gelauwerde steractrice die iedereen kent van sterke films zoals onder andere Festen, Haeven, Love Is All You Need, A Royal Affair of Kollektivet vertolkt beklijvend de rol van de nog altijd tot de verbeelding sprekende Nico, 1988 maar dan op haar retour. Fast Forward-redacteur Marc Bussens had bij de première van de film een gesprek hierover met Trine Dyrholm.
Is het waar dat je alles zelf live zingt in Nico,1988?
Trine: Ja, dat klopt. Ik heb alle nummers zelf ingezongen samen met door de Italiaanse band Gatto Ciliegia Contro Il Grande Freddo gecomponeerde en gespeelde covers. Ik vroeg me af of ik wel punk genoeg was om Nico te vertolken en werd daar bloednerveus van (diepe zucht).
Hoewel iedereen je voornamelijk kent als sterke en prijswinnende karakteractrice, is je carrière eigenlijk toch begonnen als zangeres niet?
Trine: Als veertienjarige deed ik mee aan het Dansk Melodi Grand Prix 1987, de Deense voorronde voor het Eurovisiesongfestival. Ik zong met de band The Moonlighters het lied Danse i Måneskin (Dancing In Moonlight). We eindigden op de vierde plaats met 20 punten. Die song werd een enorme hit in Denemarken. Plotsklaps was ik een gevierde kindster (lacht). In het buitenland was ik niet zo bekend als zangeres en raakte ik pas bekend als actrice dankzij mijn rol in Thomas Vinterbergs Festen.
Zing je, de opnames van Nico, 1988 buiten beschouwing gelaten natuurlijk, zelf nog veel?Trine: Goh, nee, enkel nog onder de douche en soms weleens tijdens speciale familiale aangelegenheden zoals bijvoorbeeld Kerstmis (lacht).
Kende je Nico en /of haar verhaal voor je toezegde om de hoofdrol te vertolken in Nico, 1988?
Trine: Ik kende Nico amper en van haar verhaal wist ik voor de film eerlijk gezegd weinig of niks. Ik herinner me dat ik als jong zangeresje aan het toeren was toen bekend werd gemaakt dat ze was overleden in Ibiza. Ik kende wel die fameuze LP: The Velvet Underground & Nico uit 1967 met die gele banaan die ontworpen is door Andy Warhol waarmee zij en de band naam maakten. Later bleek dat ik Nico al aan het werk had gezien in Fellini’s film La Dolce Vita, maar ik had haar daarin niet eens herkend (lacht). Ik wist zelfs niet dat ze een Duitse was. Ik heb haar altijd geassocieerd met New York. Nog later leerde ik haar kennen, maar dan, wellicht zoals iedereen, als het supermodel en toy-girl van de poenige elite. De ontdekking van Nico’s levensverhaal en zeker die laatste degenererende fase in haar turbulente leven, was voor mij een verrijkende ervaring.
Nico 1988 is niet bepaald een ‘echte’ biopic. Hoe zou jij de film omschrijven?
Trine: Regisseuse Susanna Nicchiarelli is gefascineerd door Nico als kunstenaar, maar ook door Nico als vrouw, moeder en fenomeen. Het tweede deel van Nico’s leven was eigenlijk veel interessanter, hoewel dat voor de meesten onzichtbaar bleef. Toen ze in 1968 dertig werd begon Nico haar eigen muziek te schrijven. Ze componeerde bijvoorbeeld filmsoundtracks voor Philippe Garrel. Heel experimenteel. Ze was altijd op zoek naar nieuwe geluiden, commercieel succes liet haar koud. Achteraf gezien staat ze aan de wieg van gothic en new wave. En bijna niemand die dat weet. Vertrekkende van deze achtergrond werd er beslist dat het geen biografische fanfilm mocht worden, maar een universeler verhaal over een vrouw, moeder en kunstenares.
Nico, 1988 is een portret geworden van een vrouw die zoekt naar haar plaats in de wereld. Ik kende Nico vooral in haar beroemde jonge versie, maar ik hield vrij snel van de oudere Nico. Door de film leerde ik haar meer en meer begrijpen. Ze was een vrouw die haar volwassen leven begon als model en uitgroeide tot een icoon. Maar ze paste eigenlijk niet in die rol. Ze had er zelf een heuse hekel aan en transformeerde ras in een rommelig ogende, zelfdestructieve vrouw die zich nog amper waste.
Ik las een interview waarin ze vertelde dat ze liever als man was geboren. Ze was te mooi om gerespecteerd te worden en het waren de mannen in haar jonge leven die bepaalden wie ze was. Dat vond ze vreselijk. Ik denk dat ze met veel dingen in haar leven in conflict was. Kan je rock ’n roll zijn én moeder? Ook het feit dat ze in 1938 als Duitse geboren was, een tijd waarin je je daarvoor schaamde, ervoer ze als bijzonder lastig. Alles in haar leven ging in feite over het thema identiteit: wie ben ik, wie wil ik zijn? Ik lijk niet op Nico, ik heb een ander gezicht en een heel andere stem. Ik ben van nature een blonde, expressieve en spontane vrouw. Je begrijpt dat het voor mij dus een interessante uitdaging was om een donkerharige, vaak nukkige rockster in verval te vertolken. Ook de rauwe muziek van Nico stond mijlenver van wat ik destijds zong. Bovendien moest ik voor de film optreden in zalen met publiek. Dat had ik in geen eeuwen meer gedaan. Boeiend was het beslist (lacht).
Je duidt nu op de verschillen tussen jou en Nico, maar waren er geen aspecten van Nico die voor je herkenbaar waren of nauw bij je aanleunen?
Trine: Toch wel want toen ik veertien was, werd ik in één klap beroemd vanwege mijn deelname aan het Eurovisiesongfestival, als jongste Deense deelnemer ooit. Ik kon zingen, toerde met de band, was gewend om in studio’s op te nemen en live op te treden. Ik heb in zekere zin ook wel een ‘wilde’ jeugd gehad. Er was zelfs een periode dat ik zwaar dronk en mezelf aan het vernietigen was. Allemaal ervaringen die me bij het draaien van Nico, 1988 bijzonder goed van pas kwamen. Drugs heb ik echter nooit gebruikt toen ik jong was. Verder stonden Nico en ik dus alle twee op heel jonge leeftijd in de schijnwerpers, maar ik wist wat mijn beperkingen waren als zangeres. Ik vond mijn eigen zangcarrière vooral leuk, maar nam die niet al te serieus. Een ander herkenbaar aspect was het publiekelijk gestigmatiseerde imago dat Nico kreeg opgeplakt. Ook bij mij duurde het jaren voordat ik mijn echte eigen identiteit had gevonden en ik dat vroege, hardnekkige popsterimago kon afleggen.
Je zet een heel overtuigende Nico neer. Heb je veel voorbereidend onderzoek gedaan?
Trine: Ik heb me grotendeels geconcentreerd op bestaand beeldmateriaal. Voornamelijk op interviews die ze had gegeven en opnames van haar latere optredens. Zo heb ik me haar robotachtige bewegingen op het podium, haar typische en indringend wijd opengesperde ogen en de unieke manier waarop ze de sigarettenrook diep inhaleert, eigen kunnen maken. Daarenboven heb ik geprobeerd Nico’s eigenzinnigheid, muzikale talent en hang naar eenzaamheid zo realistisch mogelijk weer te geven. Ik heb het karakter van Nico vanuit haar stem laten groeien, maar het heeft lang geduurd en veel werk gekost om de juiste toon te vinden. Het mocht zeker geen karikatuur worden, stel je voor (lacht). Om het karakter van Nico te pakken te krijgen, moest ik net zo zingen als zij. Dat was de sleutel tot deze rol. Bovendien waren al haar liedjes autobiografisch. Op deze manier heb ik Nico uiteindelijk nog het beste kunnen doorgronden.
Zo te horen was het voor jou een zware opgave om in de huid te kruipen van Nico?
Trine: Absoluut. Het is nooit makkelijk om iemand te vertolken die echt heeft bestaan. Een fictief personage spelen, opent voor de acteur of actrice veel creatieve ruimte. Dat is helemaal anders als je een bestaand figuur vertolkt. Ik was heel zenuwachtig toen ik de rol van Nico aangeboden kreeg want het is altijd een grote uitdaging zeker als het publiek aangaande je personage hoge verwachtingen en emoties heeft én die ook wil ingelost zien. Het risico is bijgevolg groot dat je die mensen teleurstelt. De afspraak met de regisseuse dat ik geen exacte kopie van Nico diende neer te zetten, was een goede keuze die in mijn voordeel speelde. Desondanks was ik toch uitermate zenuwachtig. Uiteindelijk ben ik heel fier op het eindresultaat, want je krijgt in je carrière niet vaak een aanbieding om zo’n complexe figuur als Nico neer te zetten. Ik ben Susanna Nicchiarelli heel dankbaar dat ze mij heeft gekozen voor deze rol.
Zijn de feiten in Nico, 1988 allemaal historisch correct?
Trine: Pas op: Nico, 1988 is absoluut geen documentaire. Vergelijk deze film niet met bijvoorbeeld Nico Icon die Susanne Ofteringer in 1995 heeft gemaakt voor de Duitse televisie. Dat is wel een pure en keigoede documentaire. Nico, 1988 is eerder een muzikale roadmovie die zich focust op de laatste jaren van haar leven. Nico, 1988 is verder volledig gebaseerd op gesprekken met Ari, Nico’s zoon. Ari woont momenteel in Parijs en werd heel nauw betrokken bij de film. Alles is inderdaad heel waarheidsgetrouw, evenzeer als de sfeer en setting van de jaren tachtig.
Je hebt net de opnames van Brecht achter de rug waarin jij de rol vertolkt van Ruth Berlau, Brechts bezieler. Kan je daar soms al wat meer over vertellen?
Trine: Brecht is een televisieserie geregisseerd door de uitstekende Duitse filmmaker Heinrich Breloer. Het is eigenlijk een docudrama, het filmgenre waarin Breloer uitblinkt. Hij sleepte al tal van prijzen in de wacht waaronder een aantal voor zijn heel spannende documentaire Todesspiel. Brecht bestaat uit twee delen en focust zich op het leven van Bertolt Brecht. Het eerste gaat over zijn jeugdjaren en in het tweede deel zien we Brecht op latere leeftijd. Daar kom ik op de proppen in de gedaante van Ruth Berlau. Zij was de muze, minnares en rechterhand van Brecht. Een merkwaardige en veelzijdige vrouw. Een heel interessante persoonlijkheid om te vertolken.
Berlau was ook een Deense actrice, regisseur, fotograaf en schrijver, bekend omdat ze waanzinnig verliefd was op Brecht en puur uit liefde en bewondering alles voor hem bijhield, catalogeerde, fotografeerde en hem bovendien introduceerde in diverse betere sociale kringen. Ze raakte zwanger op haar dertiende, studeerde Frans in een kloosterschool, fietste van Kopenhagen naar Parijs op haar zeventiende en versloeg die reis voor een Deense krant. Ze fietste ook nog naar de Sovjet-Unie waar ze zich aansloot bij de communistische partij. Later nam ze deel aan de Spaanse burgeroorlog waar ze vocht in de frontlinies. Ze leerde Brecht kennen als actrice in een toneelstuk van zijn hand en presenteerde zichzelf vigoureus in 1933 aan hem en zijn vrouw Helene Weigel. Ze scheidde daarna van dokter Robert Lund, haar toenmalige echtgenoot en beet zich krachtdadig vast in een hechte samenwerking met Brecht.
Samen met hem publiceerde ze de kortverhalenverzameling Jedes Tier Kann Es, die in de jaren dertig als obsceen werd beschouwd. In 1940 volgde ze de Brecht-clan naar Zweden, Finland, de USSR en uiteindelijk naar de Verenigde Staten, waar in 1944 een breuk met Brecht plaatsvond. In New York beviel ze van haar enig kind, dat te vroeg werd geboren en maar een paar dagen leefde. Ofschoon Brecht enorm veel aan haar te danken had, zorgde hij uiteindelijk niet goed meer voor haar en werd ze daardoor half gek. Na de dood van Brecht in 1956 was ze nergens meer welkom. Ze werd door toedoen van Weigel overal op de zwarte lijst gezet. Berlau kon dat niet verwerken en uiteindelijk stierf ze in het Charité-ziekenhuis in haar bed dat ze zelf moedwillig aanstak met een sigaret. Een bewonderingswaardige vrouw met een bewogen leven en dus een vette kluif om je tanden in te zetten als actrice. Het is een even interessante persoonlijkheid dan Nico. Twee enorme uitdagingen want ook twee vrouwen wier échte leven zowat onbekend is en in de vergeethoek is geraakt. Ik vind het mijn verantwoordelijkheid om het leven van die vrouwen terug onder publieke aandacht te brengen. Het moment is rijp om meer goede en sterke vrouwenrollen te creëren en ze door vrouwen te laten vertolken.
Dat brengt ons natuurlijk bij hét actuele item: de huidige positie van de vrouw in filmland. Wat denk jij over dit hot item?
Trine: Hot is dat item zeker. De ‘Female Gaze’ is tegenwoordig een brandend actueel thema in de filmindustrie. Er gebeurt heel veel in de maatschappij dat ervoor zorgt dat vrouwen zich nu bewuster zijn van hun gender. Het is misschien een beetje vreemd om steeds maar weer op je sekse te moeten wijzen, maar ik denk dat we het gerust in de verf mogen zetten wanneer iets door vrouwen wordt gemaakt. Omdat het nog steeds uitzonderlijk is. En ik ben bijzonder positief over de toekomst van de vrouwenpositie én de verdere evolutie van onze sekse in de filmwereld. Ik ben er echter ook van overtuigd dat ijdelheid de grootste vijand is van iedere actrice. Voor onze sekse is het dus opletten geblazen in de toekomst (overtuigend hoofdgeknik).
Ben je zinnens om ooit zelf een langspeelfilm te regisseren?
Trine: Ja, absoluut. Ik broed op enkele uitstekende ideeën, maar ik weet nog niet welk verhaal, ik wanneer precies zal kunnen of willen inblikken, maar het komt er zeker van (vastberaden glimlach). Ik heb al de nodige ervaring als regisseur want ik heb twee afleveringen van het laatste seizoen van The Legacy waarin ik de vrouwelijke hoofdrol vertolk, zelf geregisseerd. Het is me uitstekend bevallen. Ik kende natuurlijk wel alle acteurs goed en had eveneens een heel hechte band met de scenarist, de leden van het art department en de crew van de productiedesign. Het is een nauwe en toffe samenwerking geworden. Het is fantastisch om te regisseren als je omringd wordt door uitstekende vaklui. Ja, ik hunker naar meer regiewerk. Het probleem is echter dat ik momenteel niet over de nodige vrije tijd beschik. Ik ga vrij snel terug aan de slag in een nieuwe langspeelfilm waaraan ik al twee jaar nauw verbonden ben en die toevallig ook wordt geregisseerd door een vrouw (lacht). Let op ik zoek niet speciaal naar vrouwelijke regisseurs om mee te werken, maar toevallig is mijn volgend filmproject wel in de handen van een vrouw (lacht). Na deze productie zal ik dan meer dan waarschijnlijk opnieuw in zee gaan met Susanne Bier, alweer een vrouw (schatert).
Je hebt met Susanne Bier al enkele keren samengewerkt zoals onder meer voor de gelauwerde films: Love Is All You Need en In A Better World. Hoe verliep die samenwerking?
Trine: Susanne is uitermate getalenteerd, intelligent en ze heeft bovendien een uitstekende zin voor humor. Het is bijgevolg vaak lachen geblazen op de set. Een combinatie die me enorm aanspreekt. Ze is bovendien bijzonder open en ze geeft je veel vrijheid om je filmkarakter zelf geïnspireerd aan te vullen. Ik ervaar deze aanpak als fantastisch, al kan je haar werkwijze niet vergelijken met die van Thomas Vinterberg. Ik werk echter even graag samen met beide regisseurs, want ze hebben elk een uitstekende manier om hun filmpersonages uit te werken.
Lang geleden was je één van de spilfiguren van de Dogme 95-beweging. Hoe kijk je nu terug op deze baanbrekende periode?
Trine: In eerste instantie voel ik me geprivilegieerd dat ik van deze toenmalig grensverleggende beweging deel mocht uitmaken. Dogme 95 was voor mezelf bijzonder inspirerend en het was overrompelend dat een Deens initiatief zo’n resonantie te beurt viel. Iedereen die erbij betrokken was, werd overweldigd door het wereldwijde succes. Ik was aanwezig op het filmfestival van Cannes in 1998 waar we de twee eerste Dogme-films Festen en The Idiots van respectievelijk Thomas Vinterberg en Lars von Trier, voorstelden. Dat was geweldig, gek, wild, uitzinnig, kortom een van de meest memorabele hoogtepunten uit mijn leven.
The Idiots dong mee naar de Gouden Palm en Festen viel toen in de prijzen. Terstond rolde het Dogme-succes zich uit over de internationale filmwereld. Dankzij dit welslagen heb ik weliswaar twintig jaar later, nogmaals kunnen samenwerken met Thomas Vinterberg in Kollectivet (The Commune) en opnieuw een filmkoppel mogen vormen met Ulrich Thomsen.Voor mij was dat een indringende ervaring. Vinterberg is een geweldig regisseur, misschien wel een van de beste ter wereld. Hij heeft me zelfs de kans geboden om samen met hem het karakter van Anna, de vrouwelijke hoofdrol in Kollectivet, uit te werken. Het resulteerde in formidabel teamwork. Ik was zo gelukkig dat ik op het Filmfestival van Berlijn voor deze rol werd uitgeroepen tot Beste Actrice (muizenlachje). Er komen nu nog altijd veel mensen wereldwijd spontaan met me praten over Festen. Dat overkomt me ook nog veel in Denemarken, maar daar willen ze het niet expliciet hebben over Festen, wel over het Eurosongfestival (lacht). Ik hou daar wel van want zo heb ik duidelijk het bewijs dat het grote publiek me niet in één bepaald vakje heeft geduwd. Dat gevoel blijft me inspireren. Hopelijk wordt het een never ending story (lacht).
Tot slot, heb je naast Vinterberg en Bier soms nog andere kunstenaars waar je hoog mee oploopt?
Trine: Zeker, ik ben een verwoede fan van de Deense kunstenaars John Kørner en Katrine Raben Davidsen. Verder hou ik van het werk van Banksy en Matthew Barney. De definitie van kunst is voor mij meerlagig. Kunst kan vele zaken betekenen en het is doorgaans een showcase van wat er gebeurt in de wereld. Jonge kunstenaars maken doorgaans werk dat je aanzet om de definitie van kunst te herdefiniëren. Precies dat aspect vind ik bijzonder inspirerend aan contemporaine kunst. Dat wil niet expliciet zeggen dat ik bijvoorbeeld geen liefhebber ben van meer klassieke kunstenaars zoals Edvard Munch, eerder integendeel. De combinatie tussen kunststromingen van weleer en nu is een fascinerende materie die me zowel uitdaagt als boeit.
