De 50-jarige Asghar Farhadi is een (bijzonder succesvol) Iraanse producent, scenarist en filmmaker. Liefhebbers van de betere film dwepen beslist met parels van zijn hand zoals onder meer Fireworks Wednesday, About Elly, A Separation en Death of a Salesman. De voorbije jaren leverde hij ook een Frans psychologisch drama (Le Passé) en een Spaanse thriller (Everybody Knows) af. Voor A Hero filmde hij weer in zijn geboorteland; de Islamitische Republiek Iran.
“Ik film er graag omdat ik er ben geboren en opgegroeid en er ook leef. Daar heb ik de meeste voeling met de bevolking, de leefomstandigheden, de taal en de sociaal-cultuur gestuurde situaties. De films die ik buiten Iran heb gemaakt, waren eerder experimenten, maar ik heb er wel heel veel van opgestoken. Voor de rijkdom aan verhalen ben ik nog het best af in mijn thuisland, al is het er niet altijd even makkelijk om er te filmen. Je moet er rekening houden met zoveel andere zaken dan een film draaien an sich. Waarmee ik niet beweer dat ik nooit geen film meer in Europa zal draaien”, vertelt de tweevoudige winnaar van de Oscar voor Beste niet Engelstalige film spontaan alvorens ik de gelegenheid krijg om mijn eerste vraag te stellen.
A Hero is een sterk sociaal-realistisch drama over een gedetineerde die plots de held van de bevolking wordt wanneer hij tijdens zijn penitentiair verlof, een gevonden handtas vol gouden muntstukken terugbezorgd aan de eigenaar en plotsklaps wordt uitgeroepen tot held van de dag. Farhadi hoopte op een Gouden Palm vorig jaar in Cannes, maar het werd de Grand Prix, de tweede prijs zeg maar.
Met A Hero schoot je in Cannes niet de hoofdvogel af. Pers en publiek waren ervan overtuigd dat je de Gouden Palm zou winnen, maar het werd – bij wijze van spreken – de zilveren medaille. Misnoegd of alsnog tevreden?
Asghar: Tevreden (krampachtig monkellachje), heel tevreden. Als je film een prijs wint dan ben je altijd verheugd. Dat was ook nu zo. Ik, mijn team en de cast waren heel gecharmeerd. De prijs die je wint accepteer je uit respect voor je collega’s die met hun eigen film meestrijden naar de hoofdprijs in diezelfde competitie. En er zullen in een competitie van gerenommeerde filmfestivals altijd meer deelnemende films zijn dan er doorgaans prijzen ter beschikking zijn.
Is het verhaal gebaseerd op een waargebeurd feit of een bestaand persoon die het allemaal concreet heeft meegemaakt?
Asghar: Niet bepaald. Mijn eerste inspiratiebron voor A Hero dateert al van de jaren dat ik als student drama een opvoering bijwoonde van het theaterstuk Leben des Galileis dat Bertolt Brecht schreef in 1939 toen hij in ballingschap was in Denemarken. Heel specifiek trof me de dialoog tussen de protagonisten waarin op een bepaald moment sprake is over ‘het maken’ van een volksheld. Daarrond heb ik jaren later langzaamaan een amalgaan geweven van krantenanekdotes, mediaberichten en non-nominatieve verhalen die vaak onder de bevolking circuleren. Als ik jong was, waren helden significant. Noem het rolmodellen zoals bepaalde sportbeoefenaars, acteurs, kunstenaars of zangers die onbedachtzaam werden geïdioliseerd. Als je ouder wordt, besef je dat het idealiseren van bepaalde mensen omwille van hun kunnen of job, eigenlijk zinloos is. Iemand wordt nooit voor zijn ganse persoonlijkheid tot idool gebombardeerd. Nee, meestal maar voor een klein aspect van zijn kunnen. Voor de rest zijn zij ook gewone mensen van vlees en bloed met modale trekken en gevoelens, net zoals jij en ik. Je hebt meestal geen kijk op de kleine, zwakke en foute details van een zogenaamde held. Je beschikt niet over een totaalbeeld. Ieder mens is vaak op tal van gebieden beter, sterker of getalenteerder dan de zogenaamde helden. Het is in feite totaal nutteloos om op te kijken naar één persoon als model. Vandaar dat de titel van de film A Hero is en niet The Hero.
Waarom situeer je het verhaal bijvoorbeeld niet in hoofdstad Teheran, maar wel in het hier minder gekende Shiraz? Of heeft deze stad soms ook een specifieke betekenis voor Iraniërs?
Asghar: Er waren verschillende reden waarom ik voor de stad Shiraz heb gekozen als locatie voor A Hero. Vooreerst een persoonlijk motief: Teheran is een verschrikkelijk hectische- en vermoeiende stad. Shiraz daarentegen is een rustige, provinciale stad die gelegen is in een heel mooie omgeving. Dus was het voor mij veel aangenamer en leuker om te filmen in Shiraz dan in Teheran (lacht). Vervolgens is de bevolking van Shiraz sterk op elkaar betrokken. De mensen daar hebben onderling een hechte band en als entiteit straalt ze gemoedelijkheid uit. De ontplooiing van het verhaal van het hoofdpersonage past perfect in zo’n warme gemeenschap waar iedereen, iedereen kent. In Teheran zijn de mensen veel anoniemer en in zichzelf gekeerd. Daar is er hoegenaamd geen sprake van samenhorigheid. Dus Shiraz was de meest aangewezen gemeenschap om er A Hero in te blikken. Bovendien kennen de Iraniërs deze stad goed omwille de vele aanwezige archeologische sites die druk worden bezocht.
Je schenkt in A Hero veel aandacht aan de impact die de sociale media hebben op de samenleving. Is dat een bewust kritische kanttekening of eventueel een waarschuwende duiding?
Asghar: Nee hoor, het is beslist niet mijn bedoeling om negatieve kritiek op de sociale media te geven. Ik wil wel duiden op het feit dat via deze media verhalen en gebeurtenissen op een razend snel tempo rondgaan onder de bevolking. De sociale media laten weinig objectieve ruimte of creëren amper mogelijkheden tot nuance over een bepaald feit of item dat wordt verspreid. Ook de negatieve kanten van het item komen zo veel sneller en makkelijker aan het licht. Daardoor word je op één dag een held en de andere dag ben je alweer vergeten. Dat is geen kritisch standpunt dat ik inneem, maar gewoon een vaststaand reëel feit, een concrete observatie die ik in A Hero simpelweg in nadrukkelijk onderstreep (ginnegapt).
Wat is het hoofddoel waarom je films op het publiek loslaat?
Asghar: Ik heb altijd maar één specifiek doel voor ogen: mijn films moeten in de eerste plaats het publiek entertainen, niet in de betekenis van bekijk een Farhadi-film terwijl je een beker popcorn gulzig binnen propt. Hoegenaamd niet in deze betekenis (glimlacht). Wat ik bedoel is dat het publiek zich zeker niet mag vervelen of de zaal mag verlaten met spijt dat het twee uur van zijn leven heeft vergooid (lacht).
Hoe zie jij je rol als regisseur?
Asghar: Als ik een scenario schrijf en dat vervolgens ook verfilm, wil ik altijd een verhaal vertellen dat heel nauw aanleunt bij het dagelijkse leven. Het verhaal staat nooit op zich want het is altijd gelinkt aan de samenleving waarin de hoofdpersonen leven en dus in regel vertel ik dan meteen ook een ruimer verhaal. In een zekere vorm schurk ik me op die manier bewust aan tegen een meer ‘gestalt’-georiënteerde aanpak. Niet iedereen is gelukkig met deze manier van filmen, maar het is wel mijn manier van werken.
A Hero is opnieuw, na tal van je andere films, de Iraanse inzending voor de Oscars. Normaliter ben je een ervaren diplomaat ten opzichte van het regime van de Islamitische Republiek. Deze keer ging je echter ferm tekeer omdat je blijkbaar haat koestert jegens de overheid die met je werk pronkt als het internationale prijzen oogst, maar je tussendoor op een marginaliserende manier hekelt. Waarom ageer je nu pas tegen de Iraanse overheid?
Asghar: (denkt even rustig na) Ik haat de hypocriete houding- en het huidig regime van de Islamitische Republiek. Waarom die dubbelzinnigheid? Men probeert me voortdurend te stigmatiseren, me kapot te krijgen omdat ik de Iraanse overheid bekritiseer in mijn films, maar als ik een belangrijke prijs krijg, dan ben ik plots hun pronkkip. Die hypocrisie komt me de strot uit. En trouwens ik ben het helemaal niet eens met de manier waarop men momenteel de covid-19-pandemie aanpakt, dat ze met raketten een Oekraïens passagiersvliegtuig neerhalen en dat ze ver doorgedreven discriminatie van vrouwen en kinderen hanteren. Ik ben altijd diplomatisch gebleven omdat ik in eerste instantie mijn werk wilde beschermen, maar ik wil niet dat ik zogenaamd een schuld heb uitstaan bij de overheid omdat ze mijn film insturen naar de Oscars. Bescheidenheid is geen synoniem van akkoord gaan met het tragische beleid. Dus ik vond het nu hoog tijd om dat voor eens en altijd duidelijk te maken.
Volgende projecten op stapel staan?
Asghar: Niet echt. Er spoken veel ideeën en verhalen rond in mijn hoofd, maar blijkbaar nog niets wat me voldoende boeit of aantrekt om aan een scenario te beginnen werken. Maar ik maak me geen zorgen. Als de tijd en het juiste verhaal zijn gerijpt, begin ik ongetwijfeld aan mijn volgende film.
Ik heb ergens gelezen dat Penélope Cruz na haar samenwerking met je voor de film Everybody Knows, zo in haar nopjes was dat ze je al heeft gevraagd om zo vlug mogelijk opnieuw samen te werken. Ze zou je zelfs al concreet een script hebben toegestopt. Waar of niet?
Asghar: Absoluut fout (lacht). Althans ik weet hier niks vanaf, misschien weet jij meer dan ik (lacht). Wat ik wel kan zeggen is dat zowel Penélope Cruz als Javier Bardem heel lovend waren over hun samenwerking met mij. Persoonlijk vond ik de samenwerking met hen in Everybody Knows uitgelezen bevredigend. We hebben toen elkaar laten verstaan dat we graag nog wel eens een project zouden opzetten in de toekomst. Doch dat is ondertussen toch ook al zo’n vier jaar geleden en ik heb niks meer van hen vernomen. Concreet bestaan er voor het moment dus geen concrete plannen hieromtrent. We zien wel wat de toekomst brengt.
