Door de tsunami van hartbrekende journaalbeelden uit de recente oorlogsgebieden is het zonder twijfel geen sinecure om de bioscoopkijker naar een zaal te loodsen om er een vluchtelingendrama te zien. Het menselijke hart heeft nu eenmaal zijn limieten. Toch is Io Capitano van de Italiaanse cineast Matteo Garrone voor verschillende redenen de uitgesproken film die je deze week in je bioscoopkalender moet aanvinken. Enerzijds door de tragische urgentie van het verhaal, anderzijds omdat Garrone een meesterverteller is waardoor Io Capitano – ondanks duizenden andere gelijkaardige voorbeelden – er toch anders uitziet.
Matteo Garrone is dan ook niet de eerste de beste. Misschien geven we hiermee wel een karrevracht aan spoilers vrij, maar zelden laat hij het mooiste van onze maatschappij zien. Met de bikkelharde misdaaddrama’s Gomorrah en Dogman etaleerde hij op prangende en tegelijkertijd entertainende wijze het Italiaanse misdaadmilieu, maar voor Io Capitano greep hij terug naar zijn eerste films Terra di mezzo en Ospiti waarin de vluchtelingenproblematiek centraal staat. Een schrijnend portret, wel zonder ook maar één oordeel te vellen. Gewoon het relaas van mensen die op zoek zijn naar een betere toekomst omdat ze daar als mensen gewoon aanspraak op hebben, of toch tenminste het recht hebben om er alles aan te doen om die zo rooskleurig te maken.
De grootste valkuil bij dit soort verhalen is dat je voor een pad platgetreden pad kiest waardoor je door het déjà-vu effect het doel verliest. Door te gaan voor een roadmovie-gegeven dat bij momenten verpakt wordt in een qua spanning bijna Hollywoodiaanse avonturenfilm slaagt Garrone erin om er hier toch iets anders mee te doen. En dat zonder de harde realiteit – of de boodschap die moet gegeven worden – uit de weg te gaan.
Matteo Garrone mag dan wel sant in eigen land zijn, doch is 13 prijzen in de wacht slepen op het Filmfestival van Venetië geen vanzelfsprekende sinecure. De film haalde onder andere de Zilveren Leeuw voor beste regisseur binnen, maar ook de 17-jarige Seydou Sarr werd er bekroond met de welverdiende prijs voor beste jonge acteur.
We volgen jonge Senegalese tieners die denken dat het gras aan de Europese kant groener is. In hun thuisbasis dromen ze van een beter leven, hopende dat ze kunnen wegvluchten van de schrijnende armoede waarmee ze dagelijks geconfronteerd worden. Ondanks de vele verwittigingen vangen ze met een groep andere gelukszoekers toch de grote reis aan, maar al vanaf het eerste ogenblik krijgen ze – net als de kijker – de ene maagstomp na de andere te verduren tot er zo goed als niets meer van hun menselijkheid overblijft.
Garrone schuwt de wreedheden van de mensenhandel niet wat leidt tot mensonterende scènes die lang op het netvlies blijven branden. Desalniettemin is Io Capitano ondanks zijn niet te verstane boodschap dan een sociaal drama dat aanschurkt met het survivalgenre waarbij je dat laatste letterlijk en figuurlijk moet nemen. Io Capitano is een muilpeer waar je je als mens dan ook diep voor schaamt. Dat er nog veel werk aan de winkel was werd op het Filmfestival van Venetië overigens pijnlijk bewezen. Ofschoon de film werd vertoond in het Vaticaan in aanwezigheid van paus Franciscus, zag castingregisseur Henri-Didier Njikam hoe zijn inreisvisum geweigerd werd door de Italiaanse ambassade. Naar verluidt hadden die geen garanties dat hij het Italiaanse grondgebied zou verlaten als hij eenmaal binnen was, hoewel de man een beroepskaart van het Marokkaanse Filmcentrum op zak had.
Genre: sociaal drama
Jaar: 2023
Regisseur: Matteo Garrone
Cast: Bamar Kane, Seydou Sarr, Moustapha Fall
Land: Italië, België, Frankrijk
Speelduur: 121 minuten
