Met Monster (originele titel Kaibutsu), een Rashomon-variant scoort Kore-Eda Hirokazu, de Japanse grootmeester van de sociale film, een sterke en gevoelige aanrader om het filmjaar 2024 goed mee in te zetten. Precies vijftien jaar geleden lanceerde sensei Kore-Eda zijn toen ophefmakende langspeelfilm Air Doll (Kûki Ningyô), een bespiegeling over eenzaamheid en vergankelijkheid, gebaseerd op een manga van Goda Yoshiie.
Mister Hirokazu werd geboren in Tokio in 1963 en studeerde literatuur aan de Waseda Universiteit. Aanvankelijk wilde hij romanschrijver worden, maar veranderde van medium als hij na afstuderen als regieassistent voor de Japanse televisieproducent TV Man Union gaat werken, waarvoor hij een aantal documentaires draait. Zijn eerste speelfilm Maboroshi No Hikari (1995), ontving verscheidene internationale prijzen zoals onder meer een Gouden Osella voor beste regie tijdens het Filmfestival van Venetië. Met de bejubelde prenten After Life, Nobody Knows en Still Walking bouwde hij een stevige internationale reputatie op, sleepte hij ontelbare prijzen en bekroningen in de wacht en vestigde hij zich als ‘de moderne meester van de humane cinema’. Kore-Eda is tevens auteur van de roman But… A Welfare Bureaucrat: A Trace To Death. De rest van zijn filmcarrière is geschiedenis.
In Air Doll draait alles rond een ongewoon hoofdpersoon: een opblaasbare plastic sekspop. Een goedkope, zoals ze zelf zegt. Want wat haar eigenaar – een kelner van middelbare leeftijd die haar Nozomi noemt – niet weet, is dat zijn surrogaat echtgenote tot leven is gekomen. Stroef en naïef zet zij haar eerste stappen in Tokio. Gaandeweg neemt ze steeds meer de gestalte aan van de actrice Bae Doo-Na, die haar wondermooi ‘popachtig’ blijft spelen.
Nozomi wordt verliefd op een jonge videotheekklerk en observeert vol verwondering de mensen in Tokio. Iedereen leeft voor zich, zonder te beseffen dat alles verbonden is, mijmert ze, terwijl ze leert dat het bezit van een hart ook pijn kan doen. Een prachtig doch ietwat zonderling verhaal dat verrukkelijk in beeld is gebracht, fantastisch wordt vertolkt en waar de symboliek en de metaforen kleurrijk van het scherm druipen. Dit vraagt onvermengd om gedetailleerde uitleg. Wij trokken toen speciaal naar het Internationaal Filmfestival Rotterdam waar we Kore-Eda konden strikken voor een doorgrondend en analyserende dialoog.
Waarom pak je na Still Walking, een heel intimistische reflectie over mensen van vlees en bloed, uit met de romantische fantasyfilm Air Doll?
Kore-Eda: Volgens mijn planning had ik eerst Air Doll moeten maken in plaats van Still Walking. Ik had na de periodefilm Nowbody Knows zin in afwisseling en Air Doll leek me daarvoor een geknipt project. Totaal onverwacht overleed mijn moeder en mijn onderbuik en emoties dwongen me om eerst nog een warme en intieme prent te maken. Het resultaat: Still Walking. Na dit persoonlijke zijstapje pikte ik Air Doll weer op.
Mag ik dan concluderen dat Still Walking biografisch is?
Kore-Eda: Ja (lacht en daarna valt er een ijzige stilte).
Wat trok je speciaal aan in Air Doll als manga?
Kore-Eda: Het feit dat een levenloze pop tot leven komt. Eerst pinkt ze een traan weg en vervolgens ontsnapt de lucht uit haar lichaam, maar ze wordt terug tot leven geblazen met de adem van haar geliefde, lekker erotisch toch (binnensmonds lachje)? Ik had tijdens mijn carrière nog nooit de kans gezien om een erotische scène in te blikken. Deze breath of life-scène leek me hiervoor zowel cinematografisch als metaforisch prima geschikt.
Over symboliek en metaforen gesproken, Air Doll staat er bol van. Wat vind jij de belangrijkste boodschap die Air Doll uitdraagt?
Kore-Eda: De manier waarop mensen interageren op een dieper emotioneel niveau. Het contrast tussen mensen die blijven streven naar ultieme egocentrische voldoening en een levenloze creatuur die via de adem van iemand anders voldoening oogst, vind ik een intrigerend gegeven om een film rond op te bouwen. In Still Walking heb ik me gebaseerd op dagelijkse handelingen en belevenissen terwijl Air Doll is opgetrokken uit filosofische beschouwingen. Herkenbare mensen van vlees en bloed streven naar geluk en vermijden alles wat dit in de weg staat. Een pop die menselijk wordt, kan dat niet vermijden. Zij moet alles ondergaan en ervaren, dus ook de negatieve aspecten en donkere emoties.
Als westerlingen snappen we waarschijnlijk niet alle symbolen. Kun je ons hierin helpen om bijvoorbeeld wat uitleg te geven over de centrale functie die appels en lege flessen in je film innemen?
Kore-Eda: Het zijn symbolen voor de beide seksen. Westerlingen zullen denken dat het om Adam en Eva en de verboden vrucht draait (lacht uitbundig). Voor mij zijn het enkel speelse en visuele elementen die bepaalde beelden moeten oproepen. Iedereen mag de symboliek naar hartenlust analyseren en invullen naar eigen believen en vermogen.
Nu we toch in de mogelijkheid zijn, zou je ons kunnen uitleggen wat de exacte betekenis is van de gele vlinder in Still Walking?
Kore-Eda: Dat moet je zelf maar uitvissen (schaterlach).
Nee, zo eenvoudig kom je er niet vanaf!
Kore-Eda: Oké, je hebt gelijk. Een gele vlinder in het voorjaar betekent in Azië de geest van de gestorvene die in die hoedanigheid terugkeert naar het aardse leven. Ik herhaal in de film letterlijk de uitleg die mijn moeder hieromtrent mondeling aan mij heeft overgeleverd.
Air Doll speelt zich af in Tokio, maar je hebt blijkbaar bewust de moderne wijken ontweken en het verhaal gesitueerd in desolate en onderkoelde buurten. Waarom?
Kore-Eda: Goed opgemerkt (glimlachje). De fantasie dat een sekspop tot leven komt, is pas geloofwaardig als het gebeuren zich afspeelt in verlaten, niet-jachtige en afstandelijke ruimtes. Plaatsen die gelet op de enorme economische bang, binnenkort niet meer zullen bestaan en zullen verdwijnen. Nu ogen deze verloederd. Ze zijn in feite nog intact gebleven omdat ze niet werden gebombardeerd tijdens de oorlog. Vandaar deze bewuste set- en decorkeuze.
De geloofwaardigheid van deze parabel is mede te danken aan de onvoorstelbare prestatie van Bae Doo-Na, het populaire Zuid-Koreaanse model en actrice die al schitterde in Ring en The Host. Hoe heb je haar kunnen overtuigen om een sekspop te vertolken?
Kore-Eda: Ik ben een vurige fan van haar en ik wou ooit met haar samenwerken. Wij hebben beide drukbezette agenda’s en een bijkomend probleem is dat ze geen Japans spreekt. Dat laatste leek me voor Air Doll eerder een winstpunt. Zij moet onwetend en wereldvreemd ‘ontwaken’ in een humane wereld. Als we bij aanvang van de opnames elkaar niet goed begrepen, was dat gelet op het verhaal, in feite ook lekker meegenomen. Bovendien heeft Bae Doo-Na een heel naïeve uitstraling. Met deze argumentatie heb ik haar een brief geschreven. We hebben elkaar ontmoet in Seoul en ze was vrij snel akkoord om de rol te vertolken. De enige regieaanwijzing die ik haar heb gegeven, is dat ze niet mocht acteren als een pop (lacht).
Ben jij zo vertrouwd met het milieu waar men leeft met sekspoppen of heb je gewoon heel veel aan voorbereiding gedaan?
Kore-Eda: Ik was helemaal niet vertrouwd met dit sub-seksmilieu, maar ik heb me gebaseerd op de manga. Omdat in het originele verhaal echter enkel sprake is van de pop, wilde ik dit toch uitbreiden en alles in een meer humane context plaatsen. Daarom heb ik ook oog voor de eigenaar van de pop. Ik heb me eerst in verbinding gesteld met fabrikanten die deze poppen daadwerkelijk ontwerpen. Ik heb met deze artiesten vele gesprekken gehad en ze hebben me een rondleiding gegeven in de fabriek waar die poppen worden gecreëerd. Dat waren boeiende contacten. Vervolgens hebben ze me enkele namen en adressen opgegeven van hun vaste klanten. Toen ik die personen opzocht, stonden ze tot mijn verbazing allemaal open voor research en gaven ze hun akkoord om – bij wijze van voorbereidend werk voor mijn film – een kijkje te nemen in hun aparte manier van leven. Boeiend en bijzonder behulpzaam voor de film. Ik ben al deze mensen heel dankbaar. Het heeft de prent een meerwaarde gegeven, althans dat hoop ik toch.
