Sideways, dé film van het jaar 2004 volgens de gerespecteerde Screen Actors Guild, rijfde ‘zijdelings’ ook nog twee Golden Globes, een BAFTA, een Independent Spirit Award en een Oscar binnen. Wie proeft van deze minimalistische gitzwarte komedie over twee bevriende losers die een ‘verlossende’ trip ondernemen langsheen de Californische wijnvelden, spuwt met plezier op de Hollywood megaproducties die deze kleine film met pittige afdronk ondertussen pijlsnel achter zich heeft gelaten op de drukke highway to success.
De boomlange en eigenzinnige Amerikaanse scenarist/acteur/producer/cineast Alexander Payne – met Citizen Ruth, Election en About Schmidt op zijn conto is hij het bewierookte boegbeeld van de Nieuwe Amerikaanse Auteurscinema – zakte destijds trots af naar het Rotterdam International Filmfestival waar hij zijn adorabele roadmovie in overdrive kwam lanceren voor een grand cru-rit doorheen de Europese bioscopen. Een uitstekend excuus om in de mondaine bar van het poepsjieke Rotterdamse Westin-hotel een glaasje lekkere huiswijn te savoureren in het aangename gezelschap van Alexander Payne. Marc Bussens haalt zijn gesprekken uit de archieven boven….
Sideways betekent ‘zijdelings’ of ‘ter zijde’ maar naar verluidt is het ook een vakterm waarmee sommeliers verwijzen naar de manier waarop ze de flessen in hun wijnkelders stapelen?
Alexander: Dat zou best kunnen. Zoek het niet te ver. Het is gewoon de titel van de Rex Picketts-roman. Het zal misschien wel een diepere betekenis hebben of een specifieke uitdrukking in het vakjargon zijn, maar ik vond het gewoon een goed klinkende titel voor mijn film. Het heeft trouwens een fijne poëtische bijklank, vind je niet?
Is het correct dat je niet alcoholische drankjes gebruikte tijdens de opnames?
Alexander: (glimlacht) Aanvankelijk schonken we echte wijn, maar de acteurs konden dit om diverse praktische en medische redenen niet volhouden. Op hun verzoek en ook om binnen het budget en het tijdschema te blijven, schakelden we over op non-alcoholische vloeistoffen. Maar ook dat bleek niet de goede oplossing want die drankjes waren gewoonweg niet te drinken. Iedereen werd er misselijk van. Uiteindelijk schakelden we dus maar ‘noodgedwongen’ terug over naar het échte goedje, althans toch partieel.
Is het waar dat je persoonlijk het wijnlijstje hebt samengesteld?
Alexander: Natuurlijk, ik draag de verantwoordelijkheid voor alles aangaande Sideways. Ik ben geen expert, maar hou zelf wel van een goed glas wijn, maar veel moeite heeft de wijnselectie me niet gekost. Het boek is heel gedetailleerd op dit vlak en in feite heb ik gewoon de wijnkaart van de auteur gevolgd.
Welke wijn drink jij graag? Ik nuttig regelmatig een glaasje Vouvray of de witte wijn van Châteauneuf-du-Pape.
Alexander: (smakkend) Gelijk heb je, excellente keuze trouwens. Om een Vouvray zit ik ook niet verlegen. Wist je trouwens dat Miles bijna een exacte replica is van Rex Pickett. Deze auteur raakte zijn boek aanvankelijk ook niet aan de straatstenen kwijt, heeft ook een echtscheiding achter de rug, is behoorlijk gefrustreerd en kan heel pedant uit de hoek komen (lacht).
Hoewel de hoofdpersonages inderdaad geen doetjes zijn, knuffelt het grote publiek hen toch lekker. Heb je een verklaring voor deze contradictie?
£Alexander: Niet echt, waarom is iemand tuk op een politiek niet correcte medemens? Ik moet het antwoord schuldig blijven. Het is een uitgesproken subjectieve materie. Waarom houden we met z’n allen van Michael Corleone of de gemaskerde smeerlap uit A Clockwork Orange, wellicht omdat ze ondanks of juist door hun loense trekjes, heel interessante mensen worden en daardoor weer uitermate attractief en fascinerend zijn voor een groot publiek. Belangrijk in dit opzicht is natuurlijk ook de casting want enkel goede acteurs stralen voldoende ‘vergeefbaarheid’ uit.
Waarom heb je trouwens George Clooney geweigerd in de rol van Miles, hij was nochtans enorm geïnteresseerd?
Alexander: Rond de ‘zogenaamde’ betrokkenheid van Clooney in Sideways is een ware hype gecreëerd enkel en alleen omwille van zijn ronkende naam. Het is waar dat hij serieus geïnteresseerd was om het hoofdpersonage te vertolken. We hebben samen rond tafel gezeten, maar ik vond hem niet geknipt voor de rol van Miles. Clooney’s enorme imago als filmster overschaduwt zijn geloofwaardigheid als loser op het grote scherm. Pas op, ik sluit zeker niet uit dat we in de toekomst nog zullen samenwerken want we hadden tijdens de gesprekken een heel goed gevoel (knipoogt).
Waarom cast je na Burt Reynolds, Laura Dern, Reese Witherspoon, Matthew Broderick, Kathy Bates en Jack Nicholson in Sideways twee relatief onbekende acteurs?
Alexander: Niet overdrijven. Zo onbekend zijn Paul Giamatti en Thomas Haden Church nu toch ook weer niet? En eerlijk gezegd, het kan me geen barst schelen dat er geen megasterren in Sideways rondlopen. Het enige wat mij interesseert, zijn belangwekkende filmpersonages en het voltallige acteursteam van Sideways heeft ronduit schitterend gepresteerd.
Geef toe: het is toch raar dat Thomas Haden Church genomineerd is voor een Oscar terwijl Paul Giamatti niet in het lijstje voorkomt.
Alexander: Oké, het is jammer en niet fair want Paul is tot het uiterste gegaan. Sideways is écht zijn film. Ik kan je verzekeren dat hij er niet kon om lachen.
Sandra Oh, de meid die Jack afrost met haar motorhelm in de film, is je echtgenote. Hoe gaat zij om met je fenomenale triomfcarrière?
Alexander: Ze is heel tevreden met het succes van Sideways en ze steunt me ontzettend. Hoewel ze maar een kleine rol vertolkt in Sideways zweer ik je dat haar grote doorbraak om het hoekje ligt. Ze zal als actrice ooit nog heel hoge toppen scheren, althans dat hoop ik toch (lacht).
Je films zijn loepzuivere literatuurverfilmingen rond heel humane personages die bovendien ‘onderweg’ zijn. Toeval?
Alexander: Ik haat roadtrips en opnames in auto’s dus toeval is de enige aanneembare reden die mijn link naar deze roadmovies kan verklaren. Ik hoop dat mijn personages inderdaad van vlees en bloed zijn, want enkel met hen voel ik innige affiniteit. Een regisseur snakt voortdurend naar goede ideeën. Vaak vind je die in de literatuur. Election, About Schmidt en Sideways zijn inderdaad overwegend geïnspireerd op romans en ik voel me daar wel goed bij. Bijna alle films van Stanley Kubrick zijn trouwens romanadaptaties en zijn oeuvre is niet alleen magistraal maar ook heel persoonlijk. Mijn volgende prent is heel zeker een verfilming van een eigen origineel scenario.
Licht je een tipje van de sluier op?
Alexander: Ik verzeker je dat het een heel aparte film wordt, zowel inhoudelijk als vormelijk. Meer wil ik er voorlopig niet over kwijt. Jim Taylor is niet alleen een uitstekende scenarist met wie ik het script schreef van Sideways, maar ook een hechte vriend met wie ik momenteel samenzit voor ons volgend scenario te pennen, maar let op elk met een individueel klavier die zijn aangesloten op één en dezelfde computer. Het is voorlopig afwachten wat vruchtbaars onze unieke artistieke symbiose nu weer zal opleveren (schouderophalend).
Speelt je echtgenote de hoofdrol?
Alexander: Zou kunnen, ik weet het nog niet. Gelet op het succes van mijn vorige films, krijg ik nu financieel carte blanche. Op alle vlak is dit een weelde. Ik zie wel waar deze totale vrijheid toe leidt.
Daarenboven heb je als één van de weinige Amerikaanse regisseurs recht op de final cut van je films. Een grote eer voor iemand die de reputatie heeft van een maverick?
Alexander: Dat zeg jij! Ik heb geen controle over jouw woordgebruik dus noem me maar hoe je wilt. Ik heb geen idee hoe lang het lijstje is van regisseurs die de final cut hebben over hun films, maar ik weiger te werken zonder dit voorrecht. Ik vergelijk het met een pistool dat zonder kogels, maar dat wél onder mijn bed ligt. Alle gekheid op een stokje: het verhaal is voor mij van primordiaal belang en dominant op al de rest. Het budget is in feite irrelevant al zal ik nooit een compromis aangaan. Ofschoon ik een ‘independent’ filmmaker word genoemd, zijn het tot nu toe toch steeds de grote studio’s die voor al mijn films het budget hebben opgehoest. Mijn films doen de kassa’s rinkelen en ik verzamel prestige door de lange trits aan belangrijke onderscheidingen en prijzen. Dat is lekker meegenomen voor de uitbouw van mijn carrière én zelfs exemplarisch voor andere filmmakers en producers want ik lever het bewijs dat je een commerciële hit kan scoren met een non-commerciële film.
Wie zijn je grote voorbeelden?
Alexander: Te talrijk om op te sommen, maar ik heb wel een boontje voor onder meer Hal Ashby, Arthur Penn en Federico Fellini. Ik heb ook veel respect voor Jonathan Nossiter en dweep met zijn Sunday, één van zijn vroegere films. Jammer, maar ik heb nog niet de tijd gevonden om van zijn verrukkelijke wijnfilm te mogen genieten.
