David Cronenberg (1943) is vooral bekend als een controversiële Canadese regisseur, scenarist en acteur die beroemd is geworden met zijn grensverleggende en baanbrekende films in het body horror-genre. Hij wordt dan ook vaak geassocieerd met het verkennen van de fysieke en psychologische transformaties die voortkomen uit technologie, wetenschap en de menselijke natuur. Cronenbergs films onderzoeken de grenzen van het lichaam, de identiteit en de psyche, waarbij de nadruk ligt op de vervaging van die grenzen in de moderne samenleving.
Zijn bekendste films zijn onder meer The Brood (1979), Scanners (1981), Videodrome (1983), The Fly (1986), Dead Ringers (1988), Crash (1996) en eXistenZ (1999) en behandelen voornamelijk thema’s als seksuele perversie, technologische controle en de gevaren van media. Zijn werk wordt gekarakteriseerd door een klinische benadering van het lichaam en geweld, waarbij de grens tussen het ‘natuurlijke’ en het ‘kunstmatige’ meestal vervaagt en soms aanschurkt tegen het surrealisme. Cronenberg is een regisseur die technologie niet alleen als hulpmiddel ziet, maar als iets dat de menselijke ervaring fundamenteel verandert.
Naast zijn aftasting van het body horror-genre, pakte hij tussendoor ook uit met langspeelfilms die er beslist toe doen zoals Naked Lunch, de verfilming van de bijna Kafkaiaanse, legendarische en gelijknamige cultroman van William S. Burroughs, het iconisch boegbeeld van de Beat Generation. Ook zijn A History of Violence over een zachtaardige man die een lokale held wordt door een daad van geweld die zware repercussies heeft op zijn familie. Ook zijn Eastern Promises, een ingenieuze thriller over een gewelddadige Russische maffiafamilie, zette grote ogen.
Dat Cronenberg tijdens zijn lange carrière ook regelmatig acteerde is geweten en dan denken we onder meer aan zijn vaak bizarre verschijningen in drama’s als Resurrection, Barney’s Version, Falling en de serie Star Trek: Discovery.
Naast het pennen van zijn eigen scenario’s vindt Cronenberg ook nog de tijd om boeken te schrijven, denk onder meer aan Metamorphosis en Anatomical Waxes, maar voornamelijk Geconsumeerd, zijn opmerkelijke debuutroman uit 2014. Omdat dit werk precies 10 jaar oud is, zoomen we op dit boek speciaal en dieper in.
Naomi en Nathan zijn minnaars en beiden internetjournalist. Als elkaars concurrent zijn ze altijd op zoek naar sensatie. Zo gaat Naomi op onderzoek uit naar de gebeurtenissen rond het seksueel vrijgevochten echtpaar Célestine en Aristide Arosteguy. Célestine is dood in haar appartement aangetroffen. Van Aristide ontbreekt elk spoor. Naomi duikt steeds dieper in de materie en ontdekt schokkende feiten over het seksuele leven van de twee marxistische filosofen.
Ondertussen bevindt Nathan zich in Boedapest, waar hij het controversiële werk van de chirurg Zoltán Molnár fotografeert. Deze Molnár, die zonder vergunning werkt, werd ooit door Interpol gezocht voor orgaanhandel en doet Nathan in een uiterst gevaarlijke situatie belanden.
De verhaallijnen van Naomi en Nathan komen op meesterlijke wijze samen in een koortsige plot waarin vooral het thema seksualiteit een hoofdrol opeist.
De titel Geconsumeerd verwijst zowel naar de lichamelijke als psychologische impact van de technologische en culturele invloeden op de personages. In dit opzicht is het boek een soort ‘samenlevingskritiek’ die het effect van de moderne consumptiemaatschappij onderzoekt op het lichaam, de geest en de identiteit. De roman behandelt de thema’s voyeurisme, ethiek in de media, seksuele objectificatie en de grens tussen realiteit en technologie, allemaal met een onderliggende spanningsboog die doet denken aan Cronenbergs filmwerk.
De stijl van Geconsumeerd is opvallend en soms moeilijk toegankelijk. Het boek heeft een literair karakter met een verhalende structuur die soms lijkt op de surrealistische en fragmentarische aard van Cronenbergs films. De dialogen zijn vaak scherp en klinisch, een kenmerk dat herinneringen oproept aan de karakteristieke ‘koude’ tonen in zijn prenten.
De auteur speelt ook met de concepten van afstand en nabijheid. De camera in zijn films is vaak een mechanisch oog dat de mensen in zijn verhalen als objecten behandelt en dit idee wordt ook in de roman doorgezet. De personages lijken vaak niet in staat om echt met elkaar in verbinding te staan, wat een gevoel van isolatie en vervreemding creëert. Dit komt ook sterk naar voor in de beschrijvingen van hun lichamelijke ervaringen en seksuele ontmoetingen, die vaak klinisch, maar tegelijkertijd geladen zijn met een ongezonde aantrekkingskracht.
De roman is opgebouwd uit een reeks observaties, gesprekken en gebeurtenissen die een gevoel van onbehagen oproepen, met als doel de lezer te confronteren met ongemakkelijke waarheden over onze relatie met technologie, seks en onze eigen lichamen. Het boek is een reflectie op de gevolgen van een cultuur die in toenemende mate wordt ‘geconsumeerd’ door de technologie en de beeldcultuur.
Geconsumeerd is beslist een ambitieus werk dat zowel de mogelijkheden als de beperkingen van Cronenberg als schrijver blootlegt. Het boek is zeker niet voor iedereen weggelegd want het vereist een zekere bereidheid om door de vaak heel intellectueel geladen passages heen te worstelen. Toch is het een waardevol werk voor diegenen die geïnteresseerd zijn in de thema’s die Cronenberg ook in zijn films onderzoekt. Het biedt een diepgaande reflectie op de manier waarop technologie ons leven en onze lichamen consumeert, evenals op de ethische implicaties van onze steeds intiemere relatie met de digitale wereld.
Voor de lezer die bereid is zich onder te dompelen in de koude, klinische en verontrustende wereld van Cronenberg, biedt Geconsumeerd een complexe en gedurfde verkenning van de moderne menselijke ervaring. Echter, wie hoopt op een meer toegankelijke of emotioneel resonerende roman, kan zich wellicht verloren voelen in de abstracte en intellectuele aard van het verhaal.
J.J. Abrams, de succesregisseur met Lost, The Office, Super 8, Mission: Impossible III en een aantal Star Trek-franchises op zijn naam is van mening dat Geconsumeerd eigenlijk een klassieke Cronenberg is, want wie anders dan hij kan zo’n angstaanjagend, opwindend, choquerend verhaal vertellen over de band tussen lichaam en geest?
Thriller- en horror-grootmeester Stephen King vindt dat je Geconsumeerd moet lezen. Hij noemt het even verontrustend, sinister en opwindend als Cronenbergs filmoeuvre.
En jawel, het is wel degelijk een feit dat Cronenberg in Geconsumeerd zijn filmische fascinaties op een fascinerende wijze mengt met literatuur wat resulteert in een intellectueel geladen en viscerale roman die zowel een metafoor is voor de moderne maatschappij als een literair experiment. Dus, ja hoor Geconsumeerd is niettegenstaande dat het al tien jaar geleden werd geschreven, nog altijd opvallend actueel is. Het is en blijft een must-read, zeker voor de fans van deze veelvuldig bekroonde en eigenzinnige filmmaker.
