Zomer 1942, WO II. Een gitzwarte periode in de geschiedenis van Antwerpen. Tijdens deze warme dagen worden de Antwerpse joden massaal gearresteerd en gedeporteerd naar uitroeiingskampen. Meer dan 10000 Antwerpse volwassenen en kinderen verdwijnen, waarvan maar een heel klein aantal het na de oorlog kan navertellen of durft te vertellen, want dergelijke traumatische gebeurtenissen smijt je niet zomaar op de koffietafel. De Duitse bezetter kreeg daarbij actief de steun van de Antwerpse politie en de Vlaamse SS’ers. Ze werden eerst naar een centrale plaats tussen Antwerpen en Brussel verplaatst, de Kazerne Dossin in Mechelen, die door zijn locatie een belangrijke rol speelde bij de deportatie van de Antwerpse en Brusselse joden. Via de nabij gelegen spoorwegen konden ze onmiddellijk naar Auschwitz-Birkenau gestuurd worden. Deze kazerne werd door de bezetter uitgekozen als Sammellager, een verzamelkamp voor Joden.
De situatie voor de Antwerpse joden verslechterde zienderogen na Pasen 1941, na het vertonen van de Duitse propagandafilm Der Ewige Jude uit 1940, geregisseerd door Fritz Hipler. Deze antisemitische film werd meerdere keren vertoond. Na de voorstellingen werd een synagoge bestormd waarbij Joodse geschriften op straat werden verbrand. Net als andere propagandafilms is deze tot op de dag van vandaag nog steeds verboden in Duitsland en mag slechts uitzonderlijk vertoond worden voor leerdoeleinden.
Regisseur, filmmaker en scenarist Thom Vander Beken legt deze periode op een bijzondere manier vast. Hij baseert zich op het boek 1942, het jaar van de stilte van historicus en jurist Herman Van Goethem. In 2023 hadden we reeds de fictiefilm WIL van Tim Mielants ( Small Things Like These ), maar ditmaal kiest de cineast voor een documentaire. Hij kreeg de hulp van een diverse en kleine groep studenten van het Koninklijk Atheneum van Antwerpen, een unieke kans voor deze scholieren om het verleden van hun school en dat van Antwerpen te ontdekken.
Vander Beken werkte vier jaar aan De Laatste Joodse Zomer, een lange voorbereiding waardoor er maar negen draaidagen nodig waren om De Laatste Joodse Zomer uiteindelijk vast te leggen. Het heden en het verleden zijn heel belangrijk in zijn werk en hij spendeert in deze documentaire ook heel wat aandacht aan het gebruik van licht en schaduw. In deze docu maakt hij nauwelijks gebruik van archiefmateriaal, focust ook niet op de gruwel, maar laat de geïnterviewden hun verhaal doen.
In een setting die doet denken aan een theaterstuk plaatst hij familieleden van beide kanten en laat hen aan het woord. Hoewel je tijdens de interviews ziet dat de verschillende personen soms naar elkaar kijken, zijn beide kanten van het verhaal gescheiden gehouden om wel voordehand liggende redenen. De cineast vond die opzet belangrijk om zo iedereen te kunnen betrekken bij de opmaak van de scènes, de Bühne.
Een lang verzwegen periode uit de Belgische en Antwerpse geschiedenis, die eindelijk 80 jaar na datum terug onder de aandacht wordt gebracht. De filmmaker laat iedereen voldoende het woord nemen en valt maar zelden in. De emoties en het ongeloof dat deze praktijken uitgevoerd werden zijn nog steeds bijzonder groot.
De Laatste Joodse Zomer wordt gedistribueerd en gereleaset door het Belgische Quetzalcoatl en komt in de bioscoop enkele dagen na de internationale Holocaust Memorial Day op 27 januari, de dag waar het concentratiekamp Auschwitz bevrijd werd. Een bijzondere docu die moet gezien worden zodat we deze zwarte pagina’s nooit vergeten.
Genre: Documentaire
Jaar: 2024
Regisseur: Thom Vander Beken
Cast: Studenten en familieleden van beide kanten
Land: België
Speelduur: 106 minuten
