Robin Vanbesien (hold on to her) 

De Belgische kunstenaar en filmmaker Robin Vanbesien verkent in zijn werk de grenzen tussen documentaire, poëzie en sociale reflectie. Ook zijn nieuwste realisatie hold on to her situeert zich in dat snijvlak. Hij focust zich op de dood van Mawda Shawri, de 2-jarige Koerdisch-Iraakse peuter die in in 2018 dodelijk werd getroffen tijdens een politieachtervolging op de E42. Vanbesien brengt het verhaal op een ingetogen manier door met een heterogeen volkstribunaal van 40 burgers te reflecteren over de zaak. Wij spraken met de regisseur over zijn docu.

Laten we beginnen bij het begin. De titel van de film is bewust in kleine letters geschreven. Wat wou je daarmee bereiken?

Dat is heel intuïtief gebeurd. Het is een fragiel verhaal dat veel zorg nodig heeft en de keuze voor kleine letters weerspiegelt dat. Daarnaast: als je de titel intypt, zet autocorrect er vanzelf een hoofdletter bij, en dan moet je bewust terugkeren om dat aan te passen. Misschien zit daar symbolisch ook dat stilstaan in—dat we even pauzeren bij iets belangrijks.

En waarom die fragiele zaak van Mawda Shawri? Fascineerde die case je? Of had je eerst iets anders overwogen?

Ik ben daar eigenlijk in meegezogen. De zaak was op verschillende momenten in het nieuws—tijdens de feiten en opnieuw toen de rechtszaak voorkwam. Dat laatste was ook in de periode van covid en toen ben ik me er dieper in beginnen inlezen. Alles wat je in de film ziet, kon je terugvinden in journalistieke verslagen, vaak van onafhankelijke journalisten. Die waren enorm choquerend.
Maar wat mij vooral raakte, was hoe de solidariteit rond die zaak zich vormde. Zo’n solidariteit verdwijnt vaak en een film kan dan helpen herinneren. Voor mij was cinema op dat moment niet iets wat ik maakte, maar wat toen ontstond. Mijn film is een poging om die collectieve verbeelding vast te houden of te recreëren.

De zaak is nog maar zes jaar geleden gebeurd, maar ik moest zelf ook weer gaan opzoeken waarover het ging. Vergeten we zulke dingen te snel?

Ja, maar dat is niet per se onze fout. De snelheid waarmee we informatie krijgen, zeker over geweld—denk aan Gaza of Libanon—maakt dat we er niet altijd diep op ingaan. De berichtgeving rond deze zaak was ook verwarrend: er waren verschillende versies. Ik vraag vaak aan mensen: “Welke versie heb jij eerst gehoord?” Bij mij was het ook eerst dat het kind uit een auto gegooid zou zijn. Dat bleek helemaal niet te kloppen. Toen ik dat hoorde, als papa van een kind van twee, dacht ik meteen: hoe verzin je dat? Daar begint de ontmenselijking.

En de media heeft die verkeerde versie verspreid. Was dat fout van hen?

Mijn film probeert zich niet te verliezen in het terechtwijzen van media. Maar wat hier gebeurd is: de politie luisterde enkel naar hun eigen versie. De ouders werden gearresteerd, gecriminaliseerd en niet gehoord. Hadden ze geluisterd, dan was er meteen geweten dat er een kogel was. De juiste informatie kwam er pas toen het netwerk van de ouders contact opnam met een Guardian-journalist. Die bracht het echte verhaal naar buiten—en toen pas volgde er een autopsie en werd het rechtgezet, al zat daar ook weer een nieuwe leugen in.

In je film laat je het verhaal voorlezen aan toehoorders. Was dat van in het begin het plan?

Ja, voor mij was het belangrijk om mensen—activisten, mensen zonder papieren—samen te brengen. We hebben bijeenkomsten gehouden waarin we het dossier lazen, bespraken en commentaar gaven. De uitspraken die je in de film hoort, zijn soms directe opnames daarvan, soms opnieuw ingesproken in een andere taal. Ik heb bewust gezocht naar manieren waarop mensen met de woorden van een ander konden spreken, als oefening in solidariteit. Zo heb ik ook de film opgebouwd.

Het ritme van de film is opvallend traag en meditatief.

We wilden ademruimte creëren voor de kijker. De film gaat over gruwelijke feiten en hun impact, en de structuur helpt om die informatie te laten bezinken. We hebben lang gezocht naar het juiste tempo. De klankband hielp enorm. Het materiaal van het landschap—dat is wat ik het langst bewerkt heb. Eerst was er audio, daarna kwamen de beelden. We wilden niet illustratief zijn, maar een poëtische aanwezigheid opbouwen, zodat je als kijker bijna fysiek in dat landschap zit.

Die beelden van wegen geven het gevoel dat je Mawda’s pad volgt.

Klopt. We wilden de plaats niet letterlijk tonen, maar iets voelbaars creëren. De beelden zijn ademruimte, maar ook een manier om anders over het landschap te denken.

Over de zaak zelf: de agent die het schot loste kreeg twaalf maanden met uitstel, uiteindelijk tien. De chauffeur kreeg vier jaar. Zijn dat twee maten en gewichten?

De feiten spreken voor zich. En die framing is essentieel. In de krant lijkt het soms aannemelijker omdat ze als ‘smokkelaars’ werden geframed. Dat is het politieke en racistische frame. Mensen worden als ‘illegaal’ bestempeld, en daar zit veel structureel onrecht achter.

Jij laat de kijker daar zelf over nadenken en neemt in de documentaire geen positie in.

Ik heb daar zéker een positie over. Maar de film toont de feiten. En hij toont ook letterlijk: hoe kunnen we samen luisteren en vervolgens iets doen met wat we gehoord hebben? Nu zitten we in een tijd waarin debat vaak onmogelijk lijkt, alsof we aanvaarden dat het beleid ontmenselijkend is. Verandering begint op kleine schaal—met luisteren.

Een activist zegt in de film: we moeten woorden als ‘immigrant’ of ‘vluchteling’ herdenken. Moet de media daar ook verantwoordelijkheid in nemen?

Absoluut. Die uitspraak kwam uit een assemblee, ik heb die bewust in de film gehouden. Het is een eenvoudige maar krachtige manier om het gesprek te heropenen. Mensen zoeken bescherming, en we moeten daar menselijk over kunnen praten—boven elke politieke agenda.

Moeten we dat ook anders aanleren in het onderwijs? Bijvoorbeeld over de oorzaken van vluchten, kolonisatie…

Ik hoop dat dat al gebeurt. Maar het is niet vanzelfsprekend. De film pleit voor tijd en ruimte, en dat moet ook in het onderwijs kunnen. We moeten leren om bepaalde framing te ontleren, zeker bij jonge mensen. De invloed van (sociale) media is groot. Ontleren van framing is essentieel.

We hebben recent verkiezingen gehad, met een ruk naar rechts. Vrees je dat er meer ‘Mawda’s’ zullen volgen?

Ik hoop van niet. Maar als het beleid zo blijft zoals het nu is, vrees ik van wel.

Documentaires zoals die van jou halen zelden de bioscoop, tenzij het over muziek of natuur gaat. Tonen bioscopen op dat vlak te weinig durf?

Ja, absoluut. Ik kom uit de beeldende kunst, dus voor mij is dit ook relatief nieuw. Maar ik zie dat er gelukkig wel mensen en zalen zijn die daarin durven investeren. Het gaat over een bredere filmcultuur. Documentairemakers werken vaak vijf jaar lang vol liefde aan hun films. Ik zie schitterend werk op festivals. Dat moet ook zijn plek krijgen in de cinema.