Niet Cannes, maar het Filmfestival van Venetië (Mostra Internazionale d’Arte Cinematografica) is met als ‘startjaar’ 1932 het oudste filmfestival ter wereld. Samen met Cannes, Berlijn, Toronto en Sundance, is Venetië één van de big five-filmfestivals.
Dit jaar vond de 81ste editie plaats van 28 augustus tot en met 7 september, uiteraard zoals steeds en sinds 1932, op het Lido gelegen op de gelijknamige schoorwal (een lange, smalle landtong die wordt gevormd door zandafzetting in een bocht van de zeekust), zo’n goede vijf kilometer verwijderd van het in de 5de eeuw en intussen door UNESCO herkende, prachtige historische centrum van Venetië-stad, met monumentale gebouwen, bruggen en kanalen.
Het Lido is met het legendarische Grand Hotel des Bains (Thomas Mann verbleef er in 1911 en het bood de inspiratie voor zijn novelle Death in Venice, later verfilmd door Luchino Visconti en fungeerde eveneens als decor voor The English Patient), het Casino van Venetië en het Grand Hotel Excelsior, de thuisbasis van het festival waar jaarlijks massaal journalisten hongerig naar filmnieuwtjes en interviews met zoveel mogelijk A-listers, vissen in de uitgestrekte lagune.
Het eerste dat dit jaar opviel bij aankomst op het megadrukke Piazza Di Roma was Isabelle Huppert (voorzitter van de internationale jury) die je op gigantische posters aankeek en een modemerk gretig aanprijsde. Als je vervolgens verder La Serenissima (de bijnaam van Venetië dat zoveel betekent als ‘de meest serene’) instapte, ontdekte overal de blauw-rood-gele affiche van het festival. De Italiaanse illustrator en kunstenaar Lorenzo Mattotti was voor het zevende achtereenvolgende jaar de creatieve ontwerper van de afbeelding voor de officiële poster, waarop een olifant in de Lagune staat afgebeeld. Je vroeg je prompt af waarom staat er een olifant met een vrouw op z’n rug die door de lagune stond, afgebeeld? Het is beslist een ongebruikelijk, onverwacht beeld, maar het wou iedereen herinneren aan toen, vele jaren geleden, er een olifant aankwam in Venetië en rondzwierf door de smalle Venetiaanse straatjes tijdens een feeëriek Biënnale Carnaval in 1981.
Deze olifant stak nu de Lagune over en bewandelde de paden van fantasie, mysterie en magie die in de cinema worden ontdekt. Hij is zelf een herinnering en ook de geschiedenis van cinema: een feest, een parade, een show. De speciaal ingekleurde olifant herinnerde de bezoekers van de Mostra aan het exotische, het verre, het Oosten, een blik op andere beschavingen, andere culturen. Op de Mostra hebben andere werelden, andere talen, andere fantasieën elkaar altijd ontmoet en ze komen al 92 jaar aan in de Lagune. Een olifant die naar het Oosten gaat, maar die het vermogen heeft om iedereen te verwelkomen, aldus Mattotti.
Opmerkelijk dit jaar was de pre-opening, een dagje vroeger dan de start van het officiële programma. In het kader van de 50ste verjaardag van het overlijden van de Italiaanse grootmeester Vittorio De Sica werd in de Sala Darsena (ook gekend als de PalaGalileo, waar ook de screenings van de Orizzonti-nevensectie doorgingen) voor meer dan 1400 genodigden De Sica’s meermaals bekroonde meesterwerk L’Oro di Napoli (The Gold of Napels) uit 1954 met markante rollen voor Sophia Loren, Sylvana Mangano en De Sica zelf, vertoond.
Een opwarmer zo bleek, want een dag later barstte van bij de officiële start onmiddellijk één groot feest en een spetterend vedetten-vuurwerk los met het langverwachte vervolg op Beetlejuice uit 1988 met de openingsfilm Beetlejuice Beetlejuice van geniaal warhoofd Tim Burton. Hoewel vorig jaar het festival leed onder de rimpeleffecten van de SAG-AFTRA-staking in Hollywood waardoor er amper Amerikaanse acteurs afzakten naar de Mostra, beloofde Alberto Barbera, artistiek directeur van het festival, een editie met de langste lijst aan talenten in de recente geschiedenis van de Mostra. En woord hield hij want op de rode loper tijdens de openingsceremonie vielen onder meer volgende bekende gezichten op: Tim Burton in het gezelschap van zijn huidige vriendin Monica Belluci, Jenny Ortega, Michael Keaton, Willem Dafoe, Winona Ryder, Catherina O’Hara, Justin Theroux, Sigourney Weaver, Isabelle Huppert, Cate Blanchett, enz.
Over de openingsfilm ontstond er heel wat controverse. Vele vonden het wel een leuke opener, maar een te commerciële promotiestunt omdat de film enkele dagen later wereldwijd ook al in alle bioscopen te zien was. Oké, een megaproductie is een garantie voor een sterrenregen, wat lekker is meegenomen voor de organisatie, want de Mostra kon na het debacle van vorig jaar wel een ferme opsteker gebruiken. De meningen over Beetlejuice Beetlejuice, waren verdeeld, maar zoals bij de meeste Burtons: you like, or hate it.
De volgende tien dagen was het fel met de ogen knipperen en niet alleen door de moordende zonnestralen, maar ook door het onophoudelijk en overvloedig opdwarrelend sterrenstof. Er beukte een vloedgolf aan topacteurs en regisseurs tegen de muren van het imponerend Casinopaleis aan.
Angelina Jolie mocht ‘the day after’ het rijtje openen omdat ze de rol vertolkte van de legendarische operazangeres Maria Callas in de Amerikaans-Grieks-Italiaans-Duitse biografische film Maria. Ze verkeerde in het intelligent gezelschap van de Chileense cineast Pablo Larraín, die eerder al uitvoerig zijn biopic-talent demonstreerde in Spencer, Jackie en Neruda, en Pierfrancesco Favino, Alba Rohrwacher en Valeria Golino. Het was voor honderden fans en handtekeningjagers drummen, stampen, duwen, trekken en liters zweet verliezen om een glimp op te vangen van Angelina, die met veel enthousiasme al de tijd nam om haar aanbidders te bekoren. Ze was zelf even ontroerd toen haar fans met z’n allen en in koor, minutenlang haar naam scandeerden aan het festivalpaleis waar ze was aangemeerd met haar afgeschermde watertaxi.
Festivalbaas Barbera had er goed aangedaan om La Jolie’s uitdrukkelijke eis in te willigen om de wereldpremière van Maria te programmeren aan het begin van het festival omdat ex-manlief Brad Pitt ook zijn aanwezigheid had aangekondigd met aan zijn zijde (voor de eerste keer) zijn nieuwe vlam, de 31-jarige zakenvrouw Ines de Ramon, ter promotie van zijn nieuwe film Wolfs. Een ontmoeting tussen de nog steeds bekvechtende ex-verliefden op het Lido had zou anders wel eens kunnen zorgen voor veel kanongebulder tussen de twee iconen. Iedereen tevreden want dankzij uitstekende timing van de organisatie, werd heisa vermeden. Over Maria zelf konden we de meest tegenstrijdige reacties noteren ofschoon er een minutenlange ovatie volgde na de première-screening: van een complete conceptuele mislukking tot een te barokke stijl en een ware lofzang over de prestatie van Jolie als de beroemde operadiva
De volgende dagen werden er een groot aantal films vertoond, was de publieke opkomst en de aanwezigheid van het aantal pers-geaccrediteerden massaal (het festival barst stilaan uit zijn voegen).
We staan even stil bij de meest belangrijke prenten die tijdens de filmmarathon de meeste aandacht trokken en opvallend werden becommentarieerd. Het was geleden van Martin Koolhovens controversiële mokerslag Brimstone uit 2016 met Guy Pierce, Dakota Fleming en Carice Van Houten in de hoofdrollen, dat Nederland nog iets had betekend op de Mostra. Na Bodies Bodies Bodies (A24) was het dus vol verwachting uitkijken naar de tweede Amerikaanse langspeelfilm van de Nederlandse Halina Reijn met als spraakmakende titel Babygirl en met wereldsterren als Nicole Kidman en Antonio Banderas in de cast.
Het verhaal van Babygirl is eenvoudig: Romy Mathis, een CEO van een techbedrijf met een wolkenkrabber van een wedde, komt niks tekort, maar weet ze niet hoe ze haar seksuele verlangens kan bevredigen. Wanneer ze op een dag nogal dominant wordt aangepakt door een versbakken stagiair, voelt ze eindelijk een opwinding waar ze al heel lang naar op zoek is. Er ontstaat een onstuimige doch duistere dans der lusten tussen de hitsige Romy en de overheersende jonge stud. Babygirl rolde vurig over de tongen en al zeker toen Kidman herself met in haar kielzog de immer Spaanse posterman Antonio Banderas en de in Tinseltown rijzende Helina Reijn, het gretige publiek bekoorde met hun aanwezigheid op het Lido.
Sarah Friedlands Familiar Touch zorgde voor een wel heel aangrijpende blik op dementie, gefocust op de relatie tussen een moeder en haar zoon. De film werd geprezen om zijn delicate en gevoelige portrettering van verlies en de kracht van herinneringen die verbonden zijn aan zintuiglijke ervaringen zoals geluid, geur en aanraking.
De muziekdocu Pavements van Alex Ross Perry werd door velen positief bevonden vanwege de unieke benadering van het genre. De prent zoomde in op de Amerikaanse indie-band Pavement en combineerde traditionele documentaire-elementen met een meer experimentele storytelling, inclusief beelden van fictieve projecten zoals een jukeboxmusical en een biopic. Hoewel het concept door sommigen als te zelfbewust werd beschouwd, was de originaliteit onmiskenbaar. Niet zo toegankelijk voor een groot publiek, maar wie houdt van de alternatieve muziekscene kwam zeker overvloedig aan zijn trekken.
Happyend van Neo Sora was een dramatische vertelling over de generatie die opgroeit onder constante surveillance in Tokyo. Het verhaal volgde de jongeren Yuta en Kou die op verschillende manieren reageren op deze beklemmende omgeving: één kiest voor gehoorzaamheid, de ander voor rebellie. Sora’s film viel zeker op omwille van de gedurfde cinematografie en thematische diepgang.
Een van de meest besproken films was beslist The Brutalist van de Amerikaanse acteur en regisseur Brady Corbet (Vox Lux), een ambitieus Amerikaans epos dat zes jaar in de maak was. Het vertelt het verhaal van een Joods architect uit Boedapest die in 1947 naar de Verenigde Staten emigreert. Deze maar liefst 215 minuten durende monsterproductie getuigt van cinematografische kwaliteit, narratieve diepgang, een knappe mise en scene en overtuigende prestaties van Adrien Body, Felicity Jones en Joe Alwyn.
Veel schoon volk bracht ook Queer op de been. Een verfilming door Luca Guadagnino van cultromancier William S. Burroughs beroemde gelijknamige boek. Daniel ex-007 Graig vertolkte de rol van William Lee, een Amerikaanse expat die in 1950 in Mexico-Stad, zijn dagen bijna helemaal alleen doorbrengt, op een enkele contacten met andere leden van de kleine Amerikaanse gemeenschap na. Zijn ontmoeting met Eugene Allerton, een jonge student die nieuw is in de stad, laat hem voor het eerst zien dat het misschien eindelijk mogelijk is om een intieme band met iemand op te bouwen. Daniel Graig was met grijze stoppelbaard en dito snor, loshangende bruine haarlokken en een grote zonnebril, bijna onherkenbaar bij zijn aankomst, maar toch meer dan effectief persoonlijk aanwezig.
Uiteraard was er ook enorme belangstelling voor The Room Next Door, het Amerikaanse debuut van de bijna 75-jarige Pedro Almodóvar, met niemand minder dan Julianne Moore en Tilda Swinton als protagonisten. Het drietal werd luidkeels bejubeld toen het met veel swung en aura de red carpet betrad. The Room Next Door vertelde het verhaal van Ingrid en Martha, twee goede vriendinnen in hun jeugdjaren toen ze nog samen bij hetzelfde tijdschrift werkten. Ingrid werd autofictie-romanschrijfster, terwijl Martha uitgroeide tot oorlogsverslaggeefster.
Uiteindelijk werden ze gescheiden door de omstandigheden van het leven. Na jaren geen contact te hebben gehad, ontmoeten ze elkaar weer in een extreme, maar vreemd genoeg lieve situatie.
Almodóvar verklaarde tijdens de persconferentie het volgende over zijn nieuwste worp: “The Room Next Door is mijn eerste Engelstalige speelfilm. Mijn onzekerheid verdween na de eerste table read met de actrices, met de uitwisseling van de eerste aanwijzingen. De taal zou geen probleem zijn, niet omdat ik Engels beheers, maar omdat de hele cast bereid was mij te begrijpen en het mij gemakkelijk te maken hen te begrijpen. Er wordt veel gepraat in mijn films. Van alle verhaalelementen (die allemaal belangrijk zijn en waar ik zonder voorbehoud bij betrokken ben) zijn het de acteurs die het verhaal echt vertellen. In The Room Next Door dragen Tilda Swinton en Julianne Moore het gewicht van de hele film op hun schouders, en ze zijn eigenlijk al een knap spektakel op zich. Op sommige momenten tijdens de opnames, stonden zowel de crew als ik op het punt om te huilen terwijl we hun uitstekende manier van samenwerken bekeken. Het was een heel ontroerende en op een bepaalde manier, gezegende opnameperiode. Almodóvars nieuw drama kreeg een van de langst durende ovaties van het festival.
Enfant terrible Harmony Korine was na zijn omstreden filmexperiment Aggro Dr1ft van vorig jaar terug aanwezig op de Mostra met Invasion. Een moeilijk te omschrijven prent of noem het eerder een wat uit de hand gelopen mysterieus en visueel overrompelende cybercinema-trip die zich afspeelt in de diepste krochten van Florida.
Het was partytime op de Mostra toen Brad Pitt en George Clooney, geeft toe toch wel twee van de grootste filmklasbakken op onze aardkloot, voet zetten op Venetiaanse grond voor de première (buiten competitie) van Wolfs, een leuke, vermakelijke en vlotte actiekomedie waarin de twee supersterren en boezemvrienden keet schopten en vooral scherp verbaal met elkaar in de clinch gingen, terwijl ze bekvechten alsof het een lieve lust is.
Wolfs was een van de weinige streamingfilms die dit jaar te zien was op de Mostra. Omdat Cannes nog altijd de vruchten van streamingplatforms rigoureus afwijst, is Venetië doorgaans de verzamelplek voor deze succesvolle diensten. Niet dit jaar dus. Alsof ze met zijn allen hebben afgesproken om deze keer Venetië te skippen. Uitzondering: Wolfs.
Apple beloofde echter plechtig dat deze komedie zeker wereldwijd in de bioscopen zou komen. Blijkbaar niet want Apple kwam terug op zijn eerdere belofte en de film zal nu nog enkel op groot scherm (en gedurende slechts één week) te zien zijn in de VS. De rest van de wereld moet zich blijkbaar abonneren op AppleTV+.
Het kon de horden diehard-afficionado’s allemaal geen moer schelen want zowel George als Brad lieten zich langs hun beste, amicale en vriendelijkste kant zien op het Lido dat voor een half uurtje aanvoelde als een kleine aardverschuiving. Promotie voor de film verzilvert dus, of what else?
Uiteraard moeten we binnen dit verslag zeker stilstaan bij enkele andere secties van het filmfestival. Belangrijk binnen deze context is het onderdeel Orizzonti dat parallel liep aan de internationale competitie en gewijd was aan experimentele cinema en nieuwe stemmen. In dit onderdeel viel voornamelijk Carissa, een Zuid-Afrikaanse productie van Jason Jacobs en Devon Delmar, op. Het was een intiem en krachtig verhaal over familie en traditie en de spanning tussen het behoud van cultureel erfgoed en modernisering, raakte diep.
Ook Anne-Sophie Bailly’s Mon Inséparable met Laure Calamy over Mona, een moeder die met haar volwassen zoon Joël, in een klein appartement in de Parijse buitenwijken woont. Joël is nu begin dertig en wat ‘traag’. Hij werkt in een gespecialiseerde instelling. Hij is hartstochtelijk verliefd op zijn collega Océane, die ook gehandicapt is. Mona weet echter niets af van hun relatie. Wanneer Océane zwanger raakt, moet er een keuze worden gemaakt waardoor de symbiotische band tussen moeder en zoon wankelt. Een humaan en realistisch moeder-kind-drama.
Venice Classics was een sectie die de noemer volledig dekte en gewijd was aan wereldpremières van een selectie van de beste filmrestauraties van klassieke films die dit jaar zijn verschenen. Een korte greep uit de voornaamste klassiekers die werden vertoond: La Notte van Michelangelo Antonioni, The Mahabharata (Peter Brook), His Girl Friday (Howard Hawks), The Big Heat (Fritz Lang), Manji (Yasuzô Masumura) en Pusher van Nicolas Winding Refn die persoonlijk aanwezig was om er ook nog zijn kortfilm Beauty is not a Sin voor te stellen aan het groot publiek.
Het is al jaren de gewoonte en ook hip om een aantal afleveringen van series op te nemen in de sterk variërende programmaties van filmfestivals, en waarom zou de Mostra achterblijven op dit vlak. Zo kon het enthousiaste publiek dit jaar kennis maken met Thomas Vinterbergs zevendelige Families like Ours, een familiesaga rond migratie. De Spanjaard Rodrigo Sorogoyen kwam met Los años Nuevos aanzetten, over wat een koppel toch allemaal kan overkomen in een tijdspanne van een decade. Alfonso Cuaron kwam zelf zijn Disclaimer – arm in arm met zijn hoofdactrice Cate Blanchett – voorstellen, die handelde over een documentairemaakster die op de voet wordt gevolgd tijdens haar baanbrekend televisiewerk. En ten slotte werd ook Joe Wrights M. Il figlio del Secolo, waarin kronieken van de opkomst van de macht van de Italiaanse dictator Benito Mussolini in een geschiedenis van een land dat zich overgaf aan dictatuur, werden behandeld.
Naast de ontelbare filmprojecties op diverse locaties en de dagelijkse vedetteparades vielen er nog heel interessante masterclasses en talkies te beleven die allemaal plaats vonden in het nagelnieuwe ‘Match Point Arena’. Achtereenvolgens passeerden de volgende gasten de revue: Sigourney Weaver (die tijdens de openingsavond heel ontroerd een ere-Leeuw voor haar hele carrière in ontvangst had genomen), Peter Weir (die eveneens een ere-Leeuw kreeg), Ethan Hawke, Nicola Piovani, Richard Gere, Claude Lelouch en de geroemde Italiaanse scenarist, producer en regisseur Pupi Avati (Dante).
Hoewel de 81ste editie van het Filmfestival van Venetië er zeker is in geslaagd om zich opnieuw op de internationale kaart te zetten, verliep het toch niet allemaal in een rozengeur en maneschijn-roes. Pas om negen uur ’s ochtends vernamen de aanwezige journalisten hoe het dagprogramma er uitzag. Uiteraard veel te laat in functie van een degelijke planning op te kunnen maken en om telkens tijdig op het Lido te geraken. Toegegeven er werden speciale festival-vaporetto’s (boten) ingelegd, doch het aantal aanwezige geaccrediteerden was zo talrijk dat er dagelijks in een temperatuur van meer dan 35 graden, in een lange rij van meer dan honderd meter, diende te worden aangeschoven. Vele kwamen daardoor te laat op hun afspraken en moesten dagelijks hun werkschema vakkundig herpuzzelen. Er kwam zelf een protestgolf op gang omdat er kon gesproken worden van een echte press-talent-black-out en er te weinig persjunkies en geen rondetafelgesprekken werden georganiseerd. Professioneel en financieel wel noodzakelijk voor elke journalist.
Verder was het festival dit jaar bijna een sterk verstevigde Fort Knox want de pelotons aan politieagenten, afgetrainde security-atleten en bewakingsdiensten zorgden ervoor dat het festivaldorp met al zijn diverse ontmoetingspunten, bijna hermetisch werd afgesloten en moeilijk te bereiken was zodat je voor ontmoetingen soms uren op voorhand diende aanwezig te zijn om een zitje te bemachtigen.
Dit ter zijde kan algemeen toch worden geconcludeerd dat het festival 2024 enerzijds heel bewust diplomatiek programmeerde door bijvoorbeeld de Palestijnse film Happy Holidays naast de Israëlische productie Of Dogs and Men te vertonen en anderzijds uitpakte met een sterke mix van genres en stijlen, van grote Hollywood-films tot onafhankelijke en internationale cinema en vooral een adembenemende lijst bekende acteurs en befaamde regisseurs showde.
Het markeerde ook de terugkeer van meerdere sequels, zoals uiteraard Todd Phillips’ muzikale opvolger van Joker onder de titel Joker: Folie à Deux met opnieuw Oscar-winnaar Joaquin Phoenix in dikke mik met Lady Gaga waarmee hij de trappen (al zingend) nog eens demonstratief mocht afdalen. Miss Gaga genoot van de enorme publieke aandacht en liet zich kennen van haar beste acteer-, zang- en menselijke kant.
De veelzijdigheid in het programma maakte het festival tot een rijke ervaring die zowel fans van populaire films als liefhebbers van kunstzinnige cinema tevredenstelde en meteen zeker liet zien dat het festival nog steeds een cruciale rol speelt in de internationale filmindustrie door een platform te bieden aan zowel gevestigde namen als aanstormend talent.
