Op 10 november 2021 keren 26 kunstschatten vanuit Frankrijk definitief terug naar Benin. Die zogenaamde restitutie gaat gepaard met een grootse tentoonstelling en een debat met hoogoplopende discussies tussen universiteitsstudenten. De Franse regisseuse met Senegalese roots Mati Diop (Atlantique) spon rond dat alles een alle grensoverschrijdende documentaire. De titel van haar nieuwste film ontleende ze aan de vroegere naam van Benin: Dahomey.
Het idee voor de prent ontstond toen Diop voor de eerste keer het woord ‘restitutie’ hoorde. Dat gegeven van terugkeer raakte haar diep en kleurde eerder al haar werk dat ze in de periode 2009-2019 in Senegal realiseerde. Zij worstelt namelijk als Française van Afrikaanse origine zelf met een terugkeer die door haar westerse leven enigszins belemmerd wordt. Met haar eerste langspeelfilm Atlantique maakte ze onmiddellijk furore met winst van de Grand Prix in Cannes en een plek op de shortlist voor de Oscar voor Beste Niet-Engelstalige film. Bovendien kocht Netflix (USA) de film aan.
Diop besloot van de ene dag op de andere alles te laten vallen om aan de nieuwe documentaire te beginnen, dermate greep het gegeven van die teruggave haar aan. Zo slaagde ze erin de regering van Benin te overtuigen om te mogen filmen van zodra de beslissing viel dat de kunstschatten zouden worden teruggeven. We zien dus in Dahomey letterlijk de restitutie tot stand komen vanaf het omzichtig inpakken van de beelden in het Parijse museum van Quay Branly, waar de kunstschatten al een hele tijd verbleven tot nadat ze in hun land terug thuis zijn gekomen. Dahomey is doordrenkt van dergelijke symboliek.
Ooit maakten de werken deel uit van zo’n 70.000 andere koninklijke artefacten die de Franse koloniale troepen in 1892 roofden tijdens het inlijven van het land. Dat getal van 70.000 wordt tijdens een debat onder de universiteitsstudenten van Benin aangehaald om aan te tonen hoe beledigend het wel is er maar 26 terug te geven. Diop krijgt dankzij die geëngageerde interventies van de jongeren de gelegenheid haar onderwerp uit te breiden naar identiteit. Kinderen worden Frans aangeleerd in Benin en niet een van hun eigen talen zoals het Fon.
Macron wordt verweten een wit voetje te willen zetten in Afrika en de president en de regering van Benin moeten het al evenzeer ontgelden. Als kijker leer je ontzettend veel bij over de diverse culturen die Benin rijk is. Toch wordt Dahomey nergens een loodzware, schoolse of klassieke documentaire. Integendeel, het camerawerk is inventief. De muziek (een samenwerking van Wally Badarou en Dean Blunt, check ze allebei nu, indien u ze niet kent) nu eens poëtisch, dan weer beklijvend. Een bijster originele vondst die we u niet willen verklappen, zorgt voor een grootse magisch-realistische toets.
Diop schreef het scenario zelf en kaapte ditmaal de hoofdprijs weg op één van de allergrootste filmfestivals: de Gouden Beer in Berlijn. De film schopt ons net als eerder deze maand Soundtrack To A Coup D’état een geweten, weet ons evenzeer diep te raken maar verblijdt en balsemt vooral onze ziel zoals alleen kunst dat kan.
Genre: documentaire, politiek, historisch
Jaar: 2024
Regisseur: Mati Diop
Cast: Studenten van de universiteit van Abomey-Calvi, Team van conservatoren en Curatoren van de expositie
Land: Benin, Frankrijk, Senegal
Duur: 68 minuten
