Het is dit jaar precies een halve eeuw geleden dat de Italiaanse grootmeester Vittorio De Sica is overleden. Bovendien is een van zijn beroemdste films Matrimonio all’italiana, met in de hoofdrollen de legendarische acteurs Sophia Loren en Marcello Mastroianni, zestig jaar oud. Afdoende redenen om terug te blikken op Matrimonio all’italiana, een film die op het eerste gezicht de kijker doet denken aan een luchtige romantische komedie, maar onder de oppervlakte schuilt een complex verhaal over macht, manipulatie en de rol van vrouwen in een patriarchale samenleving.
Deze gelaagde komedie is de verfilming van het theaterstuk Filumena Marturano waaraan De Sica trouw blijft en dan voornamelijk wat de scherpe commentaar betreft die wordt gereleveerd op sociale en morele kwesties. Zelfs decennia na de release van de film blijft hij bijzonder relevant. Matrimonio all’italiana was een enorm kassasucces bekroond met een Golden Globe, ettelijke David di Donatello Awards en sleepte ook nog twee Oscar-nominaties in de wacht.
Het verhaal draait om Filumena Marturano (Sophia Loren), een voormalige straatmadelief en Domenico Soriano (Marcello Mastroianni), een rijk, egoïstisch man met wie ze een ingewikkelde 22 jaar durende relatie heeft. Filumena, die jarenlang trouw is gebleven aan Domenico zonder ooit de officiële status van echtgenote te verkrijgen, besluit uiteindelijk om met een list te trouwen met Domenico. De katalysator hiervoor is haar zorg voor haar drie kinderen, van wie ze beweert dat een van hen Domenico’s zoon is.
Hoewel de film komische momenten bevat, is de onderliggende boodschap veel serieuzer. De relatie tussen Filumena en Domenico is een machtsstrijd, waarbij zij voortdurend moet vechten voor respect, waardigheid en haar plaats in de wereld. De prent stelt de vraag wie echt verantwoordelijk is voor de morele grenzen in relaties en geeft scherp af op het onrecht dat vrouwen wordt aangedaan in een wereld waarin mannen zoals Domenico privileges genieten zonder verantwoordelijkheid te nemen.
Sophia Loren en Marcello Mastroianni leveren meesterlijke acteerprestaties. Loren belichaamt de vastberadenheid van de prostitué en vrouw die streeft naar ontvoogding, op briljante wijze. Haar personage is zowel kwetsbaar als sterk en Loren slaagt er briljant in om dit innerlijk conflict perfect tot uiting te laten komen. Ze geeft haar personage een diep gevoel van trots en veerkracht, ondanks de jaren van onderdrukking en manipulatie die ze heeft ervaren.
Mastroianni’s Domenico is zowel charmant als zelfingenomen. De chemie tussen hem en Loren is tastbaar. Zijn personage vertegenwoordigt het traditionele mannelijke egoïsme en het gebrek aan verantwoordelijkheid in relaties. Ondanks de tekortkomingen van zijn personage slaagt Mastroianni erin om Domenico toch menselijk te maken.
De Sica, uiteraard bekend om zijn meesterwerken uit de Italiaanse neorealistische traditie zoals Ladri di biciclette (1948), Umberto D. (1952) en Il Giardino dei Finzi Contini, weet in Matrimonio all’italiana een subtiele balans te vinden tussen komedie en drama. Waar zijn eerdere films vaak sterk sociaal-realistische elementen bevatten, heeft deze film een meer theatrale toon, wat uiteraard evident is gelet op het feit dat het een verfilming is van een toneelstuk. Toch weet De Sica het realisme (gelukkig) niet geheel los te laten.
Deze romcom met tragische elementen speelt zich trouwens af in het naoorlogse Italië waar klassenverschillen en de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen legio waren. De geniale cineast geeft de sekse-ongelijkheid duidelijk weer en voorziet deze van vlijmscherpe adstructie.
Visueel valt de film op door het gebruik van contrasterende beelden van rijkdom en armoede. De Sica toont de decadentie van Domenicos wereld – een entourage gekenmerkt door luxe, privilege en nonchalance – tegenover de harde realiteit van Filumenas verleden. Deze antithesen versterken de sociale commentaar en maken de kloof tussen de twee hoofdpersonages nog schrijnender.
Hoewel Matrimonio all’italiana in veel opzichten een product is van zijn tijd, biedt het ook een verrassend vooruitstrevend perspectief op de positie van vrouwen. Filumenas strijd om erkenning en respect is een krachtige weerspiegeling van de bredere strijd van vrouwen in een patriarchale maatschappij. Ze weigert het passieve slachtoffer te zijn en neemt, door haar huwelijk met Domenico te forceren, het heft in eigen handen. Dit maakt haar een feministisch icoon avant la lettre: ze is veerkrachtig, slim en vastbesloten om haar kinderen een beter leven te geven, ondanks de beperkingen die haar worden opgelegd.
Matrimonio all’italiana is een heel sterke film en dus veel meer dan alleen een romantische komedie waarin het publiek wordt uitdaagt om na te denken over thema’s als macht, klasse, en genderrollen in de maatschappij. De sublieme acteerprestaties van Loren en Mastroianni, gecombineerd met De Sica’s scherpzinnige regie, maken van Matrimonio all’italiana een tijdloos meesterwerk. Het is een ‘pamflet’ dat zowel entertaint als confronteert en die de kijker achterlaat met een dieper begrip voor de complexiteit van menselijke relaties.
Matrimonio all’italiana is een ware klassieker die door zijn intelligente mix van humor, drama en maatschappelijke commentaar, blijft resoneren. Het is een bewijs van De Sicas veelzijdigheid en zijn vermogen om complexiteit te verpakken in ogenschijnlijk eenvoudige verhalen.
Genre: komedie, drama, romantiek
Jaar: 1964
Regisseur: Vittorio De Sica
Cast: Sophia Loren, Marcello Mastroianni, Aldo Puglisi, Tecla Scarano, Vito Moricone
Land: Italië, Frankrijk
Speelduur: 102 minuten
MATRIMONIO ALL'ITALIANA
