Over de Oostenrijk-Hongaarse zenuwarts, psycholoog en grondlegger van de (vaak omstreden) psychoanalyse Sigmund Freud (1856-1939), zijn al ontelbare films gemaakt, denk onder meer aan Freud: the Secret Passion (John Huston), A Dangerous Method (David Cronenberg), Der Fabrikant (Nikolaus Leyter), The Seven-Per-Cent Solution (Herbert Ross), Mahler auf der Couch (Percy en Felix Adlon), When Nietzche Wept (Richard Perry) en Sigmund Freud, A Jew without God (David Theboul).
Freud’s Last Session van Matt – The Man who knew Infinity – Brown is een bijzonder interessant en intelligent drama over en met emotionele diepgang. Geïnspireerd door het gelijknamige toneelstuk van Mark St. Germain, vertrekt de film van een fictieve ontmoeting tussen Freud en de Ierse C.S. Lewis, hoogleraar, letterkundige, auteur van de zevendelige kinderboekenserie The Chronicles of Narnia en vooral christelijk apologeet, vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. Wat volgt is een intense dialoog over leven, dood, geloof en wetenschap die zowel intrigeert als uitdaagt.
De legendarische, intussen 87-jarige en tweevoudige Oscar-acteur Anthony Hopkins levert, zoals verwacht, alweer een magistrale prestatie af. Zijn vertolking van Freud, een man die worstelt met terminale mondkanker en de zwaarte van een leven vol intellectueel pionieren, is doordrenkt van subtiliteit en nuance. Hopkins weet Freuds scherpzinnigheid, humor en onderliggende pijn met groot meesterschap tot leven te brengen. Zijn lichaamstaal, gezichtsuitdrukkingen en stemgebruik maken Freud tot een complexe, verbeten, hoogst intellectuele en geloofwaardige figuur.
Tegenover hem staat Matthew – Stoker, Abigail en de serie The Offer – Goode als C.S. Lewis, wiens ingetogen, krachtige spel en met z’n aanhoudend monkelglimlach op z’n gelaat, de perfecte deductieve tegenhanger vormt. Goode brengt Lewis’ intellectuele nieuwsgierigheid en morele overtuigingen overtuigend over, terwijl hij ook zijn innerlijke twijfels en oorlogstrauma blootlegt.
Hoewel Freud’s Last Session een loepzuivere en dus bij definitie statische maison-clos en puur verfilmd toneel is, is de regie van Matt Brown uiteraard ingetogen, maar wel enorm effectief. Hij maakt gebruik van een minimalistische benadering die de focus legt op de scherpe dialogen en de vurige dynamiek tussen de twee hoofdpersonages. De beperkte setting, grotendeels beperkt tot Freuds overbeladen doch schemerige werkkamer, wordt optimaal benut om een intieme sfeer te creëren die de spanning tussen de twee protagonisten versterkt en spannend ten top drijft. Dit claustrofobische gevoel weerspiegelt de beperkingen van zowel Freuds fysieke toestand als de tijdgeest waarin de film zich afspeelt.
Het scenario van Matt Brown, gebaseerd op het reeds vernoemde theaterstuk van St. Germain, biedt een filosofische en theologische schatkamer. De film stelt profane en existentiële vragen over de aard van het geloof, het bestaan van God, de betekenis van het lijden en de pijn van groot verlies. Hoewel de dialogen zwaar op de hand en uitgelezen cerebraal zijn, weten zowel Hopkins als Goode deze te injecteren met emotionele resonantie, waardoor ze toegankelijk blijven voor een breder publiek. Het is echter duidelijk dat deze prent zich enkel richt op een publiek dat al afdoende voorkennis heeft over Freud én Lewis én bereid is om mee te denken en beslist de neus niet ophaalt om diepzinnig complexe thema’s te analyseren.
Visueel is de film tegelijk subtiel, doeltreffend en wezenlijk. De cinematografie van Ben Smith accentueert de donkere, melancholische sfeer, met warme tinten die het interieur van Freuds studeerkamer functioneel verlichten en koude, sombere beelden van het buitenleven die de dreiging van de naderende oorlog benadrukken. De muziek van opkomend componist en echtgenoot van actrice Ever Carradine (kleindochter van John Carradine), voegt een extra laag emotie toe, zonder de dialogen of het intrigerende acteerspel te overheersen.
Freud’s Last Session vraagt van het publiek ook een enorme inspanning en heeft ook wel enkele tekortkomingen. Sommige kijkers zullen het drama dat volledig gedragen wordt heel intensieve en diepzinnige dialogen en helemaal niet door plotontwikkeling, laat staan door actie, te hoogdravend en ‘zwaar’ ervaren. Bovendien blijven bepaalde thema’s, zoals Freuds persoonlijke worstelingen met zijn atheïsme, zijn innerlijk onbehagen en zijn ziekelijk symbiotische relatie met zijn lesbische dochter Anna (een rol voor Liv Lisa – Babylon Berlin, Ich Liebe, Eure Hilde, Die Welle – Fries) enigszins onderbelicht in vergelijking met de meer prominente discussies over religie, Freuds wraak op christelijke oppervlakkigheid en dito escapisme en wetenschap.
Al met al is Freud’s Last Session beslist een indrukwekkend staaltje cinema dat intellectuele scherpte combineert met emotionele diepgang. Het is een film die niet alleen aanzet tot nadenken, maar die overduidelijk de kracht van uitstekend acteerwerk en doordachte regie benadrukt. Anthony Hopkins bewijst wederom waarom hij een van de grootste acteurs van zijn generatie is en Freud’s Last Session is een waardige toevoeging aan zijn omvangrijk en divers oeuvre. Voor wie houdt van filosofische cinema en diepgaande karakterstudies, is deze prent een absolute aanrader.
Genre: drama
Jaar 2023
Regisseur: Matt Brown
Cast: Anthony Hopkins, Matthew Goode, Liv Lisa Fries, Jodi Balfour, Jeremy Northam
Land: Ierland, UK, USA
Speelduur: 110 minuten
