De Ierse scenarist en filmregisseur Colm Bairéad (42) greep met zijn langspeelfilmdebuut The Quiet Girl (An cailín ciúin), naast de Oscar voor de Beste Internationale Film. Hoewel er veel kortfilms, documentaires en televisieseries in zijn portfolio steken, was Bairéad niet bepaald een ronkende naam binnen het filmmilieu. Daar kwam plotsklaps verandering in toen hij totaal onverwacht op het hoogste niveau meedong met The Quiet Girl in de Oscar-race, notabene de eerste Iers-Gaelisch gesproken productie die ooit werd genomineerd voor een Oscar.
The Quiet Girl is een ingetogen, betoverend en lyrisch drama. De film vertelt een universeel verhaal over het vinden van je eigen plek, gezien door de ogen van Cáit, een jong en fragiel meisje die in 1981 geen warmte of empathie krijgt van haar ouders. Wanneer ze de zomervakantie moet doorbrengen bij gastouders op het platteland, bloeit het introverte meisje langzaam open dankzij de genegenheid, liefde en positieve ondersteuning die ze ervaart bij het tijdelijk plus-gezin. Zowel de Ierse taal als het prachtige landschap kleuren de beleefwereld van het bedeesde meisje. Doch aan de zomer komt helaas een einde.
Voor zijn warmhartig debuut kneedde Colm Bairéad de geprezen novelle Foster van Claire Keegan tot een tedere coming-of-age-film. Afdoende redenen om deze overnight-coryfee enkele vragen voor te leggen tijdens het samen nuttigen van enkele pittige Ierse Jameson whiskey’s.
Wat is de reden waarom uitgelezen The Quiet Girl je langspeelfilmdebuut is geworden?
Colm: Goh, dat is een relatief lang verhaal. Ik ben als sedert 2003 actief aan de slag als regisseur en scenarist. In de afgelopen 20 jaar heb ik heel wat kortfilms, documentaires en televisieseries gerealiseerd. De tijd was meer dan rijp om eens een langspeelfilm in te blikken. Ik had er gewoon zin in en was er eindelijk klaar voor (lacht). Alleen wist ik niet waarmee ik mijn langspeelfilmdebuut als regisseur wou maken. Klinkt misschien wat raar (lacht). Begin 2018 ging ik dus ambitieus en ijverig op zoek naar materiaal dat me kon bekoren. Ik vond niet echt mijn gading. Net toen ik mijn zoektocht wou staken, stuitte ik op een artikeltje in The Irish Times. Het was een opsomming, zeg maar een top tien, van literatuur geschreven door Ierse vrouwen. Mijn oog viel op het verhaal Foster van Claire Keegan. Om de een of andere reden voelde ik me aangetrokken tot die novelle. Ik las het en het verhaal ontroerde me meteen. Ik was aangedaan. Ik had nog maar enkele bladzijden gelezen of het verhaal kreeg als film direct vorm in mijn hoofd.
Waardoor was je zo aangeslagen?
Colm: Het zal wellicht een tikkeltje mal klinken, maar ik werd diep geëmotioneerd door het afstandelijke, maar tevens meelevende karakter van de tekst. Ik raakte ook vrij snel in de ban van Cáit, het hoofdpersonage, de jonge heldin. Bovendien was de auteur een Ierse en speelde het verhaal zich af in Ierland. Al deze elementen samen, motiveerden mij om koste wat het kost Foster tot mijn langspeelfilmdebuut te torpederen (glimlacht).
Een Ierse inslag is blijkbaar van cruciaal belang voor je, niet?
Colm: Beslist (lacht). Ik ben een Ier in bloed en nieren. Ik ben geboren en opgegroeid in Dublin. Thuis spraken we naast Engels, meestal ook Iers. Claire Keegan is eveneens een Ierse en het verhaal speelt zich af op het Ierse platteland. Ierser kan het niet, toch (bulderlach).
Niet volledig akkoord want het boek of moet ik zeggen kortverhaal, werd door Keegan, ondanks haar Ierse komaf, geschreven in het Engels?
Colm: Dat is correct, maar dat betekende nog een extra uitdaging voor mij. Ik heb kleinigheden veranderd aan het originele verhaal, maar van bij aanvang was mijn besluit gemaakt dat ik de taal drastisch zou omzetten. Ik wou per se dat in mijn debuut Gaelic (de Ierse voertaal, MB) werd gesproken.
Waarom is het zo belangrijk voor je om in het Gaelic te filmen?
Colm: Zoals ik al zei ben ik een volbloed Dublinner. Cleona, mijn echtgenote die tevens de producer van The Quiet Girl is, en ik voeden onze twee kinderen vastberaden op in een tweetalige omgeving. Gaelic ligt me dus inderdaad na aan het hart. Het is een minderheidstaal die vooral op het Ierse platteland wordt gesproken, maar de laatste jaren zijn er verwoede pogingen om deze taal weer meer en meer op de voorgrond te brengen. Sommige scholen onderwijzen zelfs opnieuw in het Gaelic, een goede zaak als je het mij vraagt (lacht). Opmerkelijk is dat de laatste twee of drie jaar het aantal films dat in het Iers wordt gemaakt, is verdubbeld. Vroeger was ik een van de weinigen die in Gaelic filmde (knipoogt).
Foster is een bijzonder succesvolle novelle die meermaals is bekroond. Hoe komt het dat dit verhaal nog niet eerder werd verfilmd?
Colm: Ik had inderdaad enorme schrik dat mijn enthousiasme om precies dit verhaal te verfilmen, zou worden gefnuikt omdat de rechten op het boek al door iemand anders waren opgekocht. Foster dateert trouwens van 2010 en ik was er bijna zeker van dat de rechten op het boek niet meer vrij zouden zijn. In de voorbije 10 jaar zal toch wel iemand ooit de rechten hebben opgekocht, dacht ik. Maar wat een geluk toen bleek dat dit niet het geval was. Ik begreep dat eigenlijk niet goed. Uiteraard was ik enorm blij en ging meteen aan de slag. Als de bliksem hebben we de rechten gekocht. Soms kan het geluk je wel eens goed gezind zijn (monkellachje).
Je schreef zelf het scenario. Geen makkelijke klus me dunkt?
Colm: Goh, ik had er niet echt moeite mee (glimlacht). De roman is op zich uitgesproken visueel, dat maakt het adapteren wel eenvoudiger. Gemiddeld schreef ik zo’n 10 bladzijden per dag, niet slecht toch (lacht).
Hoewel je het boek grotendeels trouw blijft, heb je toch lichte wijzigingen aangebracht, welke en waarom?
Colm: Ja, ik heb enkele details aangebracht en een ‘hoofdstuk’ toegevoegd aan het origineel. Keegans verhaal vangt aan op het moment dat het meisje wordt afgezet bij het kinderloze koppel op het platteland. Ik vond het veel beter en heel belangrijk om eerst het gezin van het meisje meer vorm te geven en verder uit te werken zodat het publiek beter kan taxeren uit welk confuus gezin Cáit afkomstig is en hoe het er binnen deze complexe gezinsstructuur aan toe gaat. Dit leek me een noodzakelijke ingreep die de film en vooral de diepgang van de relationele gezinssituatie én de achtergrond van de personages, meer diepgang gaven.
Waarom vertel je het volledige verhaal door de ogen van het meisje?
Colm: Omdat de narratieve spanning van het verhaal gelinkt aan de complexe familiebanden en het emotionele en psychologische groeiproces van Cáit, het jonge meisje, volledig voortkomt uit haar ervaring. Het was een verleidende uitdaging voor mij om vanuit filmisch perspectief, dus via de ogen van een onschuldig kind, het publiek empathischer te betrekken bij het verhaal en de emoties van het hoofdpersonage.
Cáit wordt subliem vertolkt door Catherine Clinch. Het is haar eerste rol en ze draagt de ganse film. Hoe en waar heb je haar gevonden?
Colm: Ik heb veel geluk gehad om zo’n naturelle en opmerkelijk begaafde jonge actrice te kunnen strikken. Ze was eigenlijk op het moment van onze ontmoeting geen actrice want zij had geen enkele ervaring op dit vlak. Ik wou uiteraard iemand casten die ook het Gaelic volledig beheerste. Het werd zoeken naar een naald in een hooiberg. Uiteindelijk hebben Cleona en ik beslist om een casting director in te schakelen. Hij zou fungeren als ervaren go-between, zeg maar onderhandelaar, tussen de kandidaten en Cleona en mezelf. Doch dat bleek achteraf niet de juist beslissing. We hebben dan gemotiveerd beslist om de casting verder op ons te nemen. We hebben dan op diverse plaatsen in Ierland open audities georganiseerd. Er passeerden honderden jonge en vaak heel talentvolle meisjes de revue. Doch dé Cáit die we zochten, bleek onvindbaar. We beseften dat we nog meer audities moesten organiseren in meerdere Ierse steden. En dan sloeg de vreselijke corona-pandemie toe. Dat betekende meteen het einde van persoonlijke audities. Ik had tot dan toe al heel veel geluk gehad op diverse vlakken, dat kon eigenlijk niet blijven duren (fronst de wenkbrauwen). Uiteindelijk zijn we overgestapt tot het opvragen van self-takes via mobiele telefoons. Op een dag kreeg mijn vrouw een selftape toegestuurd van een zekere Catherine Clinch. Cleona was onmiddellijk razend enthousiast. We herbekeken de tapes en Catherina bleek heel expressief te zijn die bovendien een heel natuurlijke indruk maakte. We konden bij wijze van spreken onze ogen niet van haar gezicht afhouden. We hebben haar gecontacteerd en ze bleek bovendien ook heel intelligent. Wanneer we haar in contact brachten met de andere reeds gecaste acteurs, klikte het meteen met iedereen. En jawel: a star was born (lacht uitbundig). Het vinden van Catherine was een klein wonder. Ik kon me geen betere actrice voor de rol van Cáit inbeelden. Het geluk was weer aan onze kant (glimlacht).
De fotografie speelt een heel belangrijke rol in de film. Heb je daar speciaal over nagedacht?Colm: Zeker. De fotografie was voor deze prent van primordiaal belang. Het visuele aspect van de ganse film en in het bijzonder van vele details, verdiende veel aandacht. Ik wou per se mijn voorbedacht visueel concept concretiseren. We hebben op voorhand uitvoerig en gedetailleerd de camerastanden en stijl besproken en vervolgens te werk gegaan conform aan het strak uitgekiend plan. Ik wou een mix van een aantal heel belangrijke fotografische elementen. De kamers moesten een schaarsheid en engheid uitdragen. De huiskamerkeuken daarentegen moest ruimte en warme uitstralen. Daar wordt trouwens het voedsel bereid. Belangrijk in de opgroei bij jongeren. In de stallen en schuren overheerst kilheid. De sfeer is dus benauwend en daarom gebruikten we een vierkant 4:3 kader. Zo voel je beter de emotionele teruggetrokkenheid van het introverte meisje. Cáit wordt trouwens bijna bij iedere shot symmetrisch in het midden van het beeld geplaatst met de bedoeling dat ze via de blikken van haar ogen non verbale boekdelen kan spreken (lacht). Ik heb dan ook gekozen voor lang aangehouden en statische shots zodat de nadruk wordt gelegd op Cáits bedwelmende lichaamstaal en haar speciale persoonlijke wat krampachtige houding in belangrijke scènes. De observerende fotografie past wonderwel bij het bedeesde meisje. Daarnaast krijg je de ruime openheid van de groene buitenruimtes. Dat schitterende contrast zorgt voor een heel aparte sfeer. De sterke antithese tussen introvert en openbloeien. Ik heb op dat vlak heel veel te danken aan het meesterschap van mijn DOP Kate McCullough. Zij is een enorm talent en werd voor haar uitzonderlijk vakmanschap al meermaals terecht bekroond zoals voor haar huzarenprestatie voor de schitterende tv-serie Normal People. En niet onbelangrijk: zij is en een vrouw en van Ierse komaf (lacht).
Zijn er films die je hebben geïnspireerd voor The Quiet Girl?
Colm: Goh (denkt na). Ik ben wel een enorme fan van het werk van Kelly Reichardt en de films van Céline Sciamma. De film van Lynne Ramsay is min of meer wel een referentie geweest, vermoed ik. Het valt me nu wel zelf op dat het allemaal vrouwelijke regisseur zijn waar ik naar verwijs. Niet toevallig denk ik want het is me te doen om de manier waarop vrouwen naar de wereld kijken. Ik voel me grotendeels verwant met die female gaze (lacht).
Zitten er specifieke of belangrijke boodschappen in The Quiet Girl die je aan het publiek wou meegeven?
Colm: Dat liefde, relationele context en opvoeding de belangrijkste pijlers zijn tijdens de opgroei en in de ontwikkeling van een individu en uiteindelijk een determinerende vormende functie hebben in het ontwikkelingsproces van hoe we later als volwassen met onze persoonlijkheid functioneren (of niet) in onze contemporaine over gecompliceerde samenleving. Een hele boterham (lacht).
