Francis Ford Coppola’s Apocalypse Now wordt door heel wat critici omschreven als de ultieme oorlogsfilm. Maar ook de verhalen over het maken van de film zijn blijven hangen. Een gesprek met de meester.
Volgens de ophefmakende documentaire van uw vrouw heeft u zich tot het uiterste gedreven. De pers had het over ‘controleverlies’. Hoe ver heen was u?
Francis Ford Coppola: Dat is de versie van de pers. Die geeft nu eenmaal een heel verwrongen beeld van de realiteit. Men schreef enkele jaren geleden dat mijn computer gestolen was in Argentinië. Maar er zat nooit een script van een nieuwe film in die pc en zeker niet de enige versie van dat script, zoals sommigen schreven. Wie is er zo gek om de enige kopie van een script op één computer te laten staan? Er waren nog meerdere kopieën in mijn kantoor. Dit maar om te zeggen dat de pers dat soort van verhalen schrijft omdat het dan meer artistiek wordt. De realiteit wordt altijd wat verbogen omdat dan een beter verhaal ontstaat. Hetzelfde geldt voor de berichtgeving rond Apocalypse Now.
Men heeft een hoop onwaarheden geschreven over de shooting?
Francis Ford Coppola: Absoluut. Ik heb nooit een zenuwinzinking gekregen tijdens de opnames. Ik ben nooit krankzinnig geworden. Maar als je het tegengestelde schrijft, is dat leuker om te lezen. Ik was 38 jaar en financierde een 32 miljoen dollar dure film door mijn huis als onderpand te geven. Ik had zoveel geld niet om die film te bekostigen. Ik had dan ook met veel meer rekening te houden dan alleen een film waarvan ik niet exact wist wat hij ging worden. Wanneer ik een persoonlijke film maak, weet ik immers nooit wat hij wordt. Maar ik volg mijn buikgevoel en mijn intelligentie en ik doe mijn uiterste best. Apocalypse Now was volgens mij een film over moraliteit, over hoe menselijke wezens omgaan met moraliteit.
Welke les heeft u uit het Apocalypse Now-avontuur getrokken?
Francis Ford Coppola: Mijn verhaal is dat van een 38-jarige kerel, gezegend met het succes van The Godfather, die een film over Vietnam kon maken waar niemand bij betrokken wilde zijn. Geen studio wilde me helpen en geen acteur wilde me vergezellen. Ik heb dan mijn eigen geld gebruikt om de film te maken, om vervolgens vervloekt te worden door Variety, omdat ze mijn aanpak en project absurd vonden. Op hetzelfde moment applaudisseerde iedereen voor Superman, over een vliegende man in een onnozel kostuum. Wel, daarover gaat Apocalypse Now. We leven in een wereld met ongelofelijke contradicties die iedereen lijkt te accepteren. Kijk maar naar de filmindustrie. Wat laat men toe als film? Alleen bepaalde onderwerpen. En iedereen, ook de critici vinden dat geweldig. ‘Het was een goede superheld, en de film was goed gemaakt. Goede film dus.’ Maar als een cineast een film wil maken die persoonlijk en anders is, dan wordt die persoon omschreven als een vreselijk pretentieus iemand. Dat is de voornaamste conclusie die ik getrokken heb uit Apocalypse Now.
Maar wist u eigenlijk, voordat u naar de Filippijnen trok, wat er ging gebeuren? Wist u wat die film nodig had om gemaakt te worden?
Francis Ford Coppola: Wanneer ik een film maak, schrijf ik het script als een vraagteken. Ik weet dus nooit wat het antwoord is. Echt niet. Dat is iets waar elk industrieel zakensysteem van gruwelt, want de mensen uit die sector willen zeker niet investeren in iets waarvan ze niet weten wat het zal worden. Ze zullen nooit zeggen: ‘We gaan miljoenen in die machine steken, ook al weten we niet wat die machine juist doet.’ Maar zo zijn films zoals Apocalypse Now. Op het einde van de film, wanneer alles gemonteerd is, heb ik een antwoord. Maar dat past zeker niet binnen een businessplan of model. Een film maken is nu eenmaal een risico. En het is wel mijn taak om het filmvliegtuig min of meer veilig te laten landen.
Was het gemakkelijker om appreciatie te krijgen voor Patton, die andere oorlogsfilm die u schreef maar niet regisseerde?
Francis Ford Coppola: Da’ s een ander, maar gelijkaardig verhaal. Ik was 24 toen ik Patton schreef. Ik had veel over hem gelezen, maar vond dat hij meer was dan een macho-oorlogsheld. Hij bleek ook die belezen Zuiderling die gedichten schreef en geschiedenis studeerde. Hij kon vulgair zijn, maar ook romantisch. Ik heb veel van die contradicties opgenomen in het script. Burt Lancaster ging de hoofdrol spelen. Nadat ze mijn script gelezen hadden, vroegen ze me niet meer om verder te werken. Wat betekende dat ze er niet van hielden. Een van de dingen waar ze een hekel aan hadden, was die openingsspeech voor de Amerikaanse vlag. Toen had Patton al zijn vier sterren. In de volgende scène heeft hij ineens slechts twee sterren. Dat terugkeren in de tijd vonden ze verwarrend. En dus werd ik onofficieel ontslagen. Maar jaren later toen George C. Scott de rol ging spelen, besloot de regisseur Franklin J. Schaffner mijn oud script terug op te vissen. Ik had dus geluk. Dus wat word je eigenlijk verondersteld te doen? Te conformeren? Of je best doen en ontslagen te worden.
Men zegt vaak over projecten zoals Apocalypse Now, dat je als regisseur een harde generaal moet zijn. Moet u soms onaardig zijn tegen mensen om uw kunst te verwezenlijken?
Francis Ford Coppola: Dat doe ik nooit. Toen ik jong was, voelde ik me meer onzeker. En wanneer je onzeker bent, dan verlies je je geduld. En wanneer je je geduld verliest en woest wordt, dan kan je jezelf kwetsten. En dat is niet goed. Woest worden, is zoals een elektrische kortsluiting in je hoofd. Ik vind dat je altijd aardig moet zijn voor mensen. En ik hou wel van mensen. Maar het meest hou ik van kinderen. Ze zijn grappig, aardig en ze komen niet naar je toe met de onzin van volwassenen. Na kinderen hou ik het meest van moeders, omwille van wat zij doen voor hun kinderen en omdat ze van nature uit zo vergevingsgezind en aardig zijn. Ik ben nog altijd verbaasd over het mirakel dat gebeurt wanneer een vrouw moeder wordt. Het is echt iets heel moois.
