Mensen met een goed gevoel de cinemazaal doen verlaten. Meer verlangt de Belgische filmmaker Bas Devos niet van zijn métier als cineast. Terwijl Bas voor zijn nieuwste film Here zowel vanuit Berlijn als New York de ene schouderklop – en bij uitbreiding ook onderscheiding – na de andere krijgt, zitten we met de filmmaker in een knus Gents hotel tegenover elkaar. Here is een film over de kleine maar belangrijke dingen in het leven.
Dag Bas. Jouw regiestijl wordt, vind ik toch, gekenmerkt door een trage cameravoering die doet denken aan het werk van Chantal Akerman. Is dat een reactie van jou op de flashy cinema van vandaag of is dat eerder organisch gegroeid?
Bas: Ik denk toch vooral dat het om tweede gaat. Ik ga wel anders om met het creëren van kaders omdat ik vind dat personages tijd en ruimte moeten krijgen. Toch zet ik me meer af tegen het soort verhalen dat tegenwoordig in de cinema verteld wordt, eerder dan de manier waarop dat gebeurt. Ik diep mijn personages zelden psychologisch uit. Dat doe ik bewust omdat ik als regisseur wil dat de kijker zelf kan ontdekken hoe de personages zich voelen. Deze denkwijze beïnvloedt ook mijn regiewerk. Ik zal pas gaan knippen als ik vind dat het echt nodig is.
Het belangrijkste in mijn verhaal is dat ik het vooral moet snappen. Naar mijn mening zijn er te weinig regisseurs zijn die hun publiek vertrouwen en dat is wat ik wel doe. Er is werkelijk nood aan cinema waarin de kijker zelf het verhaal of de personages kan ontdekken. Alles is tegenwoordig zo lawaaierig en kleurrijk dat het gewoon deugd doet dat als je gewoon in een film kan neerzakken. Mijn films komen dan ook niet op je af als een golf.
Door die traagheid ben je bijna verplicht bent om te kijken naar wat je toont?
Bas: Ik vind het fijn dat dit jouw ervaring is, ook al zal dat voor anderen wel anders werken. Omdat ik mijn kijkers vertrouw, reken ik er ook op dat zij hun eigen verlangen in mijn werk kunnen vinden. Omdat mensen soms veel naar een bepaalde soort films kijken kan dat misschien wel wat langer duren vooraleer het verwachtingspatroon is voldaan, maar ik vind het altijd prettig als de kijker zelf dingen kan ontdekken.
Op het moment dat we hier met elkaar zitten te praten is Here al bejubeld met prijzen in Berlijn en New York. Wat doet dat met een mens?
Bas: In Berlijn was het een eer om al tussen al die grote namen te mogen staan. Het winnen van de Prijs voor Beste Film van de Encounters-competitie voelde vooral aan als een waardering voor de dingen die ik al lang doe. Het is altijd zeer prettig als ik nadien zie hoe mensen uit de cinemazaal komen met een goed gevoel. Dat gezegd zijnde ben ik vooral in mijn element als ik een film aan het maken ben. Maar toch, hoewel ik liever op een set sta dan op een rode loper, is het toch zeer aangenaam als je ziet dat een film waar je met een heel team aan hebt gewerkt toch geslaagd is.
Ik vind jou een eigenzinnige regisseur die lak heeft aan alle commerciële wetten van de cinema.
Bas: Goh, ik weet zelf niet zo goed of dat zo is. Er zijn heel wat filmmakers die zich bewegen in wat we de ruimte van de commerciële cinema kunnen noemen. Mensen die conventies buigen, maar toch nog deel blijven uitmaken van een bepaald verwachtingspatroon. Ik geloof niet dat de mens één bepaalde blik heeft. Het is niet omdat een heleboel films hetzelfde verhaal vertellen dat dit betekent dat we als mensen ook zo zijn. Ben ik daarom koppig of eigenzinnig? Nee, dat denk ik niet. Wel ben ik ervan overtuigd dat er een heleboel verhalen zijn die we links laten liggen. Jammer genoeg zijn het ook net het soort verhalen waarin we zien wat ons tot mens maakt. Koken is nog altijd belangrijker dan elkaar naar het leven staan. Toch is het zo dat exponentieel gezien over dat laatste heel wat meer films gemaakt worden. Ik snap dat wel hoor, want het blijft moeilijker om een film te maken over een doosje soep dan over een geweerschot in de nacht. Al moet ik er wel bij zeggen dat het doosje soep mij meer interesseert (lacht).
De film gaat niet toevallig over mos. Mos is een micro-organisme waar niemand op let en op trapt, net zoals onze twee hoofdpersonages die als grijze muizen onopgemerkt door het leven gaan.
Bas: Maar dat zijn geen grijze muizen, jong (schiet in de lach). Het zijn wel personages die onderbelicht zijn, dat wel. Kijk, ik zie de connectie wel, maar ik heb daar eigenlijk nooit op deze manier zo over nagedacht. Mij ging het erover om een verhaal te vertellen over een ontmoeting. En ik wou dat waardevol maken door een keer niet te spreken over bijvoorbeeld de reden waarom deze twee naar België zijn gekomen. Het is een achtergrond waar ik het in Here niet over heb en dus ook niet ter discussie komt. Het zijn gewoon twee mensen die samenkomen rond iets. Iets wat een gemeenschappelijke ervaring is. Intimiteit die zich op twee fronten afspeelt. Het is intiem om naar zo’n klein plantje als mos te kijken, want je moet al op je knieën gaan zitten, maar ook wat er zich afspeelt tussen die twee is intiem. Voor mij zijn dit geen onzichtbare mensen, ze vallen me meer op dan heel wat andere filmpersonages. Mij boeien deze mensen in ieder geval wel.
Heel wat mensen vragen zich af of Here nu een liefdes- of een ontmoetingsverhaal is.
Bas : Ja, ik weet dat dus ook niet hé! (schiet in de lach) Ik vind het in ieder geval wel boeiend dat deze vraag blijft bestaan. Het feit dat mensen me dit blijven vragen betekent wel dat deze personages op een bepaalde manier in je huid kruipen. Zelf denk ik daar niet over na. Er is ook nooit een script geweest waarop je een antwoord op deze vraag krijgt. Wel denk ik zelf dat er liefde aan te pas komt, maar het moet daarom niet meteen een amoureuze liefde zijn. Niet alleen liefde voor de mensen, maar liefde voor alles om ons heen.
Zelf zei je dat Here een film is over aandacht.
Bas : Absoluut. Als je in een bos loopt dan vallen eerst de grote planten op. Bij mos is dat niet zo, dat is een plant die om je aandacht smeekt en waar je moeite moet voor doen om haar schoonheid te ontdekken. Als je het gezien hebt, kan je er nadien niet meer om heen. Ik zou zelfs zo ver durven gaan door te stellen dat er aandacht moet zijn om elkaar beter te begrijpen.
Tegen mij zei Wim De Witte hier op het Filmfestival van Gent dat cinema je wel een blik op de wereld kan bieden, maar dat het de wereld an sich niet kan veranderen, want anders zou dit al lang gebeurd zijn.
Bas (zucht) : Ik denk dat dit verhaal van Wim niet helemaal compleet is, ten minste hangt het af van wat soort verhaal je wil vertellen. Het hangt er ook van af in welke ideologie je dit verhaal plaatst en hoe vanzelfsprekend we bepaalde dingen plaatsen. Hierdoor kan de film wel suggereren hoe de wereld in bepaalde omstandigheden zou moeten zijn. Nee, ik vind dit een compleet onjuiste uitspraak! (schaterlach) Trouwens, mocht ik dat niet geloven, zou ik ook geen films meer maken!
Here speelt zich af in Schaarbeek. Wederom kies je voor je Brusselse heimat. Waarom?
Bas : Omdat ik simpelweg graag films op plaatsen die ik ken. Toen ik in Taipei in Singapore was kwamen journalisten op me af om te vragen of ik mijn volgende film daar niet zou kunnen draaien. En hoe mooi de omgeving daar ook is, ik zou echt niet weten hoe daaraan te beginnen zonder daar eerst drie jaar te wonen zodat ik elk plekje er ken. In Brussel ken ik net als mijn personages wel de plaatsen die ik wil tonen. Het is mijn thuis. Dat geeft me enorme energie.
Je toont Brussel wel op een heel andere manier.
Bas: Ik ga zeker Brussel niet mooier maken dan het is. Het zijn dus zeker niet de sjieke boulevards die ik ga tonen, maar gewoon het Brussel waarvan ik hou en waar elke plaats voor mij een esthetische waarde heeft. Voor mij is Brussel een bruisende plek en de mensen die er arriveren om er een nieuwe thuis te vinden blijven me inspireren.
Jouw hoofdrolspelers in Here, Stefan Gota en Liyo Gong, zijn mensen zonder acteerervaring.
Bas: Klopt, Liyo is een monteur en heeft nog nooit eerder geacteerd. Stefan is een vriend van me die net is afgestudeerd in theaterregie. Aanvankelijk was hij een kinesist, maar toen hij voor het theater koos ben ik hem op die manier leren kennen. Hij speelde al mee in Ghost Tropic en gaandeweg zijn we veel over Roemenië beginnen praten, het land waar hij vandaan komt. Liyo kende ik van op afstand. Ze is ook dj en we hebben vrij veel gemeenschappelijke vrienden, maar we hadden elkaar nog nooit ontmoet. Ik raakte geprikkeld door de vraag van wie ze was en via een gesprek kwam er een casting met uiteindelijk als resultaat dat ze de hoofdrolspeelster in mijn nieuwe film is geworden. Liyo speelde ook een enorm belangrijke rol om het hoofdpersonage te vormen, want ik had eigenlijk alleen maar – door de gesprekken met Stefan – een idee van hoe ik de Roemeense achtergrond kon gaan schetsen.
Botst jouw perfectionisme niet met het feit dat de acteurs geen professionals zijn?
Bas: Ik ben zeker geen perfectionist hoor. Ik ben wel met beeld en klank bezig, maar eigenlijk heb ik nooit een vooropgezet idee van hoe iets moet zijn. Als ik zie hoe we ons amuseren op de set denk ik niet dat de mensen mij als een ambetanterik zien (lacht). Het is altijd afwachten met mensen die nog nooit voor de camera stonden. Sommige doen het alsof ze dat al 20 jaar doen. Ik vind dat Liyo het er ook uitstekend vanaf brengt. Ik zou het in ieder geval niet (lacht)
Grimm Vandekerckhove die de DOP doet, is ook iemand waar jij steeds met samenwerkt.
Bas : Vreemd genoeg heeft Grimm in elke film van mij wel ergens een hand. Ook in mijn eerste twee films waarin ik samenwerkte met Nicolas Karakatsanis was Grimm de tweede cameraman. Doordat Nicolas niet beschikbaar was voor Ghost Tropic ben ik beginnen samenwerken met Grimm. We delen dezelfde liefde voor de camera. We zijn het steeds eens over hoe en waar die camera moet staan, wat het beste uit ons bovenhaalt.
Waarom moeten mensen naar Here gaan kijken?
Bas : Omdat het een genereuze film is en ik denk dat dit veel mensen een plezier kan doen.
Je mag afsluiten met me te zeggen wat jouw favoriete film is.
Bas: Goh, daar denk ik weinig over na. De film waar ik de laatste tijd het meest van onder de indruk ben is The Works and Days (of Tayoko Shiojiri in the Shiotani Basin) van C.W. Winter & Anders Edström. Een film van 8 uur die net als Here ook in Berlijn de Prijs voor Beste Film van de Encounters-competitie won.
De cirkel kan niet mooier rond zijn!
