Net voor de zomer aanbrak kwam Ira Sachs in Brussel op het BRIFF zijn nieuwste film, Passages, voorstellen. Een eigentijds drama over een onmogelijke driehoeksverhouding waarbij mensen op zoek zijn naar hun dromen maar botsen op hun eigen tekortkomingen en de realiteit. Ira Sachs nodigde Fast Forward uit voor een grondige filmvisite.
Zonder al te veel omwegen kunnen we stellen dat Passages één van de beste films van dit jaar is, al was het maar omdat het een titel die van de eerste tot de laatste seconde beklijft. Niet in het minst door de rol van Franz Rogowski als regisseur Tomas. Het lijkt wel of jij en je co-scenarist Mauricio Zacharias de rol voor hem hebben geschreven.
Ira: Klopt. Ik werd weggeblazen door het talent van Franz Rogowski toen ik hem zag in Happy End van Michael Haneke. Ik heb dus wel degelijk de film met hem in gedachten geschreven. Dat doe ik wel vaker, ook al is dit vrij risicovol want het is niet omdat ik een verhaal schrijf met iemand in mijn hoofd dat die ook daadwerkelijk kan of wil spelen in die film. Maar met Franz Rogowski draaide het zeer goed uit en ik ben daar ongelooflijk tevreden over.
Heb je van zijn personage een regisseur gemaakt omdat jij dat zelf ook bent?
Ira: Het zit in mijn filmbloed om verhalen te maken over een wereld die ik door en door ken. Omdat ikzelf een cineast ben, is het regisseurswereldje er eentje dat maar weinig geheimen voor mij heeft. Als artiest heb ik een grote interesse in de vraag wat ik eigenlijk eigenlijk wil en hoe dat zich vertaalt in film.
Komt daar nog bij dat Franz Rogowski een wel zeer arrogante cineast vertolkt! Op het randje van narcisme.
Ira: Voor mij is het een verhaal over iemand met macht maar die dat gaandeweg verliest. Als je kijkt naar de geschiedenis van de film dan zit dat vol met personages die zich op de één of andere manier slecht gedragen. Ergens schuilt er plezier in om een slechterik aan het werk te zien. Als kijker schep je er genoegen in om een personage als dat van Franz Rogowski dingen te zien die jezelf nooit zou doen. En in zekere zin is het zijn arrogantie die hem voorbereidt op zijn ondergang.
Was het moeilijk om Franz Rogowski te overtuigen om deze rol te spelen, per slot van rekening gedraagt hij zich de hele film als een onuitstaanbaar klootzakje.
Ira: Ik weet niet of ik je hierin volg omdat ikzelf vind dat zijn personage zich gaandeweg in de film meer en meer menselijk begint te gedragen. Er zitten heel wat lagen in zijn karakter. Franz en ik bestudeerden dat aan de hand met films met James Cagney. In films als Public Enemy en White Heat zie je hoe Cagney op een triomfantelijke wijze – en met plezier – een sociopaat vertolkt. Je kan ook Travis Bickle uit Taxi Driver aanhalen. Niet bepaald brave zieltjes, maar ze bezorgen de filmkijker wel het nodige plezier.
De donkere kant van de mensheid dus…
Ira: Ja, de donkere kant zoals je zegt, maar wel één met een humoristisch tintje. En wel in die zin dat je een schavuit ziet die met plezier zijn daden uitoefent. En daardoor krijgt het publiek een ander laagje te zien van dit personage. Het personage van Franz Rogowski ziet zichzelf bijna als een standbeeld die van zichzelf weet of denkt dat hij over een magnetische kracht bezit.
Heb je daarom voor het eindshot gekozen waarbij Franz Rogowski als een razende zonder doel door de straten van Parijs fietst?
Ira: Met dat einde hoop ik dat iedere bioscoopbezoeker het als een open einde ervaart die ze met hun eigen interpretatie kunnen invullen. Dat laatste shot kwam eigenlijk door Franz Rogowski zelf, die een zeer ervaren wielrenner is en echte kamikazetoeren uithaalt. Als regisseur profiteer je daar natuurlijk van! Het is ook het stuk waarin de fictie samensmelt met de realiteit. De hele film speelt zich binnenshuis af en plotseling zitten we op het einde in de drukke straten van Parijs. Voor mij was dat het moment waarop het verhaal plotseling deel uitmaakt van de wereld. Dat zorgt voor een authenticiteit en realisme van de voorgaande scènes. Komt daar nog bij dat Parijs zowel overdag als ’s nachts voor extra cinematografisch plezier zorgt.
Is er een reden waarom je de film in Parijs opnam?
Ira: Ik ken de stad enorm goed. Ik woonde er vanaf 1986. Het is daar dat ik de liefde voor de cinema heb ontdekt. In zeer korte tijd zag ik er honderden films en dat heeft mijn leven enorm veranderd. Ik heb relaties gehad die in Parijs begonnen, heb er gehad die daar geëindigd zijn en ik heb seks gehad in Parijs. Altijd was er wel de behoefte om terug te keren naar de Franse hoofdstad. Het is een stad waarvan ik het gevoel heb dat ik haar ken.
Passages werd vertoond op het Filmfestival van Berlijn en onlangs op het BRIFF in Brussel. Hoe waren de reacties?
Ira: Het doet me deugd dat er een positieve vibe is, vooral omdat het tot nu toe mijn meest persoonlijke film is geworden. Het is ook het soort cinema dat ik altijd heb willen maken. Intieme cinema, maar wel met risico’s.
Weet je dat heel wat mensen Passages vergelijken met The Worst Person in the World van Joachim Trier?
Ira: Nog niet gelezen! Interessant (lacht). Ja, het zijn inderdaad twee portretten die zich vooral toespitsen op de gevolgen van de genomen beslissingen en dat is waar ik op zoek ben als ik een film draai. Zelf zou ik zo ver durven gaan door te stellen dat Passages een genre-actiefilm is. De film blikt niet terug of vooruit, het zijn gewoon de handelingen zoals je ze ziet.
Vreemd dat je dit zegt, want de film zal wel het etiket opgeplakt krijgen van arthouse maar toch vind ik Passages een enorm universele film die iedereen kan aanspreken.
Ira: Als arthouse impliceert dat het over menselijke relaties gaat dan zal mijn film wel arthouse zijn. Maar veel heeft te maken met het feit dat de Amerikaanse cinema er tegenwoordig zo slecht aan toe is. Passages is niet gemaakt voor globale consumptie, ook al gaat het inderdaad om dingen die iedereen meemaakt. Ik wilde echt een acteursfilm maken.
Ik heb het altijd over Franz Rogowski, maar minstens even belangrijk is Adèle Exarchopoulos. Hoe kon je haar overtuigen om de rol te spelen van een bijna onderdanig huissloofje die naar de pijpen danst van een narcist?
Ira: Ze is sowieso de meest zwakke schakel in de driehoeksverhouding, maar het is ook de enige die echt iets wil uit een relatie. In het begin van de film zie je hoe ze geconfronteerd wordt met mannelijke agressie. Toch heeft het personage van Adèle ook een bepaalde sterkte en kracht die weliswaar verschillend is van dat van de twee mannen, maar daarom niet minder.
Het is wel opmerkelijk wat voor een sterrencast jij hebt kunnen verzamelen voor Passages. Franz Rogowski is één van de grootste arthousevedettes, Adèle Exarchopoulos is een superster in Frankrijk en als derde speler is daar ook nog eens Ben Whishaw die iedereen kent als Q uit de nieuwe James Bond-films.
Ira: Als regisseur ben ik blij te mogen zeggen dat het alle drie fantastische mensen zijn om mee samen te werken. Vooraleer we begonnen te draaien, zijn we met elkaar zo maar wat opgetrokken en we voelden meteen dat er een klik was. Dat begon al gewoon bij het kiezen van de kledij en gaandeweg werd ik verliefd op de drie, vooral door te zien hoeveel risico’s ze hebben genomen voor mijn film. Het feit dat ze alle drie filmsterren zijn was voor mij alleen maar een voordeel.
Voor je scenario’s werk je steeds samen met Mauricio Zacharias, die in het festivalcircuit opviel met Madame Satã. Hoe werken jullie samen?
Ira: We hebben een soort van routine gecreëerd dat altijd start vanuit een gesprek over films die een inspiratie vormen. Het is tot nu toe al altijd zo geweest dat Mauricio steeds de eerste draft maakte, later komen daar mijn aanvullingen bij. Ik luister nog altijd naar Jean Renoir die zegt dat je films moet maken met je ramen wijd op zodat de wereld haar intrede kan maken. Dat is een strategie die ikzelf probeer te volgen.
Ik las in Sight & Sound dat je grote fan bent van Chantal Akerman, Maurice Pialat en Rainer Werner Fassbinder. Het zijn drie namen die ik herken in je filmstijl.
Ira: Dat zijn mijn leraars (lacht). Dit zijn de soort cineasten die mij eraan herinneren dat ik eerlijk en transparante films kan maken, iets wat Amerikaanse cinema nu mist.
Tot slot. Wat is je film die je uitkiest voor dat befaamd eiland?
Ira : Mes petites amoureuses van Jean Eustache uit 1974. De schoonheid die ik hierin vind is eindeloos en er zit een tederheid in verwerkt om mijn eenzaamheid mee te omarmen. Het is bijna een omhelzing.
Net zoals Passages dus!
Ira: (lacht)
