De 61e editie van de VIENNALE is halfweg, en dus is het tijd om een eerste tussenstand op te maken. Door de aard van films die hier grotendeels worden aangeboden kan met dit festival eerder bestempelen als een omvangrijk Courtisane-festival. Net als zijn Gentse pendant onderzoekt de VIENNALE via filmvertoningen, gesprekken en publicaties de relaties tussen beeld en wereld, esthetiek en politiek, experiment en engagent.
Na monografieën over Kelly Reichardt, Terence Davis, Darezhan Omirbayev en Alain Guiraudie wijdt de Textuur-serie dit jaar uitgebreid aandacht aan Lisandro Alonso, één van de merkwaardigste Argentijnse cineasten van het moment. Net als zijn voorgaande films Jauja, Los Meurtos, Liverpool en zijn opmerkelijk debuut La Libertad getuigt zijn nieuwste film Eureka eens te meer dat hij een voorvechter is van een soort authentieke en vrije cinema die open staat voor de meest uiteenlopende interpretaties. Via een pastiche op de klassieke western duikt Alonso binnen in de huiskamer van een vertwijfelde Pine Ridge Reservation politieagente die aan haar nachtdienst begint. Met aandacht voor ruimte, stilte en in de vrieskou volgen we haar hopeloze opdracht tot ze niet lager op dispatchberichten reageert.
Haar nicht Sadie tracht met basketbal jongeren van zelfmoordideeën te houden. Door de magische drank van haar grootvader incarneert ze in een soort kraanvogel die de kijker in tijd terugbrengt naar het Braziliaans regenwoud. Het losjes aan elkaar knopen van het westerngenre aan een wrang sociaal drama en tot slot een ietwat minder overtuigend aan dromen en goudzoekers opgehangen mythische vertelling kan vragen oproepen. Toch beroert en boeit de film door de hypnotische kracht die zijn beelden uitstralen, de sublieme actrices uit het middenstuk en de onderliggende sociale kritiek op de beroerde toestand waarin indianen door machtsspel en kolonialisme versukkeld zijn en blijven.
De in Cannes bekroonde en door João Salaviza en Renée Nader Messora in samenwerking met de Brarziliaans inheemse Krahô-gemeenschap gerealiseerde Crowrã geeft eveneens woord aan een door politiek en kapitalisme bedreigde authentieke bevolking. In tegenstelling tot Milo Rau hebben makers hiervoor geen Antigone-klassieker nodig. In een mix van fictie, reenactment en docu brengen hun sobere ingetogen beelden de noodzaak van overlevering aan een jonge generatie over. Zonder in etnografische exotisme of spektakel te vervallen getuigt deze film van een eerbied voor mens, land en cultuur. Sinds het binnenvallen van de ontdekkingsreizigers trachten zowel grootgrondbezitters als beleidsmensen, met recent de Braziliaanse president Jair Borsalino aan de top, deze bevolking meedogenloos uit te wissen.
Crowrã is geen rebels of revolutionair pamflet maar roept een jongere generatie op tot moed om zonder wapengekletter deel te nemen aan een moeilijk maar noodzakelijk discours over het recht om te bestaan. Om na deze film over ezels te praten is nogal raar. Hoe dan ook bewijst de filmgeschiedenis dat dit dier slim, fotogeniek en een goede acteur is. Dit toont de Baskische regisseur Oskar Alegria in Zinzindurrunkarratz eveneens aan. In deze dichterlijke verkenning over te verdwijnen landschappen, gebaren en tradities treedt de filmmaker, samen met de ezel Poalo, terug in de sporen van zijn grootvader die jaren terug vanuit het dal materiaal en mondvoorraad naar schaapherders in het hoger gelegen berggebied bracht. Met de oude Super-8 camera van zijn vader en een beperkte filmstock rijgt Alegria wonderbaarlijke stille beelden aan elkaar van natuur, dieren, mens, woonruimtes, rituelen, gezang en objecten.
Gezien een defect aan de camera diende hij het geluid na of voor het beeld te monteren. Hoe dan ook is dit werk noch experimentele, noch nostalgische cinema maar een uiterst mooie poëtische hommage aan wat, van analoge cinema tot volkstradities en -gewoontes, dreigt te verdwijnen door een oprukkende modernisering. Een klein pareltje.
Nu we toch in het verleden zijn verzeild en het over pareltjes hebben kan ik niet voorbij het sociaalrealistische Valproíaso Mi Amor. Dit fundamenteel werkje uit 1969 dat de Nieuwe Chileense Cinema onder de internationale aandacht bracht leent duidelijk van het Italiaans neo-realisme en de Nouvelle Vague. De levensechte cast, de verbluffende regie van Aldo Francia en het nerveuze camerawerk van Diego Bonacina leggen in dit wrang familieprotret littekens bloot veroorzaakt door ongelijkheid en een verstikkende bureaucratie. Buitengewoon om zulk een film te herontdekken.
Auteur: Cis Bierinckx
