De veelzijdige Paola Cortellesi (geboren op 24 november 1973 in Rome) wordt beschouwd als één van de meest getalenteerde en gewaardeerde actrices in de Italiaanse entertainmentindustrie. Haar bijdragen aan verschillende media hebben haar een prominente positie bezorgd in de hedendaagse Italiaanse theater-, televisie- en filmwereld. Ze heeft in diverse films gespeeld en veel lof ontvangen voor haar sterke acteerprestaties. Enkele van haar bekendste zijn: Figli, Ma Cosa ci dice il Cervello, Come un Gatto in Tangenziale en Nessuno mi può Giudicare. Ze staat bekend om haar deelnames aan komische shows en heeft ervaring als presentatrice van diverse evenementen en programma’s op de Italiaanse televisie. Naast haar bloeiende filmcarrière heeft ze ook een heuse reputatie in theatermiddens.
C’è Ancora Domani is wat de Italianen een caso noemen, een sociaal fenomeen. Met zo’n 5,5 miljoen verkochte tickets sinds eind oktober 2023, heeft haar romcom record na record verbroken, terwijl hij het huiselijke geweld op de voorgrond van het publieke debat in Italië heeft gebracht. Deze kassakraker is de eerste film geregisseerd door Paola Cortellesi, waarin ze ook de hoofdrol speelt en mede-scenariste is. Tijdens haar bezoek aan het Filmfestival van Oostende waar haar langspeelfilmdebuut in Belgische avant-première werd vertoond en ze bovendien een ster kreeg op de dijk van Oostende, mochten we (bijna) exclusief aan de heel sympathieke en zachtaardige 50-jarige filmmaakster uit Rome, een roedel vragen voorleggen en haar naar het ontstaan van het indrukwekkende succes van haar hitfilm die in Italië een opstand tegen het patriarchaat veroorzaakte, vragen.
Hoe is C’è Ancora Domani tot stand gekomen?
Paola: Zo’n drie jaar geleden las ik mijn dochter een boek voor over de geschiedenis van vrouwenrechten. Ze was toen iets meer dan acht jaar. Haar ongeloof over dit onderwerp raakte me diep. Dit was de directe aanleiding waarom ik een film wilde schrijven en regisseren over dit nog altijd heel eigentijdse thema. Daarom situeer ik het verhaal kort na WOII, een periode waarin huiselijk geweld als normaal werd beschouwd. Destijds noemde niemand dit een schandaal en werd daar ook niet publiekelijk over gepraat. Ik dacht dat het ook een goed idee zou zijn om de film specifiek in 1946 te dateren, want dat was het jaar waarin de vrouwen in Italië stemrecht verwierven. Tegenwoordig beschouwen we vrouwen in stemhokjes bij verkiezingen als vanzelfsprekend, maar destijds was dat écht wel een fundamentele stap voorwaarts.
Ik heb een groot vermoeden dat de film is gebaseerd op jouw eigen familiegeschiedenis, is dat ook zo?
Paola: Het verhaal is in feite fictie, maar ik haalde veel inspiratie uit de herinneringen van mijn moeder, grootmoeder en zelfs ook bij mijn overgrootmoeder wiens bevindingen maar werden doorgegeven via mijn moeder. Ze hadden zelf geen domestiek geweld meegemaakt, maar in de arbeiderswijk in Rome waar ze woonden, hoorden ze buren op een banale manier praten over hun flagrante onderdrukking zonder een tragische dimensie die dergelijke pijnlijke ervaringen eigenlijk wel verdienen. Dit thema is altijd belangrijk voor me geweest. In mijn televisie- en theatershows bracht ik dit heikel item al lang ter sprake, zelfs voor de #MeToo-beweging opgang maakte. In Italië was het ophef en de gevolgen van #MeToo trouwens niet zo uitgesproken als in vele andere landen. Het bleef jammerlijk genoeg beperkt tot een debat over seksueel geweld op de werkvloer. Weet je dat er in mijn land gemiddeld elke 72 uur een femicide plaatsgrijpt? Dat acht je anno 2024 toch niet meer voor mogelijk (norse blik). Dat is écht totaal onverantwoord. Het is actueel zelfs zo dat een heel groot percentage van de Italiaanse mannen nog altijd geen nee als antwoord van hun echtgenoten aanvaarden. Helaas is deze archaïsche mentaliteit voelbaar in alle sociale klassen en over generaties heen. Straf toch.
Is dat volgens jou een typisch of uitgesproken Italiaanse kwestie?
Paola: Nee, absoluut niet. Femicides tref je de dag van vandaag nog wereldwijd aan. Het is een teken van het mannelijk bezitsidee dat bij wijze van spreken, in hun DNA is ingebouwd (lacht). Het is pas nadat het lichaam van de 22-jarige studente Giulia Cecchettin, die brutaal was vermoord door haar ex-vriendje Filippo Turetta, in een ravijn werd teruggevonden, dat ik significante signalen van bewustwording heb kunnen vaststellen. Vooral onder jongeren. Bij de talrijke demonstraties die volgden na deze gruwelijke omstandigheden, waren er veel meisjes en jongens die zichzelf in twijfel trokken. De manifestanten ijverden onder meer voor een betere bescherming van vrouwen tegen geweld. Het lijkt erop dat we beetje bij beetje leren om op een meer correcte en meer respectvolle manier met elkaar te communiceren en dan bedoel ik vrouwen en mannen onder elkaar. Er wordt uiteindelijk meer gepraat dan geslagen. Ik hoop dat in de nabije toekomst woorden het geweld gaan overheersen want interactie is het belangrijkste instrument om een gemeenschappelijk sereen leven te verzekeren.
En hoe is de huidige toestand op dit vlak in Rome, toch de stad waar je woont en die je naar verluidt, innig liefhebt?
Paola: Rome lijdt onder ongebreideld individualisme en inefficiëntie van het beleid. Echte verandering in het uitgesproken patriarchaal gedrag begint met een gemeenschapsgeest van bovenaf. Maar de Romeinen moeten hierbij helpen door attenter en respectvoller gedrag naar anderen toe. Als gewone burger hoop ik dat het beleid ooit zal uitpakken met een sterke visie gebaseerd op rationele, ambitieuze en realistische programma’s. Maar vermoedelijk is dit een utopische deductie (lacht). Populisme zal ons zeker niet redden, dat reduceert alles tot slogans en emotionele reacties. Ik maak me waarlijk zorgen over de nieuwe generaties, over de wereld die we hen gaan nalaten. Er is momenteel wel hoop want ik zie dat er stilaan een duidelijke heropleving van burgerzin op komst is. Het werd tijd (lacht).
Je bent een befaamde theater- en filmactrice. Hebben je ouders, toch een vorige generatie, jouw professionele keuze altijd gesteund?
Paola: Mijn vader was handelsinspecteur, mijn moeder een huisvrouw en heel getalenteerde naaister, een perfecte modelleur. Ik heb de lessen gevolgd aan het lyceum en daarna ben ik Letteren gaan studeren. Halverwege ben ik gestopt om de richting theater te volgen. Ik wou actrice worden, maar voor mijn familie was dit een vreemde keuze. Het was niet bepaald hun wereld. Ik dacht dat ze niet akkoord gingen gaan met deze studierichting en dat het voor mij een droom zou blijven. Ze hadden liever dat ik een ‘serieuze’ carrière voor ogen had, een job die gelinkt was aan zekerheid en stabiliteit. Later begreep ik pas dat mijn ouders me alleen maar wilden beschermen tegen mogelijke teleurstellingen. Maar ze hebben mijn vleugels nooit gekortwiekt, ze hebben nooit hun legitieme zorgen boven mijn passie gesteld. Ze hebben me met genegenheid en discretie gevolgd. Tenslotte waren ze heel trots op wat ik professioneel heb bereikt. Ik spreek in de verleden tijd want mijn vader is anderhalf jaar geleden overleden. Hij heeft het succes van C’è Ancora Domani niet kunnen meemaken. Jammer (zucht). Maar hij heeft me wel geleerd dat lachen een serieuze zaak is. Hij heeft me humor en zelfspot bijgebracht, twee attitudes die me in moeilijke situaties goed van pas kwamen en me vaak hebben gered (lacht).
Waarom is je film integraal in zwart-wit gefilmd?
Paola: Ik wilde een film maken over de rechten van vrouwen, vooral over die vrouwen waar niemand aandacht aan besteedde. Zoals reeds gezegd, heb ik de verhalen opgepikt van mijn persoonlijke bloedantecedenten die in die tijdsperiode hebben geleefd. Daarom verkoos ik om de film in zwart-wit te draaien, omdat ik me hun context me op die manier voorstelde. Hun onverschilligheid, bijna fatalistisch. Als kind luisterde ik aandachtig naar hen en het leek alsof er een tegenstrijdigheid was tussen de dramatiek in wat ze meemaakten op het vlak van onderdrukking en fysiek geweld gepleegd door hun brutale echtgenoten, en de lichte toon waarmee ze onderling hun mutuele wantoestanden becommentarieerden. Een grove tegenstrijdigheid en vandaar het gebruik van zwart-wit in de prent als metafoor van deze antilogie.
Akkoord dat C’è Ancora Domani, jouw hommage is aan het neo-realistische filmgenre waarin Italië ooit uitblonk?
Paola: Zeker (lacht). Ik ben opgegroeid met kijken naar de neo-realistische films van Rossellini, Visconti, De Sica en later ook met Risi, Comencini, Scola, Monicelli en Benigni, de meesters van de intelligentere commedia italiana (lacht). Mijn filmkeuzes werden altijd bepaald door auteurs die me met hun verhalen wisten te ontroeren en de focus legden op de rauwe realiteit en de manier waarop ze het alledaagse leven, meesterlijk in ontroerende scènes wisten te reproduceren. Ik zocht altijd naar regisseurs die mijn hart wisten te raken, zelfs als het pijn deed of me twijfels bezorgden. Met cinema kan en moet je experimenteren om een bepaalde eigen taal en dialoog te creëren. De neo-realisten hebben me cinematografisch opgevoed en met C’è Ancora Domani wilde ik hen eren en in feite ook bedanken (lacht).
Desondanks de ernst van het thema, heb je de film in een vrolijk jasje gestoken. Uit eerbetoon aan de door je vastgestelde levensomstandigheden van de vorige generaties en de lichthartige manier waarop ze erover communiceerden?
Paola: Inderdaad (glimlacht). In eerste instantie dus omwille van het reeds aangehaalde contrast tussen het huishoudelijk geweld dat mijn voorouders ondergingen en de luchtige manier waarop ze daar met anderen over communiceerden. En in tweede instantie omdat ik het leven en mijn werk altijd met een gezonde dosis lichtheid heb benaderd. Ik ben van karakter niet bepaald neerslachtig (lacht). Frivoliteit helpt je om wrok, haat, vijandigheid, vulgariteit, meedogenloosheid, makkelijker te bannen. Emoties en ingesteldheden die ik probeer te vermijden. Humor verzacht de pijn van het leven en is voor mij ook wel een vorm van zelfverdediging. Het publiek houdt van opgewektheid en als je een ernstige problematiek overgiet met fijne humor, sijpelt dit vlotter binnen en verteert het ook beter (lacht).
Muziek speelt een belangrijke rol in C’è Ancora Domani vaak vanwege haar totale abstractie van de historische tijd waarover je vertelt. Waarom dit schril contrast op dit vlak?
Paola: Dat idee kwam bij me op toen ik ‘Nessuno’, een lied uit het einde van de jaren vijftig en prachtig opnieuw geïnterpreteerd door Petra Magoni, beluisterde. Toen het woord ‘eeuwigheid’ in de lyrics voorkwam, voelde ik plotseling angst en ongerustheid. Het handelt over levens zonder uitweg, levens als veroordeling, levens als kooien. Geen levens als belofte, geen levens als keuzes. Eeuwigheid wordt zo een nachtmerrie, zeker als je het linkt aan een instituut als een huwelijk. Het is eigenlijk het thema van een ander lied dat ik in de film laat horen: ‘A Bocca Chiusa’, geschreven door Daniele Silvestri. In deze song wordt de waarde van het woord gevierd. Een boodschap die ik heel belangrijk vond voor mijn film en dat laat ik bewust doorklinken in de muziek, in het bijzonder in de liedjes die de dramatiek functioneel ondersteunen.
Aan het eind van de film, zonder veel te willen spoilen, blijkt dat je het publiek anderhalf uur op het verkeerde been hebt gezet. Was dat al voorzien in je script of is dat een inval van je geweest op de set?
Paola: Dat was een heel bewuste keuze die al was uitgewerkt in de eerste draft van het originele scenario en die ik heb bedacht samen met mijn co-scenaristen Andreotti en Calenda. Goede zet, toch… (uitbundige lach).
C’è Ancora Domani is een monsterhit in Italië. Je komt dichter en dichter bij de zes miljoen toeschouwers. Niet mis voor een langspeelfilmdebuut. Had je dit ongelooflijke succes verwacht of gehoopt?
Paola: Gehoopt wel uiteraard, maar helemaal niet verwacht (lacht). C’è Ancora Domani staat momenteel genoteerd tussen de tien meest bekeken films in de geschiedenis van de Italiaanse cinema. Niet te geloven (monkellachje). En de film draait nog altijd in diverse bioscopen, dus we verwachten nog een massa toeschouwers want de mond aan mondreclame doet ook veel. Ik ben heel tevreden en heel trots. Er ontstaat blijkbaar ook grote emotionele betrokkenheid bij het publiek. Dit beschouw ik als een van de grootste verdiensten.
Zijn er bepaalde films die je in het bijzonder hebben geïnspireerd voor C’è Ancora Domani?
Paola: Zeker. Mijn twee grote voorbeelden waren The Great Dictator en La Vita è Bella. Chaplins meesterwerk omwille van de manier hoe hij de wereld die naar een angstaanjagende oorlog neigt, schetst met optimisme en humor vervat in een schokkende scène van een opblaasbare bal waarmee de despoot van dienst speelt alsof het zijn eigendom is. En Benigni’s film vanwege zijn vermogen om het meest angstaanjagende drama van de mensheid te vertellen door middel van lichtheid.
Je bent tijdens je carrière zeven keer genomineerd voor de gerenommeerde David di Donatello-award voor Beste Actrice. Je won er ‘slechts’ één. Op het Filmfestival van Rome won je met je debuut liefst drie prijzen. Wat betekenen zo’n prijzen voor je?
Paola: De David di Donatello-award is voor een Italiaanse actrice wel het van het. Zeven nominaties is op zich al een hele eer. Spijtig heb ik er nog maar eentje kunnen verzilveren. Maar er zijn vele vrouwelijke collega’s met enorm talent, die nog nooit een David di Donatello-prijs hebben gewonnen, dus ik mag niet klagen. Maar misschien wordt volgend jaar mijn aantal awards wel fel opgetrokken naar aanleiding van C’è Ancora Domani (lacht al schouderophalend). En de drie prijzen tijdens het filmfestival van Rome waren een lekker meegenomen springplank naar het momentane succes van de film. Ik was al vereerd dat mijn debuut werd gekozen om het filmfestival te openen en had hoegenaamd niet verwacht dat ik ook nog in de prijzen zou vallen. Je ziet er is altijd hoop in het leven (lacht).
Je mag straks je ster waarmee het Filmfestival van Oostende, je vereeuwigt op de wandeldijk, onthullen. Vereerd?
Paola: Absoluut (lacht). Ik heb nog nooit zo’n eer gehad in mijn hele carrière en ik vind het idee dat talrijke passanten en ook vele toeristen, mijn naam zullen opmerken tijdens hun passages of wandelingen, echt wel flaterend en fantastisch (lacht).
Je hebt een fantastisch succesvolle periode achter de rug. Wat staat er op je verlanglijst? Een tweede film regisseren?
Paola: Ik hoop dat C’è Ancora Domani in vele alle andere landen even goed scoort aan de box-office als in Italië. Een tweede film schrijven en regisseren, hou ik beslist voor mogelijk, maar ik voer de komende maanden eerst nog druk promotie voor mijn eerste langspeler. Stap voor stap lijkt me in deze omstandigheden aangewezen (glimlacht). De druk voor een tweede film, hou ik heel bewust wat me af. De verwachtingen zullen ook enorm zijn en zo’n succes kan ik vermoedelijk niet meer herhalen (zenuwachtig lachje). Ik wacht voorlopig nog wat af. Maar wat zeker bovenaan mijn verlanglijst staat, is dat de rechten van vrouwen worden verdedigd. Ik hoop dat in de toekomst miljoenen vrouwen niet meer gedwongen worden om verder te gaan in het leven ‘alsof er niets aan de hand is’ en dan bedoel ik het ondergaan van huishoudelijk geweld. Vrouwen moeten zelf kunnen kiezen. Ze hebben er al hard genoeg voor gevochten. Ze moeten onder meer kunnen kiezen om te trouwen en te scheiden, kiezen om een kind ter wereld te brengen wanneer ze besloten hebben om dat te doen. Laat me de abortuswet als voorbeeld nemen. Het is een grote verworvenheid die gepaard zou moeten gaan met actief beleid ten gunste van bewuste moederschap. En toch is het enige waar vandaag over gesproken wordt, ook in de VS, het in twijfel trekken van de keuzevrijheid van de vrouw. We hebben in Italië sinds enige tijd Giorgia Meloni aan de macht. Eindelijk een vrouw, zelfs de eerste als premier in de geschiedenis van Italië. Zij is naast politica ook journaliste, normaliter dus goed geïnformeerd over actualiteit. Hoewel ze nationaalconservatief is, hoop ik dat ze zich onder andere houdt aan haar belofte om niet te raken aan de wet waarin uitdrukkelijk staat vermeld dat tot betrekking van de behoeften van kinderen en hun voogdij, de rechter een vruchtgebruik kan instellen ten gunste van een van beide echtgenoten over een deel van het vermogen dat toekomt aan de andere echtgenoot. Daar hebben vrouwen hard voor geknokt en over dat verworven recht moet Meloni beslist waken.
